آذربایجان ادبیاتینین ان قدیم یازیلی عابده‌سینین هانسی اثر اولماسی حاق‌دا مختلیف فیکیرلر مؤوجوددور. بونون مین ایللیک تاریخی اولدوغو دئییلسه ده، بعضی معلوماتلار داها قدیم اولدوغونو دئمه‌یه اساس وئریر.

تاریخه قیسا سیاحت ائد‌رک، بو محتشم ادعانین هارادان گلدیینه نظر سالاق.

۱۹۳۴-جو ایلده موسکوادا اس اس ار ای یازیچیلارینین ایلک قورولتایی کئچیریلیر و تدبیره دونیاجا مشهور یازیچی و شاعرلری - ماکسیم قورکی، ایسااک بابئل، لوی آراقون، مارتین نئکسؤ، ژان-ریشار بلوک، آندرئ مالرو، رافائل آلبئرتی و باشقالاری دعوت اولونور. قورولتای‌دا ایشتیراک ائد‌ن آذربایجان نماینده هئیتینه آذربایجان یازی‌چیلار بیرلیینین ایلک صدری، باکی دؤولت اونیوئرسیتئتینین ایلک رکتورو مممدکاظیم الکبرلی رهبرلیک ائدیر (چوخونا معلوم دئییل کی، ۱۹۱۸-جی ایلده آچیلان ایلک اونیوئرسیتئتیمیز فاکتیکی اولاراق ۱۹۳۰-جو ایلده خالق کومیسسارلاری سووئتینین قراری ایله یئنی‌دنقورما آدی ایله لغو ائدیلدی. آنجاق ۱۹۳۴-جو ایلده آذربایجان دؤولت اونیورسیتتی یئنی‌دن ایشه باشلادی. محض بو چتین دؤورده یئنی‌دن آچیلان تدریس اوجاغینا تشکیلات‌چی-رکتور اولاراق مممدکاظیم الکبرلی تعیین اولون‌دو).

او دؤورون ان تانینمیش علم آداملارینین اطرافین‌دا آذربایجان نماینده هئیتینین رهبری مممدکاظیم الکبرلی قورولتای‌داکی چیخیشین‌دا بونلاری دئییب:

«الیمیزده اولان فاکتلارا اساس‌لاناراق دئیه بیلره‌م کی، آذربایجانین یازی‌لی ادبیاتینین بانی‌سی ۸-جی عصرده یاشایان شاعره زیبئیده خاتون‌دور. زیبئیده خاتونون آذربایجان‌لی اولماسی و تورک دیلین‌ده شعرلر یازماسینی ثبوت ائد‌ن دلیل ایسه هیندیستانین بومبی شهرین‌ده ایشیق اوزو گؤره‌ن «روزه روشن» آدلی کیتاب‌دیر. بئله‌لیکله بیز الیمیزده اولان ثبوتلارا اساس‌لاناراق، آذربایجانین یازی‌لی ادبیاتینین ۸-جی عصره عایید اولدوغونو تصدیق ائتدیک. اما اولا بیلر کی، گله‌جک‌ده عالیملریمیز، تدقیقات‌چیلاریمیز داها قدیم یازی‌لی ادبیاتیمیزین اینجی‌سینی تاپا بیل‌دیلر. اونا گؤره کی، آذربایجان تاریخی چوخ قدیم کؤکلره مالیک‌دیر».

مممدکازیم علکبرلینین حاضردا باکی‌دا یاشایان یئگانه قوهومو - قارداشی نوه‌سی، آذربایجان بریتانییا کوللئجینین باش منجری الکبر الکبروو Axar.az-آ آچیقلاماسین‌دا بیلدیریب کی، «روز روشن» کیتابی ایندییه قدر هیندیستانین آرخیولرین‌ده توزلانیر:

«او واخت بو مسئله نین آراشدیریلماسی معلوم رپرسییالار سببین‌دن مجبوری دایاندیریلیر. اما بو ایشلرله حاضردا هئچ کیم مشغول اولمور. دوشمه‌نلریمیز اؤزلرینه ساختا تاریخ یازدیقلاری بیر دؤورده بیز اؤز حلال تاریخیمیزه ییه دورموروق».

قید ائدک کی، یازیچی، تنقیدچی مممدکاظیم علکبرلی ۱۹۰۵-جی ایل یانوارین ۲۴-ده دربند شهرین‌ده آنادان اولوب. ۱۹۳۷-جی ایل اوکتیابرین ۱۲-ده سیاسی رپرسییالار چرچیوه‌سین‌ده گولللنیب.