کولت. آذ حجابین تاریخی-دینی کؤکلری مؤوضوعسوندا فینلاندییادا یاشایان آراشدیرماچی گونتای گنج آلپ باییندیرلی ایله موصاحیبه‌نی تقدیم ائدیر.
اولی بورادا
– او واخت پیغمبر تمیزلیک مؤوضوعسوندا نه کیمی یئنیلیکلر ائتمیشدی؟
– ایسلام دینی یارانان‌دا عربیستاندا ائو دئییله‌ن بیر شی یوخ ایدی. ائولر عموماً قاپی-پنجره‌سی آچیق اولان بیر اوتاقدان عبارت ایدی. بو اوتاقلاردا دا عائله‌لر چیلپاق اولوردولار. چیممک اوچون حامام دا یوخ ایدی. اولان یئره ده توپلو شکیلده چیلپاق گیریلیردی. هر ائوین اؤز توالتی ده یوخ ایدی. ائولرین چئوره‌لری توالت اولاراق ایستیفاده ائدیلیردی. توالته قادینلار-کیشیلر بیرلیک‌ده، یا دا قادینلار توپلو شکیلده، کیشیلر ده باشقا یئرده گئدردیلر. بو، اونلارین دانیشاجاقلاری مؤوضوعیا باغلییدی. چونکی توالت ائدرکن ایکی، یا دا داها چوخ آدام دانیشاراق توالت ائدردیلر. بو، عربیستان عنعنه سیدی. قوران و پیغمبر بیر یئنیلیک گتیردی. توپلو شکیلده بیر یئرده لوت چیممک، توپلو شکیلده توالته گئتمک یاساقلاندی.
– ایسلام‌دان اؤنجه ده کعبه اطرافیندا عبادت ائدیلدیی دئییلیر. ایسلام‌دان قاباق و سونرا گئییم فرقی اولوبمو؟
– ایسلام‌دان اؤنجه کعبه اطرافیندا دؤنرکن هم قادینلار، هم ده کیشیلر تام لوت اولاراق دؤنردیلر. ایسلام‌دان اؤنجه قادینلار و کیشیلر سوچ ایشلدیکلری پالتارلارلا کعبه اطرافیندا دؤنمزدیلر. باشقا پالتارلاری دا اولمادیغی اوچون لوت دؤنردیلر. بعضی دوروملاردا قادینلار گئجه طواف ائدردیلر. ساده‌جه، اللریله اؤن و آرخا طرفلرینده عاییب یئرلرینی اؤرترک دؤنردیلر. قادینلار دؤنرکن بئله شعیر اوخویارمیشلار:
«اللهلا بیر یئرده بیز بولونورکن،
بیزیم مهبئللره باخمایین، لطفاً!»
– مهبئل نه دئمک‌دیر؟
– واگینا دئمک‌دیر. چیلپاق دؤنه‌رک شعیر اوخویان قادینلاردان بیری هیجرتین ۹-جو ایلین‌ده پیغمبرله ائوله‌نمک سوییه‌سینه قدر گلدی. اما موسلمانلارین خوش گؤرمه‌مه‌سی اوزرینه پیغمبر بو ائولیلیک‌دن واز کئچدی. دفعه‌لره کعبه اطرافیندا لوت دولاشاراق، بدنینین هر طرفی کیشیلر طرفیندن گؤرونموش بیر قادینین پیغمبرین خانیمی اولماسینی موسلمانلار قبول ائده بیلمیردیلر.
– گونتای بی، بس ایسلام حقوق سیستمینده حجابلا باغلی نه کیمی معلومات وار؟
– ایسلام حقوق سیستمینی بللی ائد‌ن ساحه‌یه فیقه، فیقهله مشغول اولان آداما فقیه دئییلیر. فیقه «بیر شی آراشدیریب اینجه‌له‌یرک درینلیینه قدر بیلمک» دئمک‌دیر. فقیه ده «بیلن» دئمک‌دیر. فیقه علمینده گئییم و بدنین بؤلوملریله باغلی بیلگیلر وار. حض. محمدین وفاتیندان سونرا فیقهه قادین دوشمنچیلیگی دا یئرلشدیریلیب. بیرینجی اولاراق قادینلاری فقیه اولماغا یاخین بوراخمادیلار. فیقه‌ده آورت (اؤورت، آرواد) کیشینین اوتانماسی گرکه‌ن آییب یئری‌دیر. فیقه دیلینده بدنین اؤرتونمه‌سی گرکه‌ن یئرلره آورت، آچیق اولماسی گرکه‌ن یئرلره ده ماری دئییلیر. فیقه بیلگه‌لریندن بیر قیسمی قادینی دا کیشینین آورتی (آروادی) اولاراق گؤرر.
آرواد گؤبک‌دن آشاغی کیشینین اؤنو و آرخاسی‌دیر، یعنی عاییب یئرلری‌دیر. بعضی فیقه قایناقلاریندا قادینین سسی کیشیلرده شهوت حیسسی اویاتماسین دئیه دانیشدیغی زامان قادین آغزینا کیچیک داشلار آلمالی‌دیر. قوراندا ایسه بونلارین هئچ بیری یوخدور، پیغمبرین زامانیندا دا اولماییب. بونلار سونراکی چاغلاردا کیشی مرکزلی و قادین دوشمنلیگی محورلی ایسلام آنلاییشی طرفیندن اویدورولوب.
– قوراندا حجابلا باغلی آیه لر بو حاق‌دا نه دئییر؟ بو آیه لرین خصوصیتلری ندن عبارت‌دیر؟
– قوراندا اؤرتونمه ایله باغلی کئچه‌ن آی‌لر ایکی نؤودور: عائله عضولری اوچون نظرده توتولان اؤرتونمه و هر فرد اوچون نظرده توتولان اؤرتونمه. هر فرد اوچون نظرده توتولان اؤرتونمه ده ایکی نؤودور: پیغمبرین قادینلارینا مخصوص اولان اؤرتونمه و بیر ده بوتون قادینلارا مخصوص اولان اؤرتونمه. «احزاب» سوره‌سینین ۳۲-جی آیه سینده پیغمبرین قادینلارینا خیطابن دئییلیر: «ائی پیغمبرین خانیملاری! سیز دیگر قادینلاردان بیری کیمی دئییلسینیز. تقوا صاحبی ایس‌نیز، آرتیق سؤزو کیشیلرده شهوت حیسسی اویاداجاق شکیلده یومشاق سؤیله مه یین. چونکی قلبینده شهوت خسته‌لیگی اولانلار طاماه ائدر».
عینی سوره‌نین ۳۳-جو آیه سینده دئییر: «و ائولرینیزده قرار قیلین. اوولکی جاهیلییه زامانینداکی کیمی، زینتلرینیزی آچمایین. نامازی قیلین و زکاتی وئرین. تانری و اونون ائلچی‌سینه اطاعت ائدین. ائی اهلی-بیت، تانری سیزدن گوناهلاری ترتمیز ائتمک ایستییر».
گؤروندویو کیمی، بو آیه لر بوتونلوکله پیغمبرین خانیملارینا عاییددیر. ایندی نه حض. محمد، نه ده اونون خانیملاری حیاتدا اولدوقلاری اوچون تاریخ طرفیندن بو آیه لر اؤز کئچرلیلیینی ایتیریب و منسوخ ائدیلیب. چونکی قوران بیر طرف‌دن ده پیغمبرین خانیملارینی ایسلام اممتینین آنالاری کیمی تقدیم ائدر. موسلمانلار پیغمبر کیمی داورانیب، قادینلارینی پیغمبرین قادینلاری کیمی گؤرمه مه لیدیرلر. چونکی قوراندا تانری هر اینسانا بیر اؤلچو وئریلدیینی بیان ائدر. پیغمبرین اؤلچوسو ایله بیزلر اؤز اؤلچوموزو قارشیلاشدیرمامالیییق. بو قارشیلاشدیرما اؤزو بئله ایسلام آچیسیندان دوغرو ساییلماز. آیریجا، بوتون قادینلار پیغمبرین قادینلاری کیمی اولاجاقدیسا، او زامان قادینلارا خیطاب ائد‌ن دیگر آیه لر اولمامالییدی.
– کیشیلر اوچون ده حجاب آیه سی وار، یوخسا ساده‌جه، قادینلار اوچوندور؟
– بلی، کیشیلر اوچون ده اؤرتونمه آیه لری وار. «مؤمنون» سوره‌سینین ۵-جی آیه سینده مؤمن کیشیلرین عاییب یئرلرینی اؤرتمه‌سی گرکدیی دئییلیر. بو او دئمک‌دیر کی، آیه نین ائندیی دؤورده کیشیلرین عاییب یئرلری آچیقدا ایمیش. اؤرتونمه ایله ایلگیلی آیه لر «نور» و «احزاب» سوره‌لرینده آچیق شکیلده، باشقا سوره‌لرده دولایی اولاراق وار. ساده‌جه، جمعیت‌ده دئییل، عائله ایچینده ده اؤرتو پروبلمی اولوب. تک اتاقلی قاپی-پنجره‌سیز عرب ائولرینده بوتون عائله عضولری بیر اوتاقدا یاتیر و یئییب ایچیردیلر. بعضی موشکوللری مودرن معمارلیق اؤز-اؤزونه حل ائدیب. عربیستانین قاپی-پنجره‌سیز ائولرینده آداملار خبر ائتمه‌دن بیردن قونشوسونون ائوینه گلیردی. آدامی اؤز خانیمی ایله جینسی موناسیبت‌ده گؤردوکلری ده اولوردو. سونرا دا بونو مکه‌نین، مدینه‌نین دیوار دیبلرینده آداملار بیر-بیرینه دانیشیب گولردیلر. ایسلام پیغمبری بو پروبلملری چؤزمک ایسته‌دی. عائله چئورسیله ایلگیلی اولان «نور» سوره‌سینین ۲۷، ۲۸، ۲۹-جو آی‌لرینده دئییلیر: «ائی ایمان ائد‌نلر، ائولرینیزدن باشقا ائولره ایزن ایسته‌ییب ائوده کی لره سلام وئرمه دیکجه ایچری گیرمه یین. بو، سیزین اوچون خییرلی‌دیر. نصیحت آلمانیز اومید ائدیلیر. ائوده کیمسه‌نی تاپماسانیز، سیزه ایزن وئریلینجه‌یه قدر اورایا گیرمه یین. و سیزه «گئری دؤنون» دئییلرسه، گئری دؤنون. بو، سیزین اوچون داها موناسیب‌دیر. و تانری ائتدیینیز شی لری ان یاخشی بیله‌ندیر. اوتورولمایان، ایچینده فایدانیز اولان ائولره گیرمه‌نیزده سیزین اوچون بیر وبال و گوناه یوخدور. و تانری سیزین آچیقلادیغینیز و گیزلدیینیز شی لری بیلر».
بو آیه ده عربیستاندا قونشولوق موناسیبتینین نئجه ایبتیدایی اولدوغو گؤرولمک‌ده‌دیر و قوران بو موشکوله چؤزوم گتیریب. مکه و مدینه دئییله‌نده بؤیوک بیر شهر گومان ائدیلمه‌مه‌لی‌دیر. مکه و مدینه کانالیزاسییاسی، تمیزلیگی اولمایان، چوخ آز سویو اولان بؤیوک کند ایدی. تمیزلیگی، تربییه‌لی سوسیال موناسیبتلری اولمایان ایکی بؤیوک کند.
حتی گونون هانسی واختلاریندا ائوده چیلپاق اولماسی گرکدیینه ده قوران آچیقلیق گتیرمکده‌دیر. یئنه ده «نور» سوره‌سی ۵۸-جی آیه ده دئییر: «ائی اینانانلار، اللرینیزین آلتینداکی کؤله‌لرینیز، جارییه‌لرینیز و سیزدن بولوغا چاتمامیش اولانلار، اوچ واختدا یانینیزا گیرمک اوچون سیزدن ایزن ایسته‌سینلر: گون دوغان واختی نامازیندان اؤنجه، پالتارینیزی چیخارتدیغینیز گونورتا واختیندا و گئجه نامازیندان سونرا. بو اوچو اؤورت واختی‌دیر. بو زامانلارین خاریجینده بیر-بیرینیزله گزمه یینیز گوناه دئییل».
– نیه بئله دئییر؟
– چونکی عربیستاندا ایستیلیک چوخ یوکسک‌دیر. هر کس پالتارینی چیخارداراق ائوده اوتورماق زوروندا قالیر. «نور» سوره‌سی ۵۹-جو آیه سینده دئییر: «و سیزدن اولان اوشاقلار، بولوغ چاغینا چاتدیغیندا اونلاردان اؤنجکیلرین ایزن ایسته دیی کیمی، بوندان سونرا ایزن ایسته‌سینلر».
بو آیه یه گؤره یئنیجه حد-بولوغا چاتان اوشاقلار آتا-آنانین اولدوقلاری اوتاغا گیرمه‌دن اؤنجه خبر ائتمه لیدیرلر. عربلرده اوشاقلارینین یانیندا جینسی علاقه‌یه گیرردیلر. تورکلرده ده بونا بنزر حیات شکلی اولوب. چونکی بیر تک آلاچیقدا، یا دا بالاجا بیر کند ائوینده بوتون عائله یئرلشملیدی.
– او زامان قیزلارین باشلارینی اؤرتمه مسئله‌سی هارادان اورتایا چیخدی؟
– قیزلارین باشلارینی اؤرتمه سیله باغلی قوراندا بیر آیه یوخدور. ساده‌جه، قادینلارین کؤکسلرینی اؤرتمه‌لری ایله باغلی بیلگی وار. «احزاب» سوره‌سینین ۵۹-جو آیه سینده بئله دئییلیر: «ائی پیغمبر، قادینلارینا، قیزلارینا و مؤمنلرین قادینلارینا سؤیله، اؤرتونسونلر. بو، اونلارین تانینماسی و اونلارا اذیت ائدیلمه‌مه‌سی اوچون داها اویغوندور».
دقت ائتسه‌نیز، بوراداکی فیکیرلر پیغمبرین خانیملارینا و قیزلارینا عاییددیر. پیغمبرین قیزلاری بو زامان ارده ایدیلر. آنجاق مؤمنلرین قیزلارینا دئییل، قادینلارینا دئییر. یعنی بو آیه ده ائولنمه میش قیزلارا خیطاب ائدیلمه‌مک‌ده‌دیر. ایکینجی ان اؤنملی مسئله بو آیه نین مدینه‌دن گلمه‌سی‌دیر. او دؤورده مدینه‌ده چوخ‌لو فاحیشه واردی. گوندوزلر عربیستان چوخ ایستی اولدوغو اوچون آداملار ایستیدن تارلالاریندا و ایشلرینده چالیشا بیلمزدیلر. گوندوزلر یاتیب گئجه‌لر چالیشاردیلار. مدینه فاحیشه‌لری ده گئجه‌لر اؤز ایشلرینی گؤرردیلر. موشتری تاپماق اوچون آیاقلارینا زینقروو باغلایاردیلار. بئله‌جه قارانلیقدا و یا گئجه آیدینلیغیندا موشتری توپلایاردیلار. بو اوزده‌ن ده قوراندا قادینلارین کوچه‌ده یئریدیکلرینده زینقیروو سسی چیخارمامالاری بیان ائدیلیب.
بیر سؤزله، او دؤورون مدینه‌سینده گووه‌نلیک یوخ ایدی. بو اؤرتونمه ده موسلمان قادینلاری گوونج آلتینا آلماق اوچون ایدی. گووه‌ن اولان بیر شهرده بو اؤرتونمه‌یه گرک ده قالماز. ان اؤنملیسی ایسه اؤرتونمه‌مک و شراب ایچمک قوراندا گوناه ساییلماز. چونکی قوراندا گوناه ساییلان عمللرین جزاسی وار. قوراندا جزاسی اولان سوچلار بونلاردیر: آدام اؤلدورمک، اوغورلوق ائتمک، زینا و قادینلارا بؤهتان و ایفتیرا آتماق. بونلار مودرن حقوق‌دا دا جزاسی اولان سوچلاردیر. بونلاردان کناردا نه وارسا، هامیسی توصیه کاراکترلی‌دیر.
– سیزجه، ایران‌دا قادینلارین حجابا قارشی اعتراضینی، اصلینده، ایسلاما قارشی بیر اعتراض کیمی گؤرمک اولارمی؟
– قوراندا دئییلیر کی، دینده مجبوریت یوخدور. ایسلام پیغمبری بونلاری تؤوصییه اولاراق بیان ائدیب و اخلاق پولیسی ده تشکیل ائتمه میشدی. آنجاق ایرانین و ایشیدین اؤرتوسو مجبوری‌دیر. ایندیکی ایران پرزیدنتی روحانی اینقیلاب یئنی اولدوغوندا اؤلکه‌ده ایسلامی حجابی تطبیق ائتمک‌ده خومینی طرفیندن گؤرولندیریلمیشدی. روحانینین آچیقلاماسی وار. دئییر کی، بیر نئچه باشیاچیق قادینی هر شهرده میدانلاردا دار آغاجیندان آسساق، گئری قالان قادینلار تسلیم اولارلار. بئله بیر دینی کیم قبول ائدر؟
پیغمبرین زامانیندا بو آی‌لردن سونرا باشی آچیق دولانان موسلمان قادینلار دا اولوب. خصوصاً، مدینه‌ده گووه‌نلیک برقرار اولدوقدان سونرا حجابا احتیاج دا قالمامیشدی. ایران قادینلارینین آزادلیق موباریزه‌سی سونون‌دا قالیب گله‌جک و مجبوری حجاب تاریخ‌دن سیلینه‌جک. بو، اینسانلیق اوچون ده خئییرلی بیر ایش اولاجاق‌دیر. عمومیتله، قوراندا «حجاب» دئیه پروبلم یوخدور. سوسیال اخلاقی دوزه‌نله‌مک اساس مسئله‌دیر. باش اؤرتمکله ایسه سوسیال اخلاق دوزلمز. نئجه کی، ۱۴۰۰ ایلدیر هئچ بیر ایرلیلییش اولماییب. اؤلکه‌ده سوسیال عدالت، عدالتلی گلیر داغیلیمی اولار و ایشسیزلیک اورتادان قالخارسا، یوخسوللوق اوزون‌دن ۱۰ باشلیق عائله بیر اوتاقدا یاتماز و بورادا اوزرینده دانیشدیغیمیز قورانین آنلاتدیغی سورونلار دا اؤز-اؤزونه چؤزولر.
موسلمان اؤلکه‌لرین‌ده مجبوری باش اؤرتوسو وار. آنجاق ان چوخ اخلاقسیزلیق دا بو اؤلکه‌لرده‌دیر. چونکی یوخسوللوق و احتیاج اینسانی اخلاقسیز ائدر. موسلمان اؤلکه‌لرین‌ده هاوا و سو کیمی لازیم اولان احتیاج دموکراتییا، سکولیاریزم و اقتصادی اینکیشاف‌دیر. باش اؤرتوسو دئیه بیر پروبلم یوخدور.
– عمومیتله، تاریخ‌ده مجبوری حجابا قارشی قادینلارین اعتراضی اولوبمو؟
– ایلک دفعه اولاراق ایران‌دا بیر تورک قادین حجابا قارشی باش قالدیردی. طاهیره قرتالعن باشینی آچاراق، کیشیلرین ده بولوندوغو مجلیسلرده اؤز شعیرلرینی اوخودو و چوخ دا گؤزل اولدو. هئچ بیر اخلاقسیزلیق-فیلان اولمادی. لاکین موللا-فئودال سینفی طاهیره‌نی اؤلدوردو.
