آنا صحیفه توپلوم |
بو گون نووروز بایرامیدیر.
آخار. آذ خبر وئریر کی، نووروز قدیم و بؤیوک بایرام کیمی یازین گلیشی ایله علاقدار اولاراق قید ائدیلیر و سئوینجلی حادثهلره - قیشین بیتمهسی و یازین باشلاماسینا حصر اولونور.
نووروزون قید ائدیلمهسی یئنی ایلین، یازین ایلک گونونون قارشیلانماسی آنلامینا گلیر.
عالیملرین فیکرینجه، بو بایرامین تاریخی چوخ قدیمدیر. علمی آراشدیرمالارا اساساً، نووروز بایرامینین کئچیریلمه تاریخی قدیم زامانلارا - زردوشت پیغمبرین دؤورونه گئدیب چیخیر. عالیملر بو بایرامین یاشینی مینیموم ۳۷۰۰ ایل، ماکسیموم ۵۰۰۰ ایل معین ائدیرلر. قدیم بابیلیستاندا بو بایرام نیسان آیینین (مارت-آپرل) ۲۱-ده قید ائدیلیرمیش و ۱۲ گون داوام ائدیرمیش. بو ۱۲ گونون هر بیرینین اؤز عادت-عنعنهسی وار ایمیش. ایلک یازیلی عابدهلرده قید ائدیلیر کی، نووروز بایرامی میلاددان اول ۵۰۵-جی ایلده میدانا گلیب.
ایسلام خادیملری همیشه جهد ائدیبلر کی، بو بایراما دینی چالارلار گتیرسینلر. لاکین فردوسی، رودکی، ابن سینا، نظامی، سعدی، حافیظ و س. کیمی داهی معاریفچیلر ثبوت ائدیبلر کی، نووروز بایرامی ایسلامدان چوخ-چوخ اوللر میدانا گلیب. نووروز بایرامینا حصر ائدیلمیش اثرلره مثال اولاراق، نیظام الملکون "سیاستنامه"، عمر خییامین "نووروزنامه" اثرلرینی قید ائتمک اولار.
سووئت حاکمیتی زامانی نووروز بایرامی غیری-رسمی شکیلده قید ائدیلیب، چونکی دؤولت اورقانلاری یازین گلیشینین بایرام کیمی قید ائدیلمهسینه اجازه وئرمهییبلر. لاکین قاداغالارا باخمایاراق، چوخ عصرلیک عنعنهلره صادق اولان هر بیر آذربایجانلی عائلهسی بو بایرامی قید ائدیب.
طبیعتین اویانماسی نووروز ایله باشلاییر و آذربایجان خالقی حتی نووروزون گلیشینه بیر آی قالمیش بو بایرامی چوخ طنطهنهلی شکیلده قید ائدیر. بئله کی، هر هفتهنین چرشنبه آخشامی اؤز عادت-عنعنهلرینه مووافیق اولاراق - سو، اود، تورپاق و یئل چرشنبهسی (ایلاخیر و یا بایرام چرشنبهسی) قید ائدیلیر. خالق دئییملرینه گؤره، ایلک چرشنبهده سو و سو منبعلری یئنیلنیر و حرکته باشلاییر، ایکینجی چرشنبهده اودون، اوچونجو چرشنبهده تورپاغین، دؤردونجو چرشنبهده ایسه کولیین کمکی ایله آغاجلاردا تومورجوقلار جوجریر و بوتون بونلار یازین گلیشیندن خبر وئریر.
نووروز بایرامی قدیم عادتلر و اویونلارلا چوخ زنگیندیر. قدیم عادتلره مثال اولاراق "خیدیر ایلیاس"ı (مهسولدارلیق، چیچکلهنمه سیموولو)، "کوس-کوسا" ایلهنجهلی میدان اویونونو و فال آچمانی گؤسترمک اولار.
هله ۱۹-جو عصرده دوبرووین بو بارهده یازیب: "آذربایجاندا یازین گلیشی شهرلرده و کندلرده یایلیم آتشلرینین آچیلماسی ایله بیلدیریلیر". آذربایجاندا نووروز بایرامینین طنطهنهلی قید ائدیلمهسینده ایشتیراک ائدن آدام اولئاری ۱۶۳۷-جی ایلده یازیب: "آسترونومیک واسطهلرله و گونش ساعتی ایله گئجه-گوندوز برابرلیگی آنینی معین ائدن آسترولوقلار اعلان ائتدی کی، یئنی ایل باشلاندی. ائله همین آندا یایلیم آتشلرینین سسی گلدی، شهر قالالاریندان و قالا دیوارلاریندان موسیقی سسی اوجالدی. باهار بایرامی بو جور باشلاندی".
عنعنهلره گؤره، بایرامین ایلک گئجهسی هر کس ائوده اولمالیدیر. دئییلنه گؤره، اگر نووروزون ایلک گونو ائوده اولماسان، یئددی ایل ائوده گؤرسهنمهیهجکسن. قدیم عادتلره گؤره، باییر قاپیلار باغلانمیر. نووروزون ایلک گئجهسی سحردک شام یاندیریلیر: سؤنموش اوجاق، سؤنموش شام اوغورسوزلوق علامتیدیر.
نووروزو قید ائدرکهن، کندلیلر نؤوبتی ایلین قوراق، یاخود یاغینتیلی کئچجیینی، مهسولدار اولوب-اولمایاجاغینی معین ائدیرلر. عادتلره گؤره، نووروزون ایلک گونو یاز، ایکینجی گونو یای، اوچونجو گونو پاییز، دؤردونجو گونو ایسه قیش حساب ائدیلیر. اگر ایلک گون کولک و یاغیشسیز اولورسا، دئمهلی، ایل کند تصروفاتی اوچون اوغورلو کئچهجک. اگر کولک اولارسا، دئمهلی، بوتون ایل بو جور کئچهجک. سون اوچ گونده ده ایلین قالان فصیللرینین نئجه کئچجیی بو یوللا معین ائدیلیر.
نووروز شن و سئویملی، خالقیمیزین بوتون دیرلرینی اؤزونده بیرلشدیرهن بایرامدیر.
تاریخ
2020.03.20 / 10:00
|
مولف
Axar.az
|