۱۹۱۸-جی ایلین ۲۹ مایین‌دا ایروانین ارمنیلره وئریلمه‌سی ایله باغلی بوتون فاکتلار اورتادادیر. ۱۹۱۸-جی ایلده عثمانلی اوردوسو ارمنیلرین روسلارین بوراخدیقلاری سلاحلارلا شرقی آنادولودا قتلیاملارینا دؤزمه‌یه‌رک اونلاری قووا-قووا ایندیکی ارمنیستانین باش آباران و سرداراباد منطقه‌لرینه گتیریب چیخاردی. ارمنیلر صلح ایسته‌دیلر و عثمانلی بونو قبول ائتدی.

آخار. آذ-این معلوماتینا گؤره، بو فیکیرلری ارمنیشوناس عالیم، مهاجیر غربی آذربایجان (ایروان) رئسپوبلیکاسینین تشببوس قروپونون صدری قافار چاخماق‌لی بیلدیردی. ق. چاخماق‌لی قئید ائتدی کی، ۱۰۲ ایل اؤنجه ائرمنیستان ۹ مین کوادرات کیلومئتر اراضی‌ده تانینیب: «ایلک تانییان اؤلکه تورکییه‌دیر. ایروان و چئوره‌سی بو اراضییه داخیل دئییل‌دی. ائرمنیستان موستقیللیینی اعلان ائدرکه‌ن ایروان اونون پایتاختی دئییلدی و مایین ۱۱-دن باشلایاراق باتوم‌دا صله دانیشیقلاری گئدیردی. ارمنیلر اورادا مسئله‌نی بئله قویموشدولار کی، گومرو تورکلرین الین‌ده‌دیر، پایتخت ائد‌جک شهریمیز یوخدور، اونا گؤره ده آذربایجان ایروانی گذشته گئتسین. ۲۹ مای ۱۹۱۸-جی ایلده میللی شورانین ایجلاسین‌دا ۳ نمره‌لی پروتوکوللا ایروان ارم‌نیلره گذشت ائدیلدی. اما بو، هم میللی شورادا، هم ده اهالی طرفین‌دن جدی اعتراضلا قارشیلانیب. ارمنیلر بو تاریخی فاکتی دانا بیلمیرلر. اونلار داغلیق قاراباغ، زنگزور و ناخچیوانا ادعالاریندان دا واز کئچدیکلرینی باتوم کنفران‌سین‌دا رسمان بیان ائدیبلر. همین شرطلره ایسه عمل ائدیلمه‌ییب».

ق. چاخماق‌لی قدیم آذربایجان اراضی‌سی اولان ایروانین ارمنیلره وئریلمه‌سینین ایلدؤنومو ایله باغلی مهاجیر غربی آذربایجان (ایروان) رسپوبلیکاسینین حاضیرلادیغی بیاناتی دا سایتیمیزا تقدیم ائتدی. بیانات‌دا دئییلیر: «بو گون آذربایجانین تاریخی اراضی‌سی اولان ایروانین ارمنیستانا وئریلمه‌سین‌دن ۱۰۲ ایل کئچیر. ۱۹۱۸-جی ایل مایین ۲۹-دا یئنیجه اعلان اولونموش آذربایجان خالق جمهوریتی حکومتی بؤیوک دؤولتلرین تضییقی ایله قدیم آذربایجان شهری ایروانی اطرافین‌داکی تقریباً ۹،۵ مین kv.km تورپاقلا بیرلیک‌ده ارم‌نیلره گذشته گئتدی. بونونلا دا کئچمیش ایروان خانلیغینین اراضی‌سین‌ده ارمنی دؤولتی یارادیلدی. ۲۹ مای ۱۹۱۸-جی ایل! بو تاریخ شیمالی آذربایجان اراضی‌سین‌ده، عمومیتله، جنوبی قافقازدا تاریخ‌ده ایلک دفعه ارم‌نی دؤولتینین یارادیلدیغی گوندور».

بیانات‌دا داها سونرا بیلدیریلیر:

«هامییا معلوم اولان تاریخی فاکت‌دیر کی، بون‌دان اول هئچ زامان جنوبی قافقاز اراضی‌سین‌ده عمومیتله، ائرمه‌نی دؤولتی اولماییب، ارم‌نیلر هئچ قافقاز خالقی بئله اولماییبلار. داها سونرا ارمنیلر ۱۹۴۷-جی ایل دئابرین ۲۳-ده اس اس ار ای ناظیرلر سووئتینین صدری ایستالین طرفین‌دن آذربایجان‌لیلارین اؤز تاریخی-ائتنیک تورپاقلارین‌دان – ارمنیستان سووئت سوسیالیست رسپوبلیکاسی اراضی‌سینده‌کی اؤز آتا-بابا تورپاقلارین‌دان دئپورتاسییاسی باره‌ده قرار ایمضالاماسینا نایل اولدولار. نتیجه‌ده ۱۹۴۸-۱۹۵۰-جی ایللرده ۱۰۰.۰۰۰ نفردن چوخ آذربایجان‌لی اؤز آتا-بابا یوردلارین‌دان - داغلیق-یایلاق ایقلیمینه مالیک تورپاقلاردان آذربایجان اس اس ار ای-نین ایستی میل-موغان دوزونه دئپورتاسییا اولوندو. ایستالینین ایمضالادیغی قراردا کؤچورولمه مدتی ۱۹۴۸-۱۹۵۰-جی ایللر معین اولوندوغو حال‌دا آذربایجان‌لیلارین کؤچورولمه‌سی پروس‌سی ۱۹۵۳-جو ایله قدر و بون‌دان سونرا دا داوام ائتدیریلدی، داها اون مینلرله یئرلی اهالی دوغما یوردون‌دان مهروم ائدیل‌دی. بئله‌لیکله، حاضردا کئچمیش ایروان خانلیغینین (ایندیکی ارمنیستان رسپوبلیکاسی) اراضی‌سین‌ده یاشایان ارم‌نیلرین سلفلرینین، دئمک اولار کی، هامی‌سی واختیله ایران‌دان و تورکییه‌دن، سون دؤورلرده ایسه دیگر خاریجی اؤلکه‌لردن، اساساً سورییا، یونانیستان، لیوان، بولغاریستان و رومینییادان کؤچوب گلمه ارمنیلردیر. ۱۹۴۸-۱۹۵۳-جی ایللر دئپورتاسییاسین‌دان جانینی قورتاریب اؤز دوغما یورد-یوواسینی ترک ائتمه‌یه‌رک ارمنیستان اراضی‌سین‌ده قالان آذربایجان‌لیلار ایسه ۱۹۸۸-جی ایلده - سووئت اتفاقینین داغیلماسی عرفه‌سین‌ده ارمنی سلاح‌لی بیرلشمه‌لری طرفین‌دن کوتلوی سویقیریما معروض قال‌دیلار و تاریخی تورپاقلارین‌دان قووولوب چیخاریل‌دیلار. بئله‌لیکله، ۱۹۱۸-جی ایلده غربی آذربایجان تورپاغین‌دا کئچمیش ایروان خانلیغینین اراضی‌سین‌ده اؤزلرینه دؤولت یاراتماغا نایل اولان و بورادا ائتنیک آزلیق تشکیل ائد‌ن ائرمه‌نیلر بون‌دان ۷۰ ایل سونرا - ۱۹۸۸-جی ایلده ارمنیستانی تک ائتنوس‌لو اؤلکه‌یه چئویردیلر. بونونلا ۷۰ ایل اول اؤز وطنین‌ده - ایروان خان‌لیغی اراضی‌سین‌ده ارمنیلره دؤولت یاراتماق اوچون تورپاق وئرمیش آذربایجان‌لیلار مین ایللرله یاشادیقلاری وطنلرین‌دن محروم اولدولار! بونون آردینجا ارمنیستانین سلاح‌لی قوه‌لری آذربایجانین دونیا بیرلیگی طرفین‌دن تانینمیش سرحدلرینی پوزاراق اؤلکه‌نین ایچریلرینه سوخول‌دو».

بیانات‌دا چوخ مهم بیر مقاما دا دقت چکیلیر: «خصوصی اولاراق وورغولانمالی‌دیر کی، ایروانین ارمنیستانا گذشته گئدیلمه‌سی ۹۹ ایللیک مقاویله اساسین‌دا و ارمنیلرین ناخچیوان و قاراباغ و زنگزورا ادعالارین‌دان ال چکمه‌سی شرطی ایله باش توتوب. لاکین سونراکی تاریخ ده گؤستریر کی، بو شرطلر یئرینه یئتیریلممیش و ائرمه‌نیلر آذربایجان تورپاقلارین‌دا اعلان ائتدیکلری دؤولتین اراضی‌سینی یئنه ده آذربایجان تورپاقلاری حسابینا دفعه‌لرله آرتیرماغا موفق اولموشلار. بیز مهاجیرت‌ده غربی آذربایجان (ایروان) رسپوبلیکاسی اولاراق بیل‌دیریریک کی، ایروان شهری و چئوره بؤلگه‌لری عدالت‌سیز شکیل‌ده، اورادا یاشایان اهالینین ریی نظره آلینمادان ارمنیستانا گذشته گئدیلیب. بیز بونو قبول ائتمیریک. ارمنیستانی ایندیکی اراضیلری ایله تانیمیریق و تورپاقلاریمیزین گئری قایتاریلماسی و غربی آذربایجان کؤکنلی اینسانلارین پوزولموش حقوقلارینین برپا ائدیلمه‌سینی طلب ائدیریک. آذربایجان خالقی یاشادیقجا، بو حقیقت ده یاشایاجاق و بیزلر دده-بابا یوردلارین‌دان دئپورتاسییا ائدیلمیش اینسانلاریمیزین اؤز تاریخی یوردلارینا قاییدیشینی تعمین ائدندک و عدالتی برپا ائدندک مباریزه‌میزی داوام ائتدیرجییک».