کوراغلو قهرمان حماسی میان اهالی آزربایجان است که با قیامش بر ضد فئودالیسم و شیوهٔ ارباب و رعیتی نامی ماندگار در میان مردم آزربایجان و بسیاری از كشورهای جهان از خود به جا گذاشت.

باعث این قیام مهتری سالخورده به نام علی ملقب به علی كیشی است. وی پسری موسوم به روشن (كوراوغلو) دارد و خود، مهتر خان بزرگ و حشم داری است به نام حسن خان.

روایت كوراوغلی در جغرافیای وسیعی از اروپای شرقی تا قفقاز، ایران، افغانستان، آسیای مركزی و جنوب سیبری و برخی نقاط دیگر گسترده است. در این جغرافیای وسیع، روایت كوراوغلو در قالب نمونه های آزربایجانی، قفقازی، آناتولی، گرجی، ازبكی، تركمنی، خراسانی، قشقایی و حتی توبولها یا گروههای تاتار در سیبری سروده شده است.

وجه تسمیهٔ کوراوغلو

حسن خان بر سر اتفاقی بسیار جزئی كه آن را توهینی سخت نسبت به خود تلقی می كند، دستور می دهد چشمان علی كیشی مهتر خود را درآورند و وی را کور کنند. پس از این واقعهٔ تلخ، روشن پسر علی كیشی لقب كوراوغلو به خود می گیرد. كوراوغلو به ترکی یعنی کورزاده یا پسر مرد کور. برخی دیگر وجه تسمیهٔ آن را به گوراوغلو یعنی زادهٔ پهلوان جنگجو می دانند. همچنانكه كوراوغلو در تورکی تركمنی، گوراوغلو تلفظ می شود.

◾سرآغاز قیام

علی كیشی پس از کور شدن به دست اربابش با دو كره اسب كه آنها را از جفت كردن مادیانی با اسبان افسانه ای و دریایی به دست آورده بود، همراه پسرش روشن از قلمرو خان می گریزد و پس از عبور از سرزمینهای بسیار سرانجام در چنلی بئل كه كوهستانی است سنگلاخ و صعب العبور با راههای پیچا پیچ، مسكن می گزیند . روشن كره اسب ها را با جادو و مانند پدر خویش در تاریكی پرورش می دهد و در قوشابولاق در شبی معین آب تنی می كند و بدین گونه هنر عاشقی در روح او دمیده می شود و علی كیشی از یك تكه سنگ آسمانی كه در كوهستان افتاده است، شمشیری برای پسر خود سفارش می دهد و بعد از اینكه همهٔ سفارشها و وصایایش را می گذارد، می میرد.

روشن او را در همان قوشابولاق به خاك‌ می سپارد و به تدریج آوازهٔ هنرش از كوهستانها می گذرد و در روستاها و شهرها به گوش همگان می رسد.
دو كره اسب، همان اسبهای بادپای مشهور او می شوند، با نامهای قیرآت و بوزآت.
عاشق جنون، اوایل كار به كوراوغلو می پیوندد به تبلیغ افكار بلند و دموكرات كوراوغلو و چنلی بئل می پردازد و راهنمای شوریدگان و عاصیان به كوهستان می شود.

كوراوغلو سرانجام پس از کشمكشهای فراوان موفق می شود حسن خان را به چنلی بئل آورده و به آخور ببندد و بدین ترتیب انتقام پدرش را بستاند

داستان کوراغلو ریشه در تاریخ دارد و به گواه خیلی ها به دوران صفویه و زمان جنک های صفویه و عثمانی بر می گردد. این داستان به غیر از آزربایجانی ها بین سایر تورک های ایران ، تورکیه و سایر کشور های #تورک_نشین وجود دارد.

در آزربایحان چندین قلعه به نام کوراوغلو شناخته شده است .اما یکی از آنها بیشتر از بقیه با عقل جور در می آید قلعه ای در نزدیکی خوی و کاملا نزدیک به مرز تورکیه.بر فراز کوه چنلی بئل قلعه کور اوغلو قرار دارد.

و اما چند دلیل برای موثق بودن این قلعه در نزدیکی خوی ( از زبان استاد بهروز نصیری)
۱. به این منطقه از قدیم قلعه کوراوغلو . چنلی بئل می گفتند.

۲. در داستانها داریم که وقتی پدر کوراوغلو به دستور حسن پاشا کور می شود از آنجا برگشته و دو اسب معروف را باخود می آورد وی به کوراوغلو دستور می دهد تا خود به همراه اسب ها در چشمه قوشا بولاغلار استحمام کنند.ای چشمه ها در این منطقه ودر کنار روستای کتیللی به همین اسم ذکر شده قرار دارد

۳. در روایات وجود دار که کوراوغلو قلعه خود را در کنار جاده ابریشم احداث می کند. نشان می دهد که جاده ابریشم دقیقا از اینجا عبور کرده است.

۴. کوراوغلو در شعرها خود را " تکه تلمان " می نامند. در خوی یک منطقه به نام تکلی داریم.

۵‌. کوراوغلو مشاوری به نامصفراز منطقه " قوروق " داشته است. روستا و منطقه بزرگی در همین منطقه به نام قوروق وجود دارد.
۶. نزدیکی به مرز ترکیه هم دلیل بیشتری برای اثبات این موضوع است.