آنا صحیفه توپلوم |
نادیر شاه ۱۷۴۷-جی ایل ایونون ۱۹-دا قوچانین یاریم فرسنگلیینده اولارکن تهلوکه حس ائدیب. او، آتا مینیب کلاتا گئتمک ایستهیهن زامان گؤزتچیلری بوندان دویوق دوشوبلر. اونلار شاه بؤلگهنی ترک ائدرسه، اورتایا چیخا بیلهجک تهلوکهلردن دانیشیبلار. گؤزتچیلرین «بیز شاهین وفالی قوللاریییق. اونون دوشمنلری ایله ساواشماغا حاضیریق. بیزدن کیمسه تانریسینی اونودوب شاها قارشی چیخماز»، - سؤزلریندن خوشلانان نادیر بو سؤزلردن سونرا اورانی ترک ائتمک خیالیندان داشیناراق قالماغا قرار وئریر. او، حیاتینین تهلوکهده اولدوغونو آنلامیشدی. آنجاق تهلوکهنین کیملر طرفیندن حاضیرلاندیغینی بیلمیردی.
کولت. آذ خبر وئریر کی، بو سؤزلری تاریخچی-آراشدیرماچی گونتای گنجالپ قید ائدیب. او بیلدیریب کی، نادیر شاهین اؤلدورولدویو گئجه حاقدا بو معلومات شاهین حکیمی پری لویس بازینین مکتوبلاریندا یئر آلیب:
«سارای آداملاری ایچینده هر کسدن داها چوخ ناراضی اولان ایکی نفر وار ایدی: بیری شاهین شخصی جانگودنلرینین باش کوماندیری و قوهومو اولان محمدقولو خان، دیگری شاهین چادیرلارینین قورونماسینا جاوابدئه اولان سالاح خان. نادیر شاه سالاح خاندان او قدر ده شوبههلهنمیردی. چونکی اونون وظیفه صلاحیتلری چرچیوهسی سببیندن اوردو ایله علاقهده اولا بیلجیینی دوشونموردو. شاه ان چوخ محمدقولو خاندان چکینیردی. محمدقولو خان گوجلو بدنی اولان دؤیوشچو و جنگاور ایدی، دؤیوشو چوخ یاخشی باجاریردی. اوردو ایچینده ده محمدقولو خانین تأثیری و اعتباری چوخ یوکسک ایدی. بونا گؤره شاه اوندان چوخ شوبههلنیر و اونون باشلاداجاغی فیتنهنین قارشیسینی آلماغا چالیشیردی. نادیر شاهین اوردوسوندا دؤرد مین افغان و تورکمن عسگر وار ایدی. اونلار شاها چوخ وفالییدیلار. اؤزللیکله افغانلار و تورکمنلر فارسلارین و قیزیلباشلارین دوشمنیدی. آیین ۱۹-دا گئجه واختی نادیر افغان و تورکمن سردارلاری یانینا چاغیراراق اونلارا، «گؤزتچیلریمدن و جانگودنلریمدن راضی دئییلم. من سیزه چوخ گوونیرم. بونا گؤره ده، صاباح بوتون فارسلاری و قیزیلباشلاری توتوب زنجیرلهمهنیزی ایستییرم. مقاومت گؤسترنلری درحال اؤلدوررسینیز. من جان گوونلیگیمی سیزه تاپشیراجاغام»، - دئدی. افغانلار شاهین بو قدر لطفوندن و اونلارا گووهنمهسیندن شاد اولدولار. افغان و تورکمن سردارلار عسگرلرینی صاباح اوچون حاضر وضعیته گتیردیلر».
گونتای گنجالپ قید ائدیب کی، شاهین بو فرمانیندان دوشمهنلری ده خبر توتوب:
«فارسلار و قیزیلباشلار بو خبری دویاراق، هر یئرده جاسوسو اولان محمد و سالاح خانا بو خبری چاتدیردی. بو ایکی سردار دا گیزلین گؤروشوب سند ایمضالادیلار. اونلار اؤلدورمکده قرارلی اولدوقلاری اورتاق دوشمهنلرینی - نادیری اؤلدورمک اوچون آند ایچدیلر. بو سندی اؤزلرینه یاخین اولان ۶۰ سردارا دا ایمضالاتدیلار. سندین اونلارین حیاتلارینی قورتاراجاغینی سؤیلهیهن خانلار، «شاه بو گئجه اؤلدورولمزسه، صاباح هامیمیزی اؤلدورجک» دئدیلر. بوتون سردارلار سندی ایمضالادیلار. معین ائدیلن ساعتدا و یئرده، یعنی گئجه ساعت ایکی رادهلرینده گؤروشمیی قرارلاشدیردیلار. بیلمیرم، صبیرسیز اولدوقلاری اوچون، یا بعضیلری اؤزلرینی گؤسترمک ایستکدیکلری اوچونمو، ۱۵-۱۶ نفر عصیانچی معین ائدیلمیش واختدان اول توپلانمیشدیلار. اونلار قارشیلارینی کسن بوتون مانعهلری اورتادان قالدیراراق، بختی دؤنموش شاهین یاتاق چادیرینا گیردیلر. باغیرتیلار شاهی یوخودان اویاتدی. شاه قورخونج سسله «کیمدیر، منیم قیلینجیم هارادا»، - دئیه باغیردی. بو باغیرتیلی سؤزلری ائشیتدیکدن سونرا عصیانچیلار قورخوب گئری چکیلدیلر. آنجاق قیسا واخت سونرا عصیانی پلانلایان ایکی سردار اورایا توپلانانلاری جورعتلندیریب هوجوم ائتمکلرینی ایستدی و چادیرا گیردیلر. نادیر هله عباسینی گئیینممیشدی. اولجه محمدقولو خان شاها بیر قیلینج ضربهسی ووردو و اونو دئویردی. سونرا باشقالاری دا شاهی قیلینجلاماغا باشلادیلار. قان ایچینده اولان شاه قالخماق ایستهسه ده، باجارمادی. «منی نیه اؤلدورورسونوز؟ حیاتیمی باغیشلایین، نییم وارسا سیزه باغیشلارام ...»، - دئیه بیلدی. بو سؤزو تام اولاراق بیتیرممیش سالاح خان قیلینجی ایله شاهین باشینی کسدی. او، کسیک باشین هراتدا اولان علی خانا آپاریلماسی اوچون عسگره تاپشیریق وئردی. همین عسگر ده یولدا اؤلدورولدو و کسیک باش اوچ هفته سونرا علی خانا چاتدیریلدی».
قید ائدک کی، افشارلار ایمپرییاسینین بانیسی نادیر شاه آذربایجان تورکلریندن اولوب. حربی ناعیلیتلرینه گؤره بعضی تاریخچیلر اونو «شرقین ناپولونو» و «ایکینجی ماکدونییالی ایسگندر» آدلاندیریبلار.
تاریخ
2020.02.15 / 14:56
|
مولف
Axar.az
|