۳۱ مارت - آذربایجانلیلارین سویقیریمی گونودور.
Axar.az خبر وئریر کی، آذربایجان رسپوبلیکاسی مستقللیک قازاندیقدان سونرا خالقیمیزین تاریخی کئچمیشینین اوبیکتیو منظره‌سینی یاراتماق امکانی الده ائدیلیب. اوزون ایللر گیزلی ساخلانیلان، اوزرینه قاداغا قویولموش حقیقتلر آچیلیر، تحریف ائدیلمیش حادثه‌لر اؤزونون اصل قیمتینی آلیر.
آذربایجان خالقینا قارشی دفعه‌لرله تؤردیلمیش و اوزون ایللردن بری اؤز سیاسی-حقوقی قیمتینی آلمامیش سویقیریم دا تاریخین آچیلمامیش صفحه‌لریندن بیریدیر.
۱۸۱۳ و ۱۸۲۸-جی ایللرده امضالانان گولوستان و تورکمنچای مقاوله‌لری آذربایجان خالقینین پارچالانماسینین، تاریخی تورپاقلاریمیزین بؤلونمه‌سینین اساسینی قویدو. آذربایجان خالقینین بو ملی فاجعه‌سینین داوامی کیمی اونون تورپاقلارینین ضبطی باشلاندی. قیسا بیر مدتده بو سیاست گئرچکلشدیریله‌رک ارمنیلرین آذربایجان تورپاقلارینا کوتلوی صورتده کؤچورولمه‌سی حیاتا کئچیریلدی. سویقیریم آذربایجان تورپاقلارینین اشغالینین آیریلماز بیر حصه‌سینه چئوریلدی.
ایروان، ناخچیوان و قاراباغ خانلیقلاری اراضیلرینده مسکونلاشدیریلان ارمنیلرین اورادا یاشایان آذربایجان‌لیلارلا مقایسه‌ده آزلیق تشکیل ائتمه‌لرینه باخمایاراق، اؤز هوادارلارینین حمایه‌سی آلتیندا "ارمنی ولایتی" آدلاندیریلان انضباطی بؤلگونون یارادیلماسینا نایل اولدولار. بئله صونعی اراضی بؤلگوسو ایله اصلینده آذربایجانلیلارین اؤز تورپاقلاریندان قووولماسی و محو ائدیلمه‌سی سیاستینین بونؤوره‌سی قویولدو. "بؤیوک ارمنیستان" ایدئیالاری تبلیغ اولونماغا باشلاندی. بو اویدورما دولتین آذربایجان تورپاقلاریندا یارادیلماسینا برئت قازاندیرماق مقصدیله ارمنی خالقینین تاریخینین ساختالاشدیریلماسینا یؤنلمیش گئنیش‌مقیاسلی پروگراملار رئاللاشدیریلدی. آذربایجانین و عموماً قافقاز تاریخینین تحریف اولونماسی همین پروگراملارین مهم ترکیب حصه‌سینی تشکیل ائدیردی.
"بؤیوک ارمنیستان" یاراتماق خولیاسیندان روح‌لانان ارمنی غسبکارلار ۱۹۰۵-۱۹۰۷-جی ایللرده آذربایجان‌لیلارا قارشی آچیق شکلده گئنیش‌مقیاسلی قانلی آکسییالار حیاتا کئچیردیلر. ارمنیلرین باکی‌دان باشلانان وحشی‌لیکلری آذربایجانی و ایندیکی ارمنیستان اراضی‌سینده‌کی قدیم آذربایجان تورپاقلارینی احاطه ائتدی. یوزلرله یاشاییش منطقه‌سی داغیدیلیب یئرله-یکسان ائدیلدی، مینلرله آذربایجانلی وحشیجه‌سینه قتله یئتیریلدی. بو حادثه‌لرین تشکیلات‌چیلاری مسئله‌نین ماهیتینین آچیلماسینا، اونا دوزگون سیاسی-حقوقی قیمت وئریلمه‌سینه مانع‌چیلیک تؤره‌درک آذربایجانلیلارین منفی اوبرازینی یاراتمیش، اؤزلرینین آوانتوریست تورپاق ادعالارینی پرده‌لمیشدیلر.
بیرینجی دنیا محاربه‌سی، روسیادا باش وئرمیش ۱۹۱۷-جی ایل فورال و اوکتیابر چئوریلیشلریندن مهارتله استفاده ائد‌ن ارمنیلر اؤز ادعالارینی بولشئویک بایراغی آلتیندا رئاللاشدیرماغا نایل اولدولار. ۱۹۱۸-جی ایلین مارت آیندان اعتباراً عکس‌انقلابچی عنصرلرله مبارزه شعاری آلتیندا باکی کموناسی طرفیندن عموماً باکی گوبرنیاسینی آذربایجان‌لیلاردان تمیزله‌مک مقصدی گودن منفور پلان حیاتا کئچیریلمه‌یه باشلاندی. همین گونلرده ارمنیلرین تؤرتدیکلری جنایتلر آذربایجان خالقینین یادداشینا ابدی حک اولوندو. مینلرله دینج آذربایجانلی اهالی یالنیز ملی منصوبیتینه گؤره محو ائدیلدی. ارمنیلر ائولره اود ووروب انسانلاری دیری-دیری یاندیردیلار. ملی معمارلیق اینجیلرینی، مکتبلری، خسته‌خانالاری، مسجد و دیگر عابده‌لری داغیدیب باکینین بؤیوک بیر حصه‌سینی خارابالیغا چئویردیلر.
آذربایجانلیلارین سویقیریمی باکی، شاماخی، قوبا قضالاریندا، قاراباغ، زنگزور، ناخچیوان، لنکران و آذربایجانین باشقا بؤلگه‌لرین‌ده خصوصی غدارلیقلا حیاتا کئچیریلدی. بو اراضیلرده دینج اهالی کوتلوی صورتده قتله یئتیریلدی، کندلر یاندیریلدی، ملی مدنیت عابده‌لری داغیدیلیب محو ائدیلدی.
آذربایجان خالق جمهوریتی یاراندیقدان سونرا ۱۹۱۸-جی ایلین مارت حادثه‌لرینه خصوصی دقت آیریلدی. ناظیرلر شوراسی ۱۹۱۸-جی ایل ایولون ۱۵-ده بو فاجعه‌نین تدقیقی مقصدیله فوق‌العاده استنطاق کمیسیاسینین یارادیلماسی حاقیندا قرار قبول ائتدی. کمیسیا مارت سویقیریمینی، ایلکین مرحله‌ده شاماخیداکی وحشی‌لیکلری، ایروان گوبرنیاسی اراضی‌سینده ارمنیلرین تؤرتدیکلری آغیر جنایتلری آراشدیردی. دنیا اجتماعیتینه بو حقیقتلری چاتدیرماق اوچون خارجی ایشلر ناظیرلیی نزدینده خصوصی قوروم یارادیلدی. ۱۹۱۹ و ۱۹۲۰-جی ایل مارت آیینین ۳۱-ی ایکی دفعه آذربایجان خالق جمهوریتی طرفیندن عموم‌ملی ماتم گونو کیمی قید ائدیلدی. اصلینده بو، آذربایجان‌لیلارا قارشی یورودوله‌ن سویقیریم و بیر عصردن آرتیق داوام ائد‌ن تورپاقلاریمیزین اشغالی پروسسلرینه تاریخده ایلک دفعه سیاسی قیمت وئرمک جهدی ایدی. لاکن آذربایجان خالق جمهوریتینین سقوطو بو ایشین باشا چاتماسینا امکان وئرمه‌دی.
زاقافقازییانین سووئتلشمه‌سیندن اؤز چیرکین مقصدلری اوچون استفاده ائد‌ن ارمنیلر ۱۹۲۰-جی ایلده زنگزورو و آذربایجانین بیر سیرا تورپاقلارینی ارمنیستان اس.اس.ار-این اراضی‌سی اعلان ائتدیلر. سونراکی دؤورده بو اراضیلرده‌کی آذربایجانلیلارین دپورتاسییا ائدیلمه‌سی سیاستینی داها دا گئنیشله‌ندیرمک مقصدیله یئنی واسطه‌لره ال آتدیلار. بونون اوچون اونلار اس.اس.ار.ای ناظیرلر سووئتینین ۲۳ دکابر ۱۹۴۷-جی ایل "ارمنیستان اس.اس.ار-دن کولخوزچولارین و باشقا آذربایجانلی اهالینین آذربایجان اس.اس.ار-این کور-آراز اووالیغینا کؤچورولمه‌سی حاقیندا" خصوصی قرارینا و ۱۹۴۸-۱۹۵۳-جو ایللرده آذربایجانلیلارین اؤز تاریخی تورپاقلاریندان کوتلوی صورتده دپورتاسیاسینا دولت سویه‌سینده نائل اولدولار.
ارمنی ملتچیلر اؤز هوادارلارینین کمکی ایله ۱۹۵۰-جی ایللردن اعتباراً آذربایجان خالقینا قارشی کسکین معنوی تجاوز کامپانییاسینا باشلادیلار. کئچمیش سووئت مکانیندا منتظم شکلده یاییلان کتاب، ژورنال و قزئتلرده ملی مدنیتیمیزین، کلاسیک ارثیمیزین، معمارلیق عابده‌لریمیزین ان نفیس نمونه‌لرینین ارمنی خالقینا منصوب اولدوغونو ثبوت ائتمه‌یه چالیشیردیلار. عینی زماندا، اونلار طرفیندن بوتون دنیادا آذربایجانلیلارین منفی اوبرازینی فورمالاشدیرماق جهدلری ده گوجله‌نیردی. "یازیق، مظلوم ارمنی خالقی"نین صورتینی یاراداراق عصرین اولینده رگیوندا باش وئرن حادثه‌لر شعورلو صورتده تحریف اولونور، آذربایجان‌لیلارا قارشی سویقیریم تؤردنلر سویقیریم قربانلاری کیمی قلمه وئریلیردی.
۲۰-جی عصرین اولینده اهالی‌سینین اکثریتی آذربایجانلی اولان ایروان شهریندن و ارمنیستان اس.اس.ار-نین دیگر بؤلگه‌لریندن سویداشلاریمیز تعقیبلره معروض قالاراق کوتلوی صورتده قووولوردو. آذربایجانلیلارین حقوقلاری ارمنیلر طرفیندن کوبودجاسینا پوزولور، آنا دیلینده تحصیل آلماسینا انگللر تؤردیلیر، اونلارا قارشی رپرسیالار حیاتا کئچیریلیردی. آذربایجان کندلرینین تاریخی آدلاری دییشدیریلیر، توپونیمیکا تاریخینده مثلی گؤرونممیش قدیم توپونیملرین معاصر آدلارلا اوزولونما پروسسی باش وئریردی.
ساختالاشدیریلمیش ارمنی تاریخی گنج ارمنیلرین شووینیست روحدا بؤیومه‌سینه زمین یاراتماق اوچون دولت سیاستی سویه‌سینه قالدیریلیردی. بؤیوک هومانیست ایدآللارا خدمت ائد‌ن آذربایجان ادبیاتی و مدنیتی روحوندا تربیه اولونموش یئنی نسلیمیز اکسترمیست ارمنی ایدئولوگییاسینین تعقیبلرینه معروض قالیردی.
آذربایجان خالقینین منویاتینا، ملی قورورونا و منلیینه یؤنلمیش بهتانلار سیاسی و حربی تجاوز اوچون ایدئولوژی زمین یارادیردی. خالقیمیزا قارشی آپاریلان سویقیریم سیاستی اؤزونون سیاسی-حقوقی قیمتینی تاپمادیغی اوچون تاریخی فاکتلار سووئت مطبوعاتیندا ارمنیلر طرفیندن تحریف اولونور و اجتماعی فکیر چاشدیریلیردی. ارمنیلرین سووئت رژیمیندن بهرلنه‌رک حیاتا کئچیردیکلری و ۱۹۸۰-جی ایللرین اورتالاریندا داها دا گوجلنه‌ن آنتی-آذربایجان تبلیغاتینا آذربایجان رسپوبلیکاسینین رهبرلیی واختیندا لازمی قیمتی وئرمه‌دی.
۱۹۸۸-جی ایلده‌ن اورتایا آتیلان داغلیق قاراباغ مناقشه‌سینین ایلکین مرحله‌سینده یوز مینلرله آذربایجانلینین اؤز تاریخی تورپاقلاریندان قوولماسینا دا رسپوبلیکادا دوزگون سیاسی قیمت وئریلمه‌دی. آذربایجانین داغلیق قاراباغ مختار ولایتینین ارمنیستان اس.اس.ار-نین ترکیبینه داخل ائدیلمه‌سی حاقیندا ارمنیلرین غیر-کونستیتوسیون قرارینی و مسکوانین اصلینده بو ولایتی خصوصی اداره‌ائتمه کمیته‌سی واسطه‌سیله آذربایجانین تابع‌لییندن چیخارماسینی خالقیمیز جدی ناراضیلیقلا قارشیلادی و مهم سیاسی آکسیالارا ال آتماق مجبوریتی قارشی‌سیندا قالدی. رسپوبلیکادا کئچیریله‌ن میتینگلر زمانی تورپاقلاریمیزین اشغالی سیاستی قطعیتله پیسله‌نسه ده، آذربایجان رهبرلیی اؤز پاسسیو مؤوقعییندن ال چکمه‌دی. محض ائله بونون نتیجه‌سی اولاراق ۱۹۹۰-جی ایلین یانوار آییندا گئتدیکجه گوجلنه‌ن خالق حرکاتینی بوغماق مقصدیله باکییا قوشونلار یئریدیلدی، یوزلرله آذربایجانلی محو و شکست ائدیلدی، یارالاندی، دیگر فیزیکی تضییقلره معروض قالدی.
۱۹۹۲-جی ایلین فورال آیندا ارمنیلر خوجالی شهرینین اهالی‌سینه مثلی گؤرونممیش دیوان توتدو. تاریخیمیزه خوجالی سویقیریمی کیمی حک اولونان بو قانلی فاجعه مینلرله آذربایجانلینین محو ائدیلمه‌سی، اسیر آلینماسی، شهرین یئرله-یکسان ائدیلمه‌سی ایله قورتاردی.
ملتچی-سپاراتچی ارمنیلرین داغلیق قاراباغدا باشلادیغی آوانتوریست حرکاتین نتیجه‌سی اولاراق، بو گون بیر میلیوندان آرتیق سویداشیمیز ارمنی غصبکارلار طرفیندن اؤز دوغما یورد-یووالاریندان دیدرگین سالینیب چادیرلاردا یاشاماغا محکوم ائدیلمیشدی. اراضیمیزین ۲۰ فایزینین ارمنی سلاح‌لی قوه‌لری طرفیندن اشغالی زمانی مینلرله وطنداشیمیز شهید اولدو، خسارت آلدی.
آذربایجانین ۱۹-جو-۲۰-جی عصرلرده باش وئرن بوتون فاجعه‌لری تورپاقلارین ضبطی ایله مشایعت اولوناراق، ارمنیلرین آذربایجان‌لیلارا قارشی دوشونولموش، پلانلی صورتده حیاتا کئچیردیی سویقیریم سیاستینین آیری-آیری مرحله‌لرینی تشکیل ائدیب. بو حادثه‌لرین یالنیز بیرینه - ۱۹۱۸-جی ایل مارت قیرغینینا سیاسی قیمت وئرمک جهدی گؤستریلیب. آذربایجان خالق جمهوریتینین وارثی کیمی آذربایجان رسپوبلیکاسی بو گون اونون آخیرا قدر حیاتا کئچیره بیلمدیی قرارلارین منتیقی داوامی اولاراق، سویقیریم حادثه‌لرینه سیاسی قیمت وئرمک بورجونو تاریخین حکمو کیمی قبول ائدیر.
عموم‌ملی لیدر حیدر علیئوین ۱۹۹۸-جی ایل ۲۶ مارت تاریخ‌لی فرمانیندان سونرا هر ایل ۳۱ مارت آذربایجانلیلارین سویقیریمی گونو کیمی دولت سویه‌سینده قید ائدیلیر.
