در باب داشتن تربیت ایرانی داشتن مازیار هم مجال سخن گشاده است. در زندگی و جنگ های مازیار نشان چندانی از تربیت یافتگی اعمّ از ایرانی و غیره مشاهده نمی شود. مازیار بر خلاف ادّعاها و لاف گزاف های مورّخان آریامهری از هوش و تدبیر و سیاست بهرۀ چندانی نداشت. مازیار حتّی به شهادت نوشته های خود مینوی با اعراب حاکم بر کشورش همکاری کرده بود. خراج گذار خلیفۀ عبّاسی بود؛ برای تملّق زمین های بسیاری را به نوزاد هارون الرّشید بخشیده بود؛ به امر خلفا با هم ولایتی های خود جنگیده و خون هم نژادان و هم دین های خود را ریخته بود. در مواقع شکست از سرداران طبرستانی به اعراب پناهنده شده بود و در حضور خلیفه اسلام آورده و در طبرستان مسجد بنا کرده بود. باور اینکه این دو کار آخری ظاهری بوده باشد؛ چندان سخت نیست چرا که رفتارهای بعدی او با مسلمانان طبرستان نشان از بی اعتقادی او به اسلام و مسلمانی دارد.

مازیار در دوران کوتاه حکومت خود به کشتار مسلمانان، تخریب روستاهای ایشان، غارت اموال آنها و حبس گستردۀ ایشان دست زد. او دستور داد مساجد و ابنیۀ مسلمانان را تخریب کرده و آثار اسلام را در منطقۀ تحت حاکمیّت خود محو سازند. برادر مازیار مسلمانان شهر تمیشه را به خون کشید تا آنجا که گروهی از مسلمانان این ناحیه که جان سالم به در برده بودند، راه فرار و گریختن به نیشابور را در پیش گرفتند. آنها حتّی مردم عادی را نیز به کشتار مسلمانان این ناحیه ترغیب می کردند. همۀ اینها یک سوی ماجرا بود. کلّ دوران حکومت مستقل مازیار از هفت سال تجاوز نکرد. بخشی از این هفت سال نیز مدیون مشغول بودن خلیفه به جنگ روم و بابک در آذربایجان بود وگرنه حکومت او خیلی زودتر از این از هم می پاشید. حکومت مازیار با اوّلین حملۀ عمدۀ نیروهای اعزامی عبدالله بن طاهر و دیگر نیروهای اعزامی معتصم عبّاسی متلاشی شد. در این واقعه تنها درگیری های محدود و مختصری بین سرداران او با نیروهای اعزامی خلیفه رخ داد که همگی به شکست نیروهای مازیار ختم شد، تا در دنبالۀ آن بستگان و سرداران مازیار مسابقۀ خیانت و فروش راه اندازند و کار به جایی برسد که برادر خود مازیار او را با نیرنگ به نیروهای خلیفه تسلیم سازد. مینوی وقتی این قبیل رفتارهای هم نژادان تخیّلی یا شاید واقعی خود را می بیند؛ از ناچاری و درماندگی رفتار آنها را نتیجۀ تأثیرات اخلاقی اعراب در ایرانیان معرّفی می کند.

رفتار مازیار در محضر معتصم عباسی هم رنگی از شجاعت و مردانگی ندارد. او از خلیفه می خواهد جانش را در برابر اموال بسیار بر او ببخشد، لیکن خلیفه نمی پذیرد و فرمان قتل او را صادر می کند. مقایسۀ جنگ های طولانی و قهرمانانه و پیروزمندانۀ بابک در برابر خلفا و عمّال آنها و آنگاه مواجهۀ شجاعانه و تاریخی او در لحظات پایانی عمر در برابر معتصم عباسی بیانگر عظمت، شجاعت، تربیت و سیاستمداری بابک در مقایسه با مازیار است.