ایندیه دک شیمال-جنوب نقلیات دهلیزی لاییحه‌سینه ایران قارشی چیخیردی.

بو سؤزلری Axar.az-آ سون واختلار داها دا آکتواللاشان شیمال-جنوب دهلیزی لاییحه‌سینین رئاللاشدیریلماسی مسئله‌سی حاقین‌دا دانیشان سیاسی شرحچی توراب رضایئو دئییب.

سیاسی شرحچی اول ایران و فرانسانین بو دهلیزی ارمنیستان‌دان کئچیرمک نیتین‌ده اولدوغونو بیلدیریب:

«اول ایرانین قزوین شهرین‌دن، ایندی ایسه رشت‌دن بندرآبادا کیمی دمیر یولو خطی گلیر. بندرآباددان آستارایا کیمی ۱۵۰-۲۰۰ کم-لیک مسافه قالمیش‌دی. اون ایلده‌ن آرتیق‌دیر کی، آذربایجان همین مسافه‌ده دمیر یولونون تیکینتی‌سینی ایرانا تکلیف ائدیر. بو، اؤلکه‌میزه هم فارس کؤرفزینه چیخیش ایمکانی باخیمین‌دان صرفه‌لی‌دیر. حاضردا بندرابادا کیمی دمیر یولو ایله گلن ماللار اورادا بوشالدیلیر و سونرا یوک ماشینلاری ایله داشینیر. ایران ایسه دؤولتیمیزین وئردیی تکلیفی مادی ایمکان‌سیزلیق و س. بهانه‌لر ایله گئری چئویردی. آذربایجان ایرانا یولون تیکینتی‌سی اوچون فایزسیز و اوزون مدت‌لی کردیت تکلیف ائتدی.

قئید ائدیم کی، گورجوستان ایله باغلی دا عینی پروبلئم یارانمیش‌دی و آذربایجان باکی-تیفلیس-قارس دمیر یولو خطینین گورجوستان‌دان کئچه‌ن حیسه‌سینین تیکینتی‌سینی اؤز اوزرینه گؤتوردو. دؤولتیمیز هم شیمال-جنوب، هم ده شرق استیقامتینده تجارت یولو قازانماق اوچون بو آددیمی آتدی. لاکین ایران فرانسا ایله بیرلیک‌ده ائرمنیستان‌دان آوتوموبیل و دمیر یولو چکرک، هم قارا دنیزه، هم ده روسییایا چیخیش الده ائتمک نیتین‌ده ایدی. یعنی ایران و فرانسانین پلانینا گؤره، شیمال-جنوب دهلیزی ارمنیستان‌دان کئچمه‌لی ایدی. آنجاق یقین کی، مادی پروبلئملر، واخت آزلیغی و روسییانین قربله موناسیبتلرینین داها دا گرگینلشمه‌سی ایرانی بو مسئله‌ده آذربایجانلا دیل تاپماغا وادار ائدیر».

سیاسی شرحچی وورغولاییب کی، آذربایجان بوتون طرفلرله قارشی‌لیق‌لی منفعت پرینسیپی اساسین‌دا امکداش‌لیق ائدیر:

«چین‌دن آوروپایا کیمی اوزانان اورتا دهلیزین (شرق-قرب) چکیلمه‌سی مسئله‌سی گون‌ده‌مه گلنده ده آذربایجان جدی تضییقلرله اوزلشدی.

آمریکانین بیر سیرا بئیین و سرمایه مرکزلری باکی-تیفلیس-قارس دمیر یولو خطینین چکیلیشینی ثمره‌سیز حساب ائدیردیلر. دیگر بیر سبب ایسه ائرمنیستانین نؤوبتی دفعه بین الخالق اینفراستروکتور لاییحه‌سین‌دن کناردا قالماسی ایدی. گورجوستان دا تضییق و مادی چتین‌لیکلرله اوزلشدی، اونا گؤره ده بحث ائتدییمیز دمیر یولو خطینین چکیلمه‌سی واختیندان گئج باشا چاتدی. اوکراینا محاربه‌سینین باشلاماسین‌دان سونرا چینین روسییادان آوروپایا اوزانان شیمال دهلیزینین باغلانماسی، جنوب دهلیزینین ایسه لازیمی بؤیوکلوک‌ده اولماماسی آذربایجانین دوغرو آددیم آتدیغینی گؤستردی. حاضردا باکی-تیفلیس-قارس دمیر یولو خطینین یوکو اوچ دفعه‌دن چوخ آرتیب. زنگزور دهلیزی ده ایندی چکیلمه‌سی نظرده توتولان شیمال-جنوب دهلیزی ایله عینی استیقامتده‌دیر. بو ایکی دهلیز آذربایجانا آلترناتیولر یارادیر.

بوتون بو یوللارین گله‌جک پرسپئکتیوی اوکراینا محاربه‌سینین نتیجه‌سین‌دن ده آسی‌لی اولاجاق. یعنی جنوب-شیمال دهلیزی روسییا ایله آوروپا بیرلیی آراسین‌دا سرحدلر آچیلماسا، بؤیوک استراتژی اهمیته مالیک اولمایاجاق و ساده‌جه روسییا-ایران و روسییا-هیندیستان آراسین‌دا بیر یول اولاجاق. آنجاق اگر روسییا محاربه‌نی قازان‌سا، یاخود آ.ب ایله موناسیبت یومشال‌سا، چکیله‌جک شیمال-جنوب دهلیزی شرق-قرب دهلیزینه رقیب اولا بیلر. اونا گؤره، آذربایجان ایندی‌دن آلتئرناتیولر اوزرین‌ده فیکیرلشمه‌لی‌دیر. چونکی قربین اوکراینانی محاربه‌ده نه قدر دستکله یجیی ایستراتژی شکیل‌ده بیزه تام بللی دئییل».

قئید ائدک کی، شیمال-جنوب دهلیزی روسییانین سانکت-پئتئربورق ویلایتین‌دن هیندیستانین مومبای لیمانینادک ۷.۲ مین کیلومئتر مسافه‌نی احاطه ائدیر. دهلیز سووئز کانالی واسطه‌سیله آوروپا، فارس کؤرفزی اؤلکه‌لری و هیند اوکئانینی بیرلش‌دیره‌ن دنیز یولونا آلتئرناتیودیر. ایرانین اقتصادیات و مالییه ناظری احسان خاندوزی ایسه «ریا نوووستی»یه وئردیی سون موصاحیبه‌ده اؤلکه‌سینین ۲۰۲۵-جی ایله دک لاییحه‌نی تامامیله رئاللاش‌دیرماق نیتین‌ده اولدوغونو وورغولاییب.