اولی بورادا...

۲-جی حیصه

اساسی علی شبستری و ایسماییل شمس طرفین‌دن قویولموش بو جمعیت آذربایجانین تمل پروبلمینین میللی مسئله اولدوغونو بیلدیریر، بوتون مذهب و رگیون فرقلرینی کنارا قویوب آذربایجان کیملیگی آلتیندا بیرلشمه‌نین ضروریلیینی ایر‌لی سوروردو.

«مطلق آزادلیغا»، یعنی دیل، عادت …… آزادلیغینا تمامیله رعایت اولونماسینی، آنا دیلینده بوتون سوییه‌لرده تدریس و کیتاب نشر ائدیلمه‌سینی و س. طلب ائدیردی». [۱] جمعیت اؤزونون اساس وظیفه‌سینی آذربایجان دیلینین حقیقی، فاکتیکی برابرلیینه نایل اولماق، آنا دیلینین ایشله‌نمه ساحه‌سینین برپا ائدیلمه‌سی و گنیشلندیریلمه‌سینده گؤروردو. قزئت یازیردی: «بیز امینیک کی، هر بیر میللت اؤز میللی دیلینی، عادت-عنعنه‌لرینی قورومالی، اؤز ایشلرینی و ترقی‌سی ایله باغلی مسئله‌لری اؤزو ایداره ائتمه‌لیدیر و باشقا میللتلرین اونون دیلینه، دیگر ایشلرینه قاریشماسی غیری-قانونی‌دیر و آزادلیق قانونونا ضیددیر. و بیز ایسرار ائدیریک: اؤز دیلی، میللیتی و عنعنه‌لری اولان آذربایجانین اؤز آنا دیلینی ایشلتمه‌یه، بو دیلی مکتبده تدریس ائتمه‌یه، کیتاب چاپ ائتمه‌یه حاقی واردیر». [۱]

جمعیت گئنیش دموکراتیک دایره‌لرین آنا دیلینین حقوقلاری اوغروندا موباریزه عزمینی عکس ائتدیره‌رک اینتلکتوال قوه‌لری بو موباریزه‌یه سفربر ائتمه‌یه چالیشیردی. قزئتین ۱۰-جو نؤمره‌دن اعتباراً اوچ صحیفه‌سینین آذربایجان دیلین‌ده نشر اولونماسی آذربایجان دیلین‌ده اوخویوب-یازماغا ماراغین آرتماسینی گؤسترمکله ادبی یارادیجیلیق اوچون یئنی ایمکانلار آچمیشدی. آدی چکیله‌ن جمعیت، او زامانین تعبیری ایله دئسک، اؤزونون آکتورال هئیتینی یاراتماق ساحه‌سین‌ده ده جدی آددیملار آتدی. او دؤورون متبو اورقانلارینین صحیفه‌لرین‌ده «آذربایجان آکتورال هئیتی» طرفین‌دن آذربایجان دیلین‌ده پیئسلرین موفقیتله تاماشایا قویولماسی باره‌ده یازیلار درج اولونماغا باشلادی. [۱۵]

ایللرله تعقیب اولونان، فعالیتینه انگللر تؤره‌دیله‌ن تئاتردا آنا دیلین‌ده اثرلر صحنه لشدیریلیردی. بئله‌لیکله، «آذربایجان جمعیتی» آذربایجان میللتینین مدنیت، دیل ساحه‌سین‌ده دیرچلیشی و آذربایجان‌لیلار آراسین‌دا میللی شعورون یاییلماسی و درینلشمه‌سی یولون‌دا تأثیرلی تدبیرلر حیاتا کئچیریردی.

منبع:

۱. «آذربایجان» قزئتی (تبریز). − ۱۹۴۱-۱۹۴۵؛
۱۵. وتنیولون‌دا» قزئتی. − ۱۹۴۱-۱۹۴۲