بو گونلرده ایستانبولون مرکزین‌ده گؤرکه‌م‌لی سیاسی خادیم، آذربایجان دموکراتیک رسپوبلیکاسینین داخیلی ایشلر ناظری (۱۹۱۸) بهبود خان جوانشیرین عابده‌سینین طنطنه‌لی آچیلیش مراسیمی کئچیریلیب. ارمنی مئدیاسی اؤزلرینه مخصوص فورمادا تاریخی تحریف ائد‌رک، نؤوبتی دفعه اویدورما مقاله درج ائدیبلر. اونلارین ادعاسینا گؤره گویا بئهبود خان جوانشیر ۱۹۱۸-جی ایلده باکی‌دا «حیاتا کئچیریله‌ن» اویدورما «ارمنی قیرغینی»نین مؤلفی اولوب.

آخار. آذ بهبود خان جوانشیرله باغلی آذربایجان، تورکییه و ارمنیستان آرخیولرینه ایستینادا حاضیرلانمیش مقاله‌نی تقدیم ائدیر:

«ارمنیلرین باکی‌دا قیرغینی» دئییرسینیز؟ آرخیو معلوماتلارین‌دا ایسه ارمنی قولدور دسته‌لرینین اینسانلاری دیری-دیری تورپاغا باسدیردیقلاری، آمانسیزجاسینا قتله یتیردیکلری، یاشلی اینسانلاری و اوشاقلاری مسجیدلرده یاندیردیقلاری یازیلیب. باکینین «تزه پیر» مسجیدینین حیطین‌ده ارمنی قولدورلاری مئییتلری اوست-اوسته ییغاراق، تونقال قالاییبلار.

لزگی تاریخ‌چی‌سی و شاعری مظفر ملیکمممدووون «قانلی دره» کیتابین‌دا قید اولوندوغو کیمی، آذربایجانین تکجه شیمال رایونلاریندا ۸۰۰۰-دن چوخ سلاح‌لی ارمنی قولدورونون ایشتیراکی ایله دؤرد دفعه قان‌لی هوجوم تشکیل ائدیلیب.

ارمنیستانین آرخیوین‌دن: «داشناکلار» آذربایجان‌دا اؤزلرینه مختاریت یاراتماق ایستییردیلر. آنجاق یئرلی اهالی و اؤزونومودافیه دسته‌لری ارمنیلرین پلانلارینین حیاتا کئچمه‌سینه ایمکان وئرمه‌دیلر. بو دا محاربه‌یه گتیریب چیخاردی، قیسا زامان‌دا ۱۶ مین‌دن چوخ یئرلی اهالی هلاک اولدو، ارمنی دسته‌لری ایسه مغلوب اولدولار».

او زامان بهبود خان جوانشیر ناظر ایدی و ۱۹۱۸-جی ایلین سنتیابرین‌دا او، تورک اوردوسو ایله بیرلیک‌ده ارمنی قول‌دورلارینا قارشی مباریزه آپاریردی. محض همین دؤوردن اعتباراً دئمک اولار کی، بوتون ارمنیلر بهبود خان‌دان قورخماغا باشلادیلار. او، ارمنی قولدورلارین بیر نؤمره‌لی دوشمنی ایدی.

ترور آکتی

پولیتولوق علی حاجیزادنین «۱۹۱۵ - عثمانلی دوسیه‌سی» آدلی کیتابین‌دا او زامان باش وئره‌ن حادثه‌لر دقیق‌لیکله تصویر اولونوب:

«آذربایجان‌لی دیپلوماتلاری و اونلارین عائله‌لرینی قتله یئتیره‌ن، آوروپا، آمریکا و یاخین شرق‌ده مولکی اوبیئکتلری پارتلادان ارمنی ترورچولاری و قاتیللری سیراوی ارمنیلر اوچون میللی قهره‌مانلارا و قورور اوبیئکتلرینه چئوریلیرلر. ترورچولارین نؤوبتی هدفی «بیر نمره‌لی دوشمن» – بهبود خان جوانشیر ایدی.

۱۸ ایول ۱۹۲۱-جی ایل. ایستانبول. بهبود خان عائله‌سی ایله بیرلیک‌ده پارکدا گزیردی. بهبود خانا یاخینلاشان آریق بیر کیشی سلاحی چیخاراراق اونا آتش آچدی. اؤلوموندن اؤنجه بئهبود خان «منیم شخصی دوشمنیم یوخدور، منی ارمنیلر قتله یئتیردی»، - سؤزلرینی دئدی.

قاتیل «داشناکسوتون» ترور تشکیلاتینین عضوو میساک تورلاکیان ایدی. ایکینجی دونیا محاربه‌سی زامانی تورلاکیان بیر چوخ ارمنی ترورچوسو کیمی ناسیستلره قوشولاراق ارمنیستان لئگیونونون سیرالارین‌دا وئرماختا خیدمت ائدیب، جاسوسلوق، ترور و تخریبات‌چی‌لیقلا مشغول اولوب. محکمه‌ده او، بونو بئهبود خانین گویا باکی‌دا «ارمنی قیرغینی»نا رهبرلیک ائتدیی و تورلاکیانین عائله‌سینین قددارجاسینا قتله یئتیریلدیینه جواب اولاراق تؤرتدیینی بیلدیریب.

لاکین سونرادان تورلاکیانین حیاسیزجاسینا یالان دانیشدیغی معلوم اولوب. او، عثمانلی ایمپئرییاسینین ترابزون ویلایتین‌ده دوغولوب و بؤیویوب. معین ائدیلیب کی، اونون نه عائله‌سی، نه ده اؤزو آذربایجان‌دا یاشاییب.

ترورچو تورلاکیانین محکمه ایشین‌ده ده عدالت‌سیزلیک اولوب. بئله کی، پروکورور اؤلوم حکمو طلبینی ایر‌لی سوروب. لاکین ۲۴ ساعت عرضین‌ده همین پروکورور گئری چاغیریلیب و اونون یئرینه تعیین اولونان پروکورور برات حکمو چیخاریب. بئله‌لیکله، بئهبود خان جاوانشیرین قاتی‌لی براعت قازانیب.

پروسئس‌ده ایشتیراک ائد‌ن ارمنیلر آچیق شکیل‌ده ترورچونو میللی قهرمان آدلاندیریردیلار. «XX عصرین پروسسی» آدی آلمیش محکمه ایشینین گئدیشینه نفوذلو هاوادارلارین موداخیله ائتمه‌سی نتیجه‌سین‌ده جینایت جزاسیز قالدی.

بو حادثه‌نی «آوروپا محکمه‌سی تاریخینده قارا لکه» ده آدلاندیرماق اولار. شوبهه‌سیز کی، آیری-آیری ترور حادثه‌لرینه و رورچولارا بو جور لیبرال یاناشما نینکی ترورون قارشی‌سینین آلینماسینا، عکسینه اونون یاییلاراق قلوبال میقیاس‌لی جدی بیر پروبلئمه چئوریلمه‌سینه سبب اولوب.