آنا صحیفه کولت |
شرق دونیاسی سیرر و موممالاری، حیاتی قریبهلیکلرله دولو اینسانلاری ایله دایم ماراق دوغوروب. بو اینسانلار آراسیندا اؤزونمخسوسلوقلاری ایله اینسانلاری دوشوندورهن و حیرته سالان صوفیلر خصوصی قئید ائدیلمهلیدیر. اونلار تاریخده تکجه یاشادیقلاری دؤورون دئییل، هم ده گلهجک زامانلارین باشا دوشولمهیهن اینسانلاری کیمی قالیبلار. بئله شخصلردن بیری ده شمس تبریزیدیر.
اونون حیاتی معمالارلا دولو اولوب. تالعیین قریبهلیکلری، سیرلی درویشانه حیات طرزی، مؤولانا جلال الدین رومی ایله تاریخی گؤروشو و بو کیمی دیگر حادثهلر شمس تبریزینی تانیماق ایستهیهنلری هر زامان ماراق دایرهسینده ساخلاییب.
شمس الدین محمد علی اوغلو ۱۱۸۵-جی ایلده تبریز شهرینده دونیایا گؤز آچیب. ائرکهن چاغلاردان والیدئینلرینی و اطرافداکی اینسانلاری اؤز قریبه داورانیشلاری ایله تعجبلندیریب. ایش-پئشه، مشغولیت سئچمکده چوخ دوشونوب-داشینیب. نهایت، درویشلیگی سئچهرک و مورشید ابو بکر سلباف تبریزینین موریدلیینی قبول ائدیب. او، شمسین قلب گؤزونون آچیلماسینا تکان وئریب.
لاکین دایم آختاریشدا اولان شمس آختاردیغینی هئچ کیمده تاپا بیلمیر. اونا گؤره ده اؤزونون «مقالت» اثرینده مورشید-مورید مناسیبتلرینه بیر آیدینلیق گتیریب: «منیم تبریزده ابو بکر سلباف آدیندا بیر شیخیم واردی. ولیلیین بوتون فیض و سیرلرینی اوندان اؤیرندیم. آنجاق شیخیم منده اولانی گؤرموردو...».
شمس ایلک مورشیدیندن آیریلدیقدان سونرا بیر چوخ اؤلکهلری گزیر. عالیملرله گؤروشور و مورشیدلره موریدلیک ائدیر. مقدس درگاهلاردا اولور. بونا گؤره ده اونا «شمسی-پرنده»، یعنی «اوچان شمس» دئییرلر. تبریزده طریقت شیخلری، عاریفلر یوکسک اینتلکتواللیغینا گؤره شمسه «کاملی-تبریزی» آدی وئریرلر. «دینین گونشی» آنلامینا گلن شمس الدین آدینین ایسه اونا کیمین وئردیی معلوم دئییل. او، غیری-عادی فیزیکی گؤزللیگی و معنوی تمیزلیگی ایله دایم سئچیلیب. جنوبی آذربایجان عالیمی محمدعلی تربیت اونون حاقیندا یازیر کی، شمس الدین تبریزی روح قدر اینجه ایدی. دینین و حقیقتین گونشی سانیلیردی.
دئییلهنلره گؤره، شمس هر زامان «اللهیم، گیزلی دوستلاریندان بیرینی منه گؤستر!» - دئیه دعالار ائدیب. نهایت، بیر گون اونا غیبدن بئله بیر سس گلیر: «مادام کی، ایسرار ائدیرسهن، او حالدا بونون شوکرو اولاراق اوزینده بیزه نه وئررسهن؟». شمس او آن «باشیمی» دئیه جواب وئریر... اونا ایستدیی شخصین آنادولودا مؤولانا جلال الدین رومی اولدوغو ایشاره ائدیلیر. شمس بونون سئوینجی ایله برابر آغیر و اوزون یولا چیخماق تداروکونو گؤرور. دوشونور کی، بو یولون دؤنوشو اولمایا دا بیلر.
او، اوزون یولچولوقدان سونرا ۱۲۴۴-جو ایلین اوکتیابر آییندا گئدیب کونیایا چاتیر. مؤولانا جلال الدین رومی اؤز طلبهلری ایله «سلجوقلار» کاروانساراسینین اؤنوندن کئچرکن قاپینین اؤنونده یاد قیافهلی بیر آدام گؤرور. دؤنوب او شخصه سلام وئریر و یولونا داوام ائدیر. اؤز-اؤزونه دئییر: «بورادا بئله بیر شخصی هئچ واخت گؤرممیشهم. نئجه ده نورلو سیماسی وار». دوشونرکهن بیردن آتینین یویهنینی بیر الین توتدوغونو گؤرور. مؤولانا او شخصه «بویورون!» دئییر. بئلهجه، بیر-بیرینی آختاران، اؤزلرینی بیر-بیرلرینده تاپان، آنلایان ایکی معنا دنیزی بیر-بیرینه قوووشور. معاصرلری اونلارین بو گؤروشونو «مرجل-بحرین» (ایکی دنیزین قوووشماسی) آدلاندیریب.
بیر گون شمس مؤولانانین چوخ سئودیی کیتابلاری حوضون ایچینه آتیر. اونلارین آراسیندا چوخ دیرلی اثرلر ده اولور. شمس مؤولانانین بو حادثهدن کدرلندیینی گؤرور. نه اوچون کدرلندیینی سوروشور. مؤولانا «کیتابلارین آراسیندا فرید الدین عطارین منه وئردیی بیر کیتاب دا واردی. او کیتاب ایمضالی اولدوغو اوچون چوخ دیرلی ایدی» - دئییر. شمس الینی حوضا سالیر و اثری قورو حالدا چیخاریب اونا وئریر. بو حادثهدن سونرا مؤولانا حیرتله حقیقتین سطیرلرده دئییل، کؤنوللرده اولدوغونا تاپینیر.
بو بارهده مؤولانانین اوغلو سلطان ولد بیر حکایه دانیشیب:
- گؤزلنیلمهدن شمس گلیب آتاملا گؤروشدو. آتامین کؤلگهسی اونون نوروندان یوخ اولدو. او، آتاملا صحبتینده معشوقلوق حالیندان، ایلاهی معریفتدن و غیبی بیلیکلردن صحبت آچاردی. آتام دا بونلاری بؤیوک شؤوقله دینلردی. اوللر هامی آتاما تابع اولاردی، ایندی ایسه آتام شمسه تابع ایدی. اونون معنوی جازیبهسی مؤولانانی ائله سارمیشدی کی، نه مسجیده خطبه ائتمهیه گئدیر، نه مدرسهده درس وئریر، نه ده دیگر اینسانلارا واخت آییرا بیلیردی. بعضی اینسانلار بو ایکی کؤنول دوستونون صحبتیندهکی سیرری درک ائتمکده عاجیز قالدیلار. بو سببدن خوشاگلمز صحبتلر یایماغا باشلادیلار: «بو شخص کونیایا گلدیکدن سونرا مؤولانا بیزدن اوزاقلاشدی. اونون نه حاقی وار کی، مؤولانانی بیزیم الیمیزدن آلسین؟».
شمس داها بورادا قالا بیلمیجیینی باشا دوشور. ۱۲۴۶-جی ایلده کونیانی ترک ائدیر. اونون گئدیشی مؤولانانی دؤزولمز حالا سالیر و درین اضطرابلارا دوچار ائدیر. بو معنوی عذابلاردان خلاص اولماق اوچون دئییر: «اوندان بیر خبر سؤیلهیهنه موژده اولاراق جانیمی وئررهم». بئلهجه، بیر نئچه آی کئچیر. سؤز-صحبتلر آرادان قالخیر. شمسله دوشمنچیلیک ائدنلر پشمان اولورلار. مؤولانانین یانینا گلیب عذر ایستییرلر...
او، اوغلو سلطان ولدی شاما، شمسی آختارماغا گؤندریر. سلطان ولد یولا دوزلیر. گئدیب شام شهرینده شمسی تاپیر. باش وئرهن حادثهلری اونا خاطیرلادیر. مؤولانانین اونو کونیایا دعوت ائتدیینی بیلدیریر. هم ده بو فیتنهنی تؤرهدنلرین توبه ائدرک مؤولانادان عذر ایستدیکلرینی سؤیلییر. شمس سلطان ولدی دقتله دینلدیکدن سونرا دئییر: «گلمییمیز اوچون مؤولانانین دعوتی کیفایت ایدی».
بئلهلیکله، شمس سلطان ولدله کونیایا قاییتماق قرارینا گلیر. بیر نئچه گوندن سونرا اونلار یولا چیخیرلار. سلطان ولد شمسی اؤز آتینا میندیریر، اؤزو ایسه اونون آرخاسینجا پیادا گئدیر. شمس سلطان ولدین آتا مینمهسی اوچون نه قدر ایسرار ائدیرسه او، «سلطانین یانیندا خیدمتچیسینین آتا مینمهسی دوزگون اولماز» - دئییر.
کونیایا یاخینلاشاندا سلطان ولد مؤلانایا شمسین گلدیی خبرینی گؤندریر. مؤلانا الینده نیی وارسا، بو خبری گتیرهن موژدهچییه وئریر. بؤیوک بیر سئوینج ایچینده دوستونو قارشیلاماغا تلسیر. ۱۲۴۷-جی ایلده بو ایکی دوست یئنیدن گؤروشور. بیرلیکده مؤولانانین مدرسهسینه گلیرلر. بیر مدت سونرا شمس مؤلانانین اؤولادلیغا گؤتوردویو کیمیا خاتینلا ائولنیر. لاکین چوخ کئچمهدن یئنه ده فیتنهلر قایناماغا باشلاییر. شمسین کونیایا قاییتماسی ایله بعضی موریدلرینین قلبینده قیسقانجلیق دویغولاری یئنیدن باش قالدیریر. بوتون بو دئدی-قودولاردان ناراحات اولان شمس سلطان ولده دئییر: «گؤرورسنمی، حاقیمدا نئجه سوی-ظن ائدیرلر؟ یئنه منی مؤولانادان آییرماق ایستییرلر. اما بو دفعه ائله گئدهجهیهم کی، هئچ کس هارادا اولدوغومو بیلمهیهجک. منی آختاریب-تاپماقدا عاجیز قالاجاقلار. ایللر کئچهجک، اما هئچ کس منیم ایزیمی بئله تاپا بیلمهیهجک».
بیر گئجه او، مؤولانا ایله اوتاقدا ایکن باییردان بیر سس گلیر. شمسی باییرا چاغیریرلار. او، قتله یئتیریلمک اوچون باییرا چاغیریلدیغینی آنلاییر و ائودهن چیخیر. سونرا اوجادان بیر «الله» صداسی ائشیدیلیر. مؤولانا بونو ائشیدیب باییرا قاچیر. قاپینی آچدیقدا ایسه هئچ کسی گؤرمور. یالنیز یئرده بیر نئچه دامجی قان لکهسی گؤرور. مؤولانا بو حادثهدن چوخ سارسیلیر. او، شمسی چوخ آختاریر، تاپماق اوچون ایکی دفعه شام شهرینه گئدیر. اما شمسی گؤردوم دئیهن اولمور...
بیر گون مؤولانایا بیر نفر «شمسی گؤردوم» دئییر. بو زامان مؤولانا الینده اولانلاری هدییه اولاراق او آداما وئریر. کناردان اونو تانییان باشقا بیر شخص دیللنیر: «او، شمسی گؤرمهییب، یالان سؤیلییر». مؤولانا ایسه «اونا وئردیکلریم شمسین یالان خبرینین موژدهسی اوچون ایدی. اونون حقیقی خبرینی گتیرهنه ایسه «جانیمی فدا ائدرهم» - دئیه جواب وئریر. مؤولانا شامداکی اوزون آختاریشلاردان سونرا شمسی تاپماغین مومکون اولمادیغینی گؤروب تأسفله گئرییه - کونیایا دؤنور.
بو حادثهدن بیر نئچه ایل سونرا مؤولانادان سوروشورلار: «سن شمس گلمزدن اول هئچ کسین شوبهه ائتمدیی بیر معلم ایدین. شمس گلدی، آخی سن اوندان نه اؤیرندین؟» مؤولانانین ایسه جوابی بئله اولور: «من شمسه راست گلمزدن اول اوشودویوم زامان ایسینیردیم. لاکین شمسدن سونرا آرتیق ایسینه بیلمیرم. چونکی شمس منه بیر شئی اؤیرتدی: «یئر اوزونده بیر اینسان بئله اوشویورسه، ایسینمه حاقینا صاحب دئییلسن». شمسین یوخلوغوندان حیفسیلنهن طلبهلری تسللی اوچون اونون صحبتلرینی ییغیر، «مقالت» آدلی کیتاب حاضیرلاییرلار. اما شمسین مزارینی آختارماغا جهد گؤسترمیرلر. چونکی شمس هله ساغ ایکن دئییبمیش: «بیزیم مزاریمیزی کؤنوللرده آختارین»... شمس تبریزی ۱۲۴۸-جی ایلده ایرانین خوی شهرینده قتله یئتیریلیب و اورادا دا دفن اولونوب.
تاریخ
2020.04.08 / 12:49
|
مولف
آینورا مممدووا
|