۳۱ مارت - آذربایجان‌لیلارین سویقیریمی گونودور.
Axar.az خبر وئریر کی، آذربایجان رسپوبلیکاسی موستقیل‌لیک قازاندیقدان سونرا خالقیمیزین تاریخی کئچمیشینین اوبیئکتیو منزره‌سینی یاراتماق ایمکانی الده ائدیلیب. اوزون ایللر گیزلی ساخلانیلان، اوزرینه قاداغا قویولموش حقیقتلر آچیلیر، تحریف ائدیلمیش حادثه‌لر اؤزونون اصل قیمتینی آلیر.
آذربایجان خالقینا قارشی دفعه‌لرله تؤردیلمیش و اوزون ایللردن بری اؤز سیاسی-حقوقی قیمتینی آلمامیش سویقیریم دا تاریخین آچیلمامیش صحیفه‌لریندن بیریدیر.
۱۸۱۳ و ۱۸۲۸-جی ایللرده ایمضالانان گلستان و تورکمنچای موقاویله‌لری آذربایجان خالقینین پارچالانماسینین، تاریخی تورپاقلاریمیزین بؤلونمه‌سینین اساسینی قویدو. آذربایجان خالقینین بو میللی فاجعه‌سینین داوامی کیمی اونون تورپاقلارینین ضبطی باشلاندی. قیسا بیر مدت‌ده بو سیاست گئرچکلشدیریله‌رک ائرمه‌نیلرین آذربایجان تورپاقلارینا کوتلوی صورتده کؤچورولمه‌سی حیاتا کئچیریلدی. سویقیریم آذربایجان تورپاقلارینین ایشغالینین آیریلماز بیر حیصه‌سینه چئوریل‌دی.
ایروان، ناخچیوان و قاراباغ خانلیقلاری اراضیلرین‌ده مسکونلاش‌دیریلان ارمنیلرین اورادا یاشایان آذربایجان‌لیلارلا موقاییسه‌ده آزلیق تشکیل ائتمه‌لرینه باخمایاراق، اؤز هاوادارلارینین حمایه‌سی آلتین‌دا "ارمنی ویلایتی" آدلاندیریلان اینضیباطی بؤلگونون یارادیلماسینا نایل اولدولار. بئله صونعی اراضی بؤلگوسو ایله اصلین‌ده آذربایجان‌لیلارین اؤز تورپاقلارین‌دان قووولماسی و محو ائدیلمه‌سی سیاستینین بونؤوره‌سی قویولدو. "بؤیوک ارمنیستان" ایدئیالاری تبلیغ اولونماغا باشلاندی. بو اویدورما دؤولتین آذربایجان تورپاقلارین‌دا یارادیلماسینا برات قازاندیرماق مقصدیله ارمنی خالقینین تاریخینین ساختالاشدیریلماسینا یؤنلمیش گنیش میقیاس‌لی پروقراملار رئاللاشدیریلدی. آذربایجانین و عموماً قافقاز تاریخینین تحریف اولونماسی همین پروقراملارین موهوم ترکیب حیصه‌سینی تشکیل ائدیردی.
"بؤیوک ارمنیستان" یاراتماق خولیاسیندان روح‌لانان ارمنی غصبکارلار ۱۹۰۵-۱۹۰۷-جی ایللرده آذربایجان‌لیلارا قارشی آچیق شکیل‌ده گنیش میقیاس‌لی قان‌لی آکسییالار حیاتا کئچیردیلر. ارمنیلرین باکی‌دان باش‌لانان وحشیلیکلری آذربایجانی و ایندیکی ارمنیستان اراضی‌سین‌ده‌کی قدیم آذربایجان تورپاقلارینی احاطه ائتدی. یوزلرله یاشاییش منطقه‌سی داغیدیلیب یئرله-یئکسان ائدیلدی، مینلرله آذربایجان‌لی وحشیجه‌سینه قتله یئتیریلدی. بو حادثه‌لرین تشکیلاتچیلاری مسئله نین ماهیتینین آچیلماسینا، اونا دوزگون سیاسی-حقوقی قیمت وئریلمه‌سینه مانع‌چی‌لیک تؤره‌ده‌رک آذربایجان‌لیلارین منفی اوبرازینی یاراتمیش، اؤزلرینین آوانتوریست تورپاق ادعالارینی پردلمیش‌دیلر.
بیرینجی دونیا محاربه‌سی، روسییادا باش وئرمیش ۱۹۱۷-جی ایل فئورال و اوکتیابر چئوریلیشلرین‌دن مهارتله ایستیفاده ائد‌ن ارمنیلر اؤز ادعالارینی بولشئویک بایراغی آلتین‌دا رئاللاشدیرماغا نایل اولدولار. ۱۹۱۸-جی ایلین مارت آیین‌دان اعتباراً عکس اینقیلاب‌چی عنصورلرله موباریزه شعاری آلتین‌دا باکی کومموناسی طرفین‌دن عموماً باکی قوبئرنییاسینی آذربایجان‌لیلاردان تمیزله‌مک مقصدی گوده‌ن منفور پلان حیاتا کئچیریلمه‌یه باشلاندی. همین گونلرده ارمنیلرین تؤرتدیکلری جینایتلر آذربایجان خالقینین یادداشینا ابدی حک اولون‌دو. مینلرله دینج آذربایجان‌لی اهالی یالنیز میللی منصوبیتینه گؤره محو ائدیلدی. ارمنیلر ائولره اود ووروب اینسانلاری دیری-دیری یاندیردیلار. میللی معمارلیق اینجیلرینی، مکتبلری، خسته خانالاری، مسجید و دیگر عابده‌لری داغیدیب باکینین بؤیوک بیر حیصه‌سینی خارابالیغا چئویردیلر.
آذربایجان‌لیلارین سویقیریمی باکی، شاماخی، قوبا قزالاریندا، قاراباغ، زنگزور، ناخچیوان، لنکران و آذربایجانین باشقا بؤلگه‌لرینده خصوصی قددارلیقلا حیاتا کئچیریلدی. بو اراضیلرده دینج اهالی کوتلوی صورتده قتله یئتیریلدی، کندلر یاندیریلدی، میللی مدنیت عابده‌لری داغیدیلیب محو ائدیلدی.
آذربایجان خالق جمهوریتی یاراندیق‌دان سونرا ۱۹۱۸-جی ایلین مارت حادثه‌لرینه خصوصی دقت آیریلدی. ناظیرلر شوراسی ۱۹۱۸-جی ایل ایولون ۱۵-ده بو فاجعه‌نین تدقیقی مقصدیله فؤوق العاده ایستینتاق کمیسییاسینین یارادیلماسی حاقین‌دا قرار قبول ائتدی. کومیسییا مارت سویقیریمینی، ایلکین مرحله‌ده شاماخی‌داکی وحشیلیکلری، ایروان قوبئرنییاسی اراضی‌سین‌ده ارمنیلرین تؤرتدیکلری آغیر جینایتلری آراشدیردی. دونیا ایجتیمایتینه بو حقیقتلری چات‌دیرماق اوچون خاریجی ایشلر ناظرلیگی نزدین‌ده خصوصی قوروم یارادیل‌دی. ۱۹۱۹ و ۱۹۲۰-جی ایل مارت آیینین ۳۱-ی ایکی دفعه آذربایجان خالق جمهوریتی طرفین‌دن عموم میللی ماتم گونو کیمی قید ائدیلدی. اصلین‌ده بو، آذربایجان‌لیلارا قارشی یورودوله‌ن سویقیریم و بیر عصردن آرتیق داوام ائد‌ن تورپاقلاریمیزین ایشغالی پروسئسلرینه تاریخ‌ده ایلک دفعه سیاسی قیمت وئرمک جهدی ایدی. لاکین آذربایجان خالق جمهوریتینین سوقوطو بو ایشین باشا چاتماسینا ایمکان وئرمه‌دی.
زاقفقازییانین سووئتلشمه‌سین‌دن اؤز چیرکین مقصدلری اوچون ایستیفاده ائد‌ن ارمنیلر ۱۹۲۰-جی ایلده زنگزورو و آذربایجانین بیر سیرا تورپاقلارینی ارمنیستان اس اس ار-این اراضی‌سی اعلان ائتدیلر. سونراکی دؤورده بو اراضیلرده‌کی آذربایجان‌لیلارین دپورتاسییا ائدیلمه‌سی سیاستینی داها دا گئنیشله‌ندیرمک مقصدیله یئنی واسطه‌لره ال آتدیلار. بونون اوچون اونلار اس اس ار ای ناظیرلر سووئتینین ۲۳ دکابر ۱۹۴۷-جی ایل "ارمنیستان اس اس ار-دن کولخوزچولارین و باشقا آذربایجان‌لی اهالینین آذربایجان اس اس ار-این کور-آراز اووالیغینا کؤچورولمه‌سی حاقین‌دا" خصوصی قرارینا و ۱۹۴۸-۱۹۵۳-جو ایللرده آذربایجان‌لیلارین اؤز تاریخی تورپاقلارین‌دان کوتلوی صورتده دئپورتاسییاسینا دؤولت سوییه‌سین‌ده نایل اولدولار.
ارمنی میللت‌چیلر اؤز هاوادارلارینین کمکی ایله ۱۹۵۰-جی ایللردن اعتباراً آذربایجان خالقینا قارشی کسکین معنوی تجاووز کامپانییاسینا باشلادیلار. کئچمیش سووئت مکانین‌دا مونتزه‌م شکیل‌ده یاییلان کیتاب، ژورنال و قزئتلرده میللی مدنیتیمیزین، کلاسسیک ارثیمیزین، مئمارلیق عابده‌لریمیزین ان نفیس نومونه‌لرینین ارمنی خالقینا منسوب اولدوغونو ثبوت ائتمه‌یه چالیشیردیلار. عینی زامان‌دا، اونلار طرفین‌دن بوتون دونیادا آذربایجان‌لیلارین منفی اوبرازینی فورمالاشدیرماق جهدلری ده گوجله‌نیردی. "یازیق، مظلوم ارمنی خالقی"نین صورتینی یاراداراق عصرین اولین‌ده رگیون‌دا باش وئره‌ن حادثه‌لر شعورلو صورتده تحریف اولونور، آذربایجان‌لیلارا قارشی سویقیریم تؤره‌دنلر سویقیریم قوربانلاری کیمی قلمه وئریلیردی.
۲۰-جی عصرین اولین‌ده اهالی‌سینین اکثریتی آذربایجان‌لی اولان ایروان شهرین‌دن و ارمنیستان اس اس ار-نین دیگر بؤلگه‌لریندن سویداشلاریمیز تعقیبلره معروض قالاراق کوتلوی صورتده قووولوردو. آذربایجان‌لیلارین حقوقلاری ارمنیلر طرفین‌دن کوبودجاسینا پوزولور، آنا دیلین‌ده تحصیل آلماسینا انگللر تؤردیلیر، اونلارا قارشی رئپرئس‌سییالار حیاتا کئچیریلیردی. آذربایجان کندلرینین تاریخی آدلاری دییشدیریلیر، توپونیمیکا تاریخین‌ده میس‌لی گؤرونممیش قدیم توپونیملرین معاصر آدلارلا اوزولونما پروسئ‌سی باش وئریردی.
ساختالاشدیریلمیش ارمنی تاریخی گنج ارمنیلرین شووینیست روح‌دا بؤیومه‌سینه زمین یاراتماق اوچون دؤولت سیاستی سوییه‌سینه قالدیریلیردی. بؤیوک هومانیست ایده‌آللارا خیدمت ائد‌ن آذربایجان ادبیاتی و مدنیتی روحون‌دا تربییه اولونموش یئنی نسلیمیز اکسترمیست ارمنی ایدئولوگییاسینین تعقیبلرینه معروض قالیردی.
آذربایجان خالقینین معنویاتینا، میللی قورورونا و منلیینه یؤنلمیش بؤهتانلار سیاسی و حربی تجاووز اوچون ایدئولوژی زمین یارادیردی. خالقیمیزا قارشی آپاریلان سویقیریم سیاستی اؤزونون سیاسی-حقوقی قیمتینی تاپمادیغی اوچون تاریخی فاکتلار سووئت مطبوعاتین‌دا ارمنیلر طرفین‌دن تحریف اولونور و اجتماعی فیکیر چاشدیریلیردی. ارمنیلرین سووئت رژیمین‌دن بهره‌لنه‌رک حیاتا کئچیردیکلری و ۱۹۸۰-جی ایللرین اورتالارین‌دا داها دا گوج‌لنه‌ن آنتی-آذربایجان تبلیغاتینا آذربایجان رئسپوبلیکاسینین رهبرلیگی واختین‌دا لازی‌می قیمتی وئرمه‌دی.
۱۹۸۸-جی ایلده‌ن اورتایا آتیلان داغلیق قاراباغ موناقیشه‌سینین ایلکین مرحله‌سین‌ده یوز مینلرله آزربایجانلینین اؤز تاریخی تورپاقلارین‌دان قووولماسینا دا رسپوبلیکادا دوزگون سیاسی قیمت وئریلمه‌دی. آذربایجانین داغلیق قاراباغ موختار ویلایتینین ارمنیستان اس اس ار-نین ترکیبینه داخیل ائدیلمه‌سی حاقین‌دا ارمنیلرین غیری-کونستیتوسیون قرارینی و موسکوانین اصلین‌ده بو ویلایتی خصوصی ایداره ائتمه کمیته‌سی واسطه‌سیله آذربایجانین تابعلیین‌دن چیخارماسینی خالقیمیز جدی نارازی‌لیقلا قارشیلادی و موهوم سیاسی آکسییالارا ال آتماق مجبوریتی قارشی‌سین‌دا قالدی. رسپوبلیکادا کئچیریله‌ن میتینقلر زامانی تورپاقلاریمیزین ایشغالی سیاستی قتیتله پیسله‌ن‌سه ده، آذربایجان رهبرلیگی اؤز پاسسیو مؤوقعین‌دن ال چکمه‌دی. محض ائله بونون نتیجه‌سی اولاراق ۱۹۹۰-جی ایلین یانوار آیین‌دا گئتدیکجه گوج‌لنه‌ن خالق حرکاتینی بوغماق مقصدیله باکییا قوشونلار یئریدیل‌دی، یوزلرله آذربایجان‌لی محو و شیکست ائدیلدی، یارالان‌دی، دیگر فیزیکی تضییقلره معروض قالدی.
۱۹۹۲-جی ایلین فئورال آیین‌دا ارمنیلر خوجالی شهرینین اهالی‌سینه میس‌لی گؤرونممیش دیوان توتدو. تاریخیمیزه خوجالی سویقیریمی کیمی هکک اولونان بو قان‌لی فاجعه مینلرله آزربایجانلینین محو ائدیلمه‌سی، اسیر آلینماسی، شهرین یئرله-یئکسان ائدیلمه‌سی ایله قورتاردی.
میللت‌چی-سئپارات‌چی ارمنیلرین داغلیق قاراباغ‌دا باشلادیغی آوانتوریست حرکاتین نتیجه‌سی اولاراق، بو گون بیر میلیون‌دان آرتیق سویداشیمیز ائرمه‌نی قسبکارلار طرفین‌دن اؤز دوغما یورد-یووالارین‌دان دیدرگین سالینیب چادیرلاردا یاشاماغا محکوم ائدیلمیش‌دی. ارازیمیزین ۲۰ فایزینین ارمنی سلاح‌لی قوه‌لری طرفین‌دن ایشغالی زامانی مینلرله وطنداشیمیز شهید اولدو، خسارت آلدی.
آذربایجانین ۱۹-جو-۲۰-جی عصرلرده باش وئره‌ن بوتون فاجعه‌لری تورپاقلارین زبتی ایله موشاییت اولوناراق، ائرمه‌نیلرین آذربایجان‌لیلارا قارشی دوشونولموش، پلان‌لی صورتده حیاتا کئچیردیی سویقیریم سیاستینین آیری-آیری مرحله‌لرینی تشکیل ائدیب. بو حادثه‌لرین یالنیز بیرینه - ۱۹۱۸-جی ایل مارت قیرغینینا سیاسی قیمت وئرمک جهدی گؤستریلیب. آذربایجان خالق جومهوریتینین واریثی کیمی آذربایجان رئسپوبلیکاسی بو گون اونون آخیرا قدر حیاتا کئچیره بیلمدیی قرارلارین منتیقی داوامی اولاراق، سویقیریم حادثه‌لرینه سیاسی قیمت وئرمک بورجونو تاریخین حک‌مو کیمی قبول ائدیر.
عموم میللی لیدر حیدر علیئوین ۱۹۹۸-جی ایل ۲۶ مارت تاریخ‌لی فرمانین‌دان سونرا هر ایل ۳۱ مارت آذربایجان‌لیلارین سویقیریمی گونو کیمی دؤولت سوییه‌سین‌ده قید ائدیلیر.
