آنا صحیفه گوندم |
بینلخالق ایستراتژی آراشدیرمالار مرکزینین رهبری، پرزیدنتین کئچمیش کؤمکچیسی، پولیتولوق ائلدار نامازووون Axar.az-آ مصاحیبهسی:
- بؤیوک دؤولتلر نیه بیزیم کیمی اؤلکهلرین مقاومتینی ضعیفلهدن قاراباغ تیپلی مسئلهلرین حلینده ماراقلی اولسونلار؟
- اگر بیز سووئت دؤورونون میراثچیسی اولوب، کیچیک دؤولت پسیخولوگییاسیندان قورتولماساق، او زامان بیزی هله چوخلو پروبلملر گؤزلییر. من سیاست علمینه تاریخدن گلمیشم. تورکولوگییا ایله مشغول اولموشام و علملر نامیزدلیگی دیسسرتاسییامی اس اس ار ای تورکولوگییانین مرکزی اولان لئنینگراددا (سانکت-پطربورگ – رئد.) مدافعه ائتمیشم. منیم دیسرتاسییامدا اوپپوننتلر کیمی مشهور تورکولوقلار، اس اس ار ای-ده بو ساحه اوزره بیر نمرهلی عالیملر چیخیش ائدیردیلر. اونا گؤره ده من پروسئسلره هم ده بیر تاریخچی گؤزویله باخیرام. بو چوخ واجیبدیر، چونکی سن پروسئسلری تحلیل ائدنده بیلمهلیسن کی، هانسی پروسئسلر اولوب و هانسی پروسئسلردن سونرا نلر باش وئریب.
تاریخاً آذربایجان خالقی بو بؤلگهده ان بؤیوک خالقلاردان بیری اولوب. ایرانین اؤزونده حاضردا ۴۰ میلیونا یاخین آذربایجان تورکو یاشاییر. دوزدور، ایرانین اؤزونده اهالینین ائتنیک ترکیبینین معینلشدیریلمسیله باغلی هر هانسی پروسئس آپاریلمیر، اما ایران رسمیلری ده، ایرانلا مشغول اولان بوتون متخصصلر ده آچیق اعتراف ائدیرلر کی، ۴۰ میلیونا یاخین آذربایجان تورکو یاشاییر. ایرانین کئچمیش خاریجی ایشلر ناظری علی اکبری صالحی ژورنالیستلر قارشیسیندا چیخیش ائدنده دئمیشدی کی، اؤلکه اهالیسینین ۴۰%-ی تورک دیلینده دانیشیر. بونونلا برابر، ۲۰۱۲-جی ایلده آمریکا کنگرسینده ده جنوبی آذربایجانلا باغلی قطعنامه ایرلی سورولموشدو و اورادا گونئیده یاشایان آذربایجان تورکلرینین سایی ۳۶ میلیون نفر گؤستریلمیشدی. ۷ ایل بوندان اؤنجه ۳۶ میلیون اولان گؤستریجی ایندی تخمیناً ۴۰ میلیونا برابردیر. یعنی ۴۰ میلیون نفر جنوبدا، ۱۰ میلیون قوزئیده یاشاییر. بیز هله گونئی و قوزئیده ۵۰ میلیونوق، هله دربندی، بورچالینی، کرکوکو و س. دئمیرم. تاریخی آذربایجانین سرحدلرینه باخساق، گؤرریک کی، بیز ان قدیم سیویلیزاسییا اولان سومئرله قونشویوق. ایندی تعجب ائدیریک کی، کرکوکده آذربایجان دیلینده دانیشان تورکمانلار یاشاییر. او دؤورده اونلار بو اراضییه سرحدیمیزه دایاق نقطهسی کیمی یئرلشدیریلمیشدیلر.
سووئت حکومتی چالیشیردی کی، بیزیم منتالیتتیمیزی ایمپرییا سیاستینه اویغون اولاراق، کیچیک خالقلارین پسیخولوگییاسینا اویغونلاشدیرسین. بیزیم آدیمیزی دا زورلا دییشدیردیلر. ۱۹۳۶-جی ایلده ایستالین تورک آدینی آلیب، بیزه آذربایجانلی آدینی وئردی. ایستالین او زامان تورکییه ایله بؤلگهنین علاقهسینی کسمک اوچون آذربایجان تورکلرینه ده اؤزلرینی تورک آدلاندیرماغی قاداغان ائدیب. بیزیم تاریخیمیزی ساختالاشدیریر، آذربایجان تورکلرینی، گورجوستان مسختی تورکلرینی تورکییه ایله سرحددن دپورتاسییا ائدیردیلر. ایکینجی دونیا محاربهسیندن سونرا دا آذربایجانلیلاری رسمی قرارلا ارمنیستاندان چیخارتدیلار. سبب او ایدی کی، اس اس ار ای ایله سرحدده بؤیوک تورک دؤولتی واردی، سرحدین دیگر طرفینده بؤیوک تورک خالقی یاشاییردی. بونو هم ایران، هم ده اس اس ار ای اؤزونه تهلوکه ساییردی. بونا گؤره ده دایما تاریخیمیزی ساختلاشدیریر و کیچیک میللت پسیخولوگییاسینی بیزه یئریدیردیلر.
- گؤرونور، اونلارین بیزه اؤیرتمک ایستدیینی اونودا بیلممیشیک...
- بیز کیچیک خالق، کیچیک میللت دئییلیک. بو بؤلگهده عمومیلیکده ۶۰ میلیونلوق قافقاز تورکو و تخمیناً ۶۰-۷۰ میلیونلوق آنادولو تورکو وار. خالقلارین سرحدلری ایله دؤولتلرین سرحدلری آراسیندا فرق وار. بو گون بیز دؤولتلرین سرحدلرینده یاشاییریق. بیر دقیقهلیک دؤولتلرین سرحدلرینی کنارا قویاق، چونکی بو سرحدلر دایما دییشیر. خالقلارین سرحدلرینه باخساق، گؤرریک، بورادا ۱۲۰ میلیوندان چوخ تورک وار. آنادولو و قافقاز تورکلریندن تشکیل اولونان ان آزی ۱۲۰ میلیونلوق تورکون قارشیسینا آوراسییا مکانیندا چیخا بیلهجک ۱-۲ اتنوسدان باشقا هئچ بیر قوه اولا بیلمز.
ایرانلا باغلی دانیشاندا نظره آلماق لازیمدیر کی، ۴۰ میلیونلوق آذربایجان تورکونون آراسیندا ۱۰ میلیونلوق میللی آزلیقلار دا یاشاییر. بونلارین آراسیندا تالیشلار دا، کوردلر ده وار. هئچ بیر اوستاندا آذربایجان تورکلری یوز فایز تشکیل ائتمیر. بعضیلرینده بو ۸۰%، بعضیلرینده ۹۰%-دیر. «نیو یورک تایمز» «بؤیوک آذربایجان» حاقیندا یازاندا اونا گؤره قید ائدیردی کی، بو اؤلکه دونیانین ان واجیب اؤلکهسی اولا بیلر. گونئیده و آذربایجان رسپوبلیکاسیندا یاشایان ۵۰ میلیون تورکو، اوستهلیک، ۱۰ میلیون دیگر ائتنیک قروپلاری نظره آلاراق، قزئت ۶۰ میلیونلوق اهالیسی اولاجاق بو اؤلکهنی آوروپا بیرلیینده هم اراضی، هم اهالی سایینا گؤره ایتالییا، فرانسا، بریتانییا کیمی دؤولتلرله مقاییسه ائدیر. بونون اوچون ده کیچیک دؤولت، کیچیک میللت حاقیندا دانیشاندا نظره آلماق لازیمدیر کی، مئدالین او بیری اوزو ده وار. اونا گؤره ده میللتین، خالقین پوتنسیالیندان دانیشاندا اونو بوگونکو دؤولتین سرحدلری ایله اؤلچمهلی دئییلیک.
- او زامان مئدالین او بیری اوزونو ده نظره آلساق، بؤیوک گوجلره آذربایجان نه تکلیف ائده بیلر؟
- اونلارین اؤز ماراقلاری وار و اونلار اوچون بو لاییحه بلکه ده گؤیدن دوشمه مسئله اولا بیلر. مثلاً، تصور ائدین کی، بئله بیر لاییحه حیاتا کئچیریلسه، جنوبی آذربایجانسیز ایرانین ایمکانی اولمایاجاق کی، بوگونکو کیمی حوثیلرین الیله سعودییه عربیستانینا، حزبوللاهین الیله ایسرایله قارشی هجوملار حیاتا کئچیرسین. بیر مدت اؤنجه سعودییهنین نفت اوبیکتلرینه هجوم اولدو و بو، دونیانی شوکا سالدی. ایران دئدی کی، بونو حوثیلر ائدیب. دونیا ایسه دئییر کی، بیرینجیسی، حوثیلره سلاحی، تعلیم، تاپشیریق وئرهن سنسهن، ایکینجیسی ایسه کونکرت اولاراق بو راکت هجوملارینی هوسیلر حیاتا کئچیره بیلمزلر. بورادا ائله تیپلی درون و راکتلردن ایستیفاده اولونوب کی، اونلاردان حوثیلرده یوخدور. یعنی دئمک ایستدییم اودور کی، بو ایشده چوخ ماراقلی بؤیوک گوجلر وار. اونا گؤره ده بو مسئله آمریکا کنگرسینده مذاکیره اولونور.
مثلاً، اوکراینا کیمی بؤیوک دؤولته نظر یئتیرک. کریم حادثهلری باش وئردی و ب ام ت باش آسامبلیاسیندا کریملا باغلی قطعنامهلر قبول ائدیلدی. ۱۰-آ یاخین دؤولت بورادا روسییانی دستکلهدی. روسییایا دستک وئرهنلرین آراسیندا شیمالی کورئیا، ونزوئلا، ارمنیستان و ایران وار ایدی. بو یاخینلاردا اوکراینادان اولان اکسپرتلر و یئنی سئچیلمیش میلت وکیللر ایله صحبتیم اولدو. اونلار دئییرلر کی، ایران بیزیم اراضی بوتؤولویوموزون علیهینه، اوکراینانین پارچالانماسینین لئهینه سس وئریب، اما سیز یالنیز ایندی بیزه جنوبی آذربایجاندان دانیشیرسینیز. سند هارادادیرسا، گؤسترین، بیز ایندیدن اورایا ایمضا آتاق. ایران نئجه کریمین اوکراینادان آیریلماسینا سس وئریرسه، بیز ده اونلارین قارشیسیندا سند قویاجاغیق کی، اوکراینا دا جنوبی آذربایجانین رفرندوم یولویلا شیمالی آذربایجانلا بیرلشمهسینی تانیییر. اگر سن کریمین آیریلماسینی دستکلییرسنسه، او زامان اؤز ارازینده یاشایان خالقلارا دا بونو تانیمالیسان. گؤرورسونوز کی، باشقا دؤولتلرله نه قدر اوست-اوسته دوشن ماراقلار وار؟!
- اما سیزین بحث ائتدیینیز فیکره دونیادا سئپاراتیزم کیمی یاناشیرلار…
- فیکیر وئرین، آذربایجانین بو بؤلگهده یالنیز ارمنیستانلا حربی مناقشه سی وار. بوتون آوراسییا مکانیندا اولان اؤلکهلرین هئچ بیریله بیزیم دوشمنچیلیک موناسیبتلریمیز یوخدور. ایران حاضردا نئچه اؤلکه ایله اؤلوم-دیریم مباریزهسینه داخیل اولوب؟ ایران ایسرائیلی یئر اوزوندن سیلمک ایستییر، سعودییه عربیستانینی بمباردمان ائدیر، به و بحرینه هوجوملار ائدیب، تانکرلرینه ال قویور، ان یاخین متفیقلریمیزدن اولان پاکیستانلا چوخ سرت مناسیبتلره مالیکدیر.
دیگر طرفدن، بیز آلمانلار و یا کورئیالیلار کیمی بؤلونموش خالقیق. بورادا سئپاراتیزمدن صحبت گئتمیر. بورادا تاریخی خالق، تاریخی دؤولت هانسیسا بیر مرحلهده گئوسییاسی قارشیدورمالار نتیجهسینده ایکی حیصهیه پارچالانیب و او، گئج، یا دا تئز بیرلشمهلیدیر. بیز هامیمیز بیلیردیک کی، شرقی آلمانییا ایله غربی آلمانییا نه زامانسا بیرلشهجک و هئچ کیم ده بونا سپاراتیزم گؤزویله باخمیردی. عینیله هامی بیلیر کی، شیمالی کورئیا ایله جنوبی کورئیا دا نه زامانسا بیرلشهجک. بونو هر ایکی اؤلکهنین رهبرلیگی ده تئز-تئز سسلندیریرلر. جنوبی آذربایجانلا شیمالی آذربایجان دا نه زامانسا بیرلشهجک و تاریخی عدالت برپا اولوناجاق، بونا دا شوبهه ائتمیین.
- باخین، سون ۱۹۱ ایل عرضینده (تورکمنچای موقاویلهسیندن سونرا) بو ایشه یالنیز بیر دفعه - اس اس ار ای زامانیندا رئال جهد اولونوب. اما او زامان مناقیشهیه گیرهن طرف آذربایجان یوخ، اس اس ار ای ایدی. بس ایندی ایراندا دیگر ائتنیکلره قارشی سرت مناسیبتین اولدوغو زاماندا دئدیینیز فیکره دستک وئرهن بؤیوک گوج تاپماق نه درجهده رئالدیر؟
- بیزدن باشقا ایرانین داخیلینده دیگر ائتنیک قروپلارا قارشی دا سیاست چوخ سرتدیر. اهوازدا عربلر ایراندان آیریلماق اوچون مباریزه آپاریرلار. پاکیستانلا سرحدده بلوجلار وار. اونلارین «جنداللاه» آدلانان تشکیلاتی وار کی، سلاحلی مباریزه آپاریرلار. او جملهدن کوردلرین ده اوخشار تشکیلاتی مؤوجوددور. هم پهلوی رژیمی، هم ده ایندیکی رژیمین دؤنهمینده بورادا یاشایان میللتلره قارشی ائله آقرسیو، ائله سرت سیاست یورودولوب کی، ایچریدن آزادلیق اوغوروندا مباریزه هامینی، بوتون میللتلری احاطه ائدیب.
تصور ائدین: ایرانین کئچمیش خاریجی ایشلر ناظرینین «ایرانین ۴۰%-ی آذربایجان تورکلریدیر» دئمهسی اؤلکهنین یئرده قالان ۶۰%-نین فارس اولماسی آنلامینا گلمیر. بونلارین سیراسیندا همچینین میلیونلارلا کورد، عرب، بلوج، گیلکلر و دیگر ائتنیک قروپلار وار. یعنی ان یاخشی حالدا بورادا فارسلارین سایی ۴۰% و بلکه ده داها آزدیر. حتی بعضی منبعلره گؤره، ۸۰ میلیونلوق ایراندا فارسلارین سایی ۲۰ میلیونون آلتیندادیر. اونا گؤره ده اونلار میللی آزلیقلارلا باغلی بئله قددار، سرت سیاست یورودورلر. اگر دیگر میللتلره حقوقلارینی وئرسهلر، بللی اولار کی، ایراندا ان بؤیوک خالق آذربایجان تورکلریدیر. بونا گؤره ده بو مسئلهلرله باغلی لاییحهلریمیز ۵۰ میلیونلوق آذربایجان تورکلرینین پرویئکتیندن عبارتدیر. دونیا دؤولتلری بونون نه دئمک اولدوغو گؤزل آنلاییرلار و حتی «نیو یورک تایمز» ادعا ائدیر کی، بورادا تورکییهدن داها گوجلو بیر دؤولت یاراتماق اولار. بونا دستک وئرهن بین الخالق قوهلر ده کیفایت قدر چوخدور. بورادا ایرانی ان چوخ مدافعه ائده بیلهجک گوج روسییادیر.
- روسییا دا غیری-معین دؤولتدیر…
- روسییا ۸۰ میلیونلوق تورکییه ایله دوستلوغون نه دئمک اولدوغونو بیلیر. اوستهلیک، روسییا هم داخیلیندهکی تورکدیللی خالقلاری، هم ده مرکزی آسییاداکی تورک رسپوبلیکالارینی نظره آلاراق آنلاییر کی، تورک دونیاسینا قارشی آچیق ساواشا گیرمک اونون ماراغینا اویغون دئییل. اونا گؤره ده امینم کی، بو ساحهده جدی ایشلر گؤرمک اولار. سیز بیلیرسینیز کی، ان آزیندان روسییادا بیر نئچه سیاستچی وار کی، اونلارین رایلری کرئملده دولاشان ایدئیالارین عکس-صداسی کیمی قبول ائدیلیر. مثلاً، اونلاردان بیری ژیرینووسکیدیر. او، همیشه آذربایجانین علیهینه چیخیش ائدن آدام اولوب. ندنسه، بیر دفعه او، دومادا چیخیش ائدرک دئدی کی، او زامان جدی سهوه یول وئردیک، گرک جنوبی آذربایجانلا شیمالی آذربایجانی بیرلشدیرردیک. هامی باشا دوشور کی، ژیرینووسکی بوش یئره هئچ نه دئمیر و کرئمله ضد مؤقع سئچمیر. یا دا روسییادا گئوسیاستله مشغول اولان، آپاریجی عالیملردن بیری ساییلان دوقینین دئدیکلرینه نظر یئتیرمک لازیمدیر. واختییلا او دئییردی کی، آذربایجانی اوچ یئره پارچالاماق لازیمدیر. اونلاردان بیرینی روسییا، بیرینی ایران، بیرینی ایسه ارمنیستان گؤتورمهلیدیر. ایندی ایسه اونون فیکیرلری ۱۸۰ درجه دییشیب و تورک-سلاویان بیرلییندن دانیشیر.
دییشن دونیادا ابدی هئچ نه اولمور، ابدی یالنیز ماراقلاردیر. روسییانین ماراقلاری هئچ واخت دییشمز قالماییب، هر زامان وضعیت دییشدیکجه اونلار ماراقلاریندا کورکتهلر ائدیبلر. ایندی موسکوا آوراسییا ایدئولوگییاسینا قاییدیر. آوراسییا ایدئولوگییاسینین تاریخی فوندامنتی تورک-سلاویان بیرلیگی اولوب. بو ایستیقامتده اونلار آددیملاییرلارسا، بو، آذربایجان، ۵۰ میلیون آذربایجان خالقی اوچون موختلیف گئوسییاسی لاییحهلری ایرلی سوروب گئرچکلشدیرمک اوچون یاخشی ایمکانلار یارادیر. بیرجه اونو نظره آلماق لازیم دئییل کی، صحبت تکجه ایراندان گئدیر. بیزیم اراضیمیزده ارمنی دؤولتینین یارادیلماسی لاییحهسی اوچون یوز ایل واخت لازیم اولوب. عینیله ده قاراباغی آذربایجاندان قوپارماق اوچون ۷۰ ایل گوندهمده ساخلادیلار و سوندا مایماق قورباچووون بونلارین قارشیسینا چیخماسی نتیجهسینده اونلار لاییحهلرینی رئاللاشدیرا بیلدیلر. بیز ده لاییحهلریمیز اوزرینده چالیشمالیییق. پوتنسیالیمیزا، ایمکانلاریمیزا باخساق، دونیانین مرکزی ساییلان آوراسییادا اؤز لاییقلی یئریمیزی توتا بیلریک. ائتنیکلرله بیرگه ۶۰ میلیونلوق بوتؤو آذربایجان دؤولتی، ۸۰ میلیونلوق تورکییه دؤولتی اولاندا و اونلار آراسیندا متفیقلیک سازیشلری ایمضالاناندا اوندا امینلیکله دئیه بیلجییک کی، بیزیم خالقیمیزین دا، میللتیمیزین ده تهلوکهسیزلیگی تام تعمین اولونوب.
- او زامان دئدیکلرینیزدن بئله باشا دوشدوم کی، بو گئوسییاسی لاییحهلرین ایجراسی اوچون میللتچیلیک ایدئولوگییاسینا کئچید اولمالیدیر؟
- بیرینجیسی، ترامپ ب ام ت باش آسامبلئیاسیندا چیخیشی زامانی دئدی کی، گلوباللاشما پروسسی آرتیق اهمیتینی ایتیریب. بو، بوتون دونیادا گئدن پروسسدیر. خصوصیله، کهنه دونیا نیظامی داغیلیرسا، بوتون خالقلار، دؤولتلر مجبوردورلار اؤز ماراقلارینی مدافعه ائتمک اوچون ساغلام میللتچیلیک ایدئولوگییاسینی اؤنه چکسینلر. سؤزسوز کی، بیزیم ده ایندی ساغلام میللتچیلیک (آذربایجانچیلیق تورکچولویه قارشی دئییل – رئد.) ایدئولوگییاسینی اساس گؤتورمییمیز و گوجلندیرمییمیز لابوددور. اونسوز دا بو، بوتون دونیادا گئدن پروسئسدیر. اؤزونو قوروما اینستینکتی بیزده وارسا، خالقیمیزی قارشیدان گلن گئوسییاسی غیری-ایستابیل دؤوردن قوروماق اوچون بو، مدافعه رئاکسییاسی کیمی ایشه سالینا بیلر. میللتلرین اوزرینده تهلوکه اولاندا، گئوسییاسی قارشیدورمالار باش وئرهنده اونون دا داخیلی موبیلیزاسییا مکانیزمی ساغلام میللتچیلیکدیر. بو بیر مرحلهدیر. هر بیر خالق بؤیوک تهلوکهلرله اوز-اوزه قالاندا بو مرحلهیه قاییدیر...
آردی وار…
تاریخ
2019.10.04 / 09:20
|
مولف
Axar.az
|