«دده قورقود «کیتابین‌دا تورکلرین میللی –ائتنیک عنعنه‌لری، تاریخی-ائتیک کاراکتری، میفولوژی دوشونجه طرزینی عکس ائتدیره‌ن ریتواللارین عکسی ماراقلی فاکتلار وئریر. اسکی تورکلرین یاشام طرزی، عادت-عن‌عه سی و دونیاگؤروشو ایله باغلی اولان بئله قدیم و واجیب ریتیواللاردان بیری ده آدقویمادیر. آدقویما تورک خالقلارینین چوخ قدیم و واجیب عنعنه‌لریندن بیری ساییلیر. چونکی آد اینسانین وارلیغینی، مؤوجودلوغونو تصدیق ائد‌ن اساس واجیب آکتدیر. تورکلرین میفیک تفکرونده آدوئرمه، یارادیلیشین رمزیدیر، آد ازلدیر، داها اول یارانیب. تورکلرین قدیم میفیک دوشونجه‌سینه گؤره ساکرال ساییلان آدلار گیزلی توتولار و یا اونلارین آدلارینین سسله‌نمه‌سی یاساق اولدوغوندان دیگر آدلارلا چاغریلاردیلار.»

دونیانین یارادیلماسینی آدلاندیرما ایله باغلایان آلتای تورکلرینین میفولوگییاسینا گؤره کایناتین یارانماسی دا آدلانما ایله باغلیدیر. و یا «اوغوزنامه»یه گؤره، دونیا «بولسون کی!» ایفاده‌سینین حکمو ایله یارانیب. تورک خالقلارینین میللی دوشونجه‌سینده آدلارین معناسی و سئچیلمه‌سی عنعنه‌سی اونلارین میفیک تفکروندن قایناقلانیر. آدلار تورکلرین توتم سیاستینی، میفیک تفکرونون قایناقلارینی، ایلکین اینانجلارینی، ایبتیدای باخیشلارینی اؤیره‌نمه‌یه ایمکان وئریر. اوخشار میفیک گؤروش «دده قورقود» کیتابین‌دا وئریله‌ن آدقویما ریتوالیندا دا وئریلیر. آد وئرمه ریتوالینین ایجراچی‌سی ایسه دده قورقود اوبرازیدیر. کیتابا داخیل اولمایان، لاکین آد وئرمه ریتوالی ایله باغلی تانینمیش آذربایجان موتفکرو و دراماتورقو م. ف. آخوندووون دده قورقود حاقین‌دا وئردیی روایته گؤره، دده قورقود تکجه اوغوز ایگیدلرینه دئییل، هر شئیه – اشیالارا، بیتکیلره، حادثه‌لره ده آد وئرمیش و ۴ شئیه آد وئررکن سهو ائدیب: گلینه آیران دئمدیم من دده خورخود. آیرانا دویران دئمدیم من دده خورخود. اینه‌یه تیکه‌ن دئمدیم من دده خورخود. تیکه‌نه سؤکه‌ن دئمدیم من دده خورخود .

دده قورقود» دا آدقویما ریتوالینین تصویری.

آدوئرمه تورکلرده ساده بیر ریتوال دئییل، هر شئیین یارانماسی، ایلکینی، باشلانغیجی معناسی داشییان ریتوال‌دیر و «دده قورقود» کیتابین‌دا بو میسییا دده قورقودون، قورقود آتانین اوزرینه دوشور. کیتاب‌دا آد وئرمه ریتوالی قدیم میفیک تفکرده اولان آد وئرمه‌دن بیر قدر فرقلی‌دیر. بئله کی، اسکی تورک میفیک تفکرون‌ده آدلار اشیالاردان، اینسانلاردان اول یارانیر، یعنی آد داها ازلدیر. کیتاب‌دا ایسه ایگیدلره آد وئرمه داها چوخ اجتماعی معنا داشیییر. اوغوز تورکلرینین عادتلرینه گؤره، اوشاقلارا آنادان اولان‌دا آد وئریلمیر. یئتکینلیک یاشینا چاتان‌دا آدی هر کس گؤستردیی ایگیدلییه گؤره آلیر. ایگیدلره آد باغیشلانیلمیر، یعنی ساده‌جه اولاراق وئریلمیر. بو آدی یئتکینلیک یاشینا چاتدیقدا زکاسی، قولونون گوجو، شخصی کیفیتلری ایله اونلارین اؤزلری قازانیر. «چونکی اوغوزدا بو، یاشام، حؤرمت، عالی منسبلیک ضمانتی‌دیر» اوغوز ایگیدلری آدلارینی ۱۵-۱۶ یاشینا – ایلکین گنجلیک چاغینا چاتاندا عمللرینه گؤره قازانیرلار: «اول زماندا بیر اوغلان باش کسمه‌سه، قان دؤکمه‌سه، آد قویمازلاردی.! اون بئش – اون آلتی یاشینا چاتیب آد آلماماق بؤیوک قباحت ساییلیردی. چونکی آد آلماق ایگیدین موستقیل حیات قازانماق حاقی ساییلیردی. ایگیدین آد آلماغا لاییق اولدوغونو اجتماعی رای معین ائدیردی. اوغوز تورکلرینده آد قازانان ایگیدین شرفینه مراسیم-ریتوال کئچیریلیر، اونا مینمک اوچون یاخشی آت، تاخت-تاج، مال- دؤولت باغیشلانیر.

کیتابی دده قورقوددان وئریله‌ن نومونه‌ده بونو آیدین گؤرمک اولور.

«دده‌م قورقوت گلدی، اوغلانا آد قودی. آیدیر: سؤزوم دینله، بایبؤره بگ! الله-تعالی سانا بیر اوغول وئرمیش، توتا وئرسون! آغیر سان‌جاق گؤتوره‌نده موسلمانلار آرخاسی اولسون،! قارشو یاتان قارا قارلی تاغلاردان آشار اولسا، الله-تعالی سنین اوغلینا آشوت وئرسون. سن اوغلینی « بامسی» دئیو اوخشارسان.؛ بونین آدی بوز آیغیرلیق بامسی بئیرک اولسون! آدینی بن دئدیم، یاشینی الله وئرسون»- دئدی..