پایه های موسیقی مشرق زمین که در محدوده ای ما بین مرزهای چین تا جنوب اسپانیا و شمال آفریقا کشیده شده، توسط موسیقی شناس بزرگ آذربایجان صفی الدین اورموی در کتاب الادوار فی الموسیقی به زبان عربی و در قالب ۱۲ دور یا موغام پایه گذاری کرد.

بعد از اورموی دیگر نابغه موسیقی شرق، عبدالقادر مراغه ای در شرح این اثر که آن را با عنوان رساله روح پرور و به زبان تورکی آذربایجانی نوشت، به استخراج آوازات سته، شعبات ۲۴ گانه و گوشه های ۴۸ گانه این موسیقی پرداخت. وی در جامع الالحان اولین نت نویسی موسیقی شرق را ارائه کرد. مقاصد الالحان خلاصه این اثر و به زبان فارسی است. از مراغه ای آثار تورکی دیگری نظیر دیوان شعر، مجالس نیز برجای مانده است. موسیقی تیتراژ و بخشهایی از متن سریال امام علی (ع) همراه با تصانیف آن که توسط فرهاد فخرالدینی دیگر موسیقی دان آذربایجانی نت خوانی شده بود، در اصل از ساخته های مراغه ای و در مقام حسینی بود. حسینی در حال حاضر بعنوان گوشه در چهار موغام راست، ماهور هندی، اورتا ماهور و بایاتی قاجار اجرا می گردد.

علاوه بر اینکه موسیقی شناسان بزرگ شرق قدیم از فارابی و ابوعلی سینا تا اورموی و مراغه ای همه تورک بودند، رسالات و کتب موسیقی هم اکثریت به زبان تورکی، بعد به زبان عربی و نهایتاً در درجه سوم به زبان فارسی نوشته شده بودند. این نشان از قدرت و دقت بی نظیر زبان تورکی دارد.

این سه نکته یاد شده بر این دیدگاه نژادی ناسیونالیست های نژادپرست ایرانی خط بطلان می کشد که بر این باور اند تورکها مهاجران و مهاجمانی بودند که در سطح پایینی از فرهنگ و تمدن و به دور از علوم و هنرها بوده و انحطاط و عقب ماندگی را به ایران هدیه دادند.
حال فارغ از این مباحث اگر در مقام مقایسه بین موسیقی آذربایجانی و موسیقی فارسی بر آییم، با در نظر گرفتن تنوع موضوعی، گستردگی فرم اجرا، غنای آثار فولکلوریک، تنوع سبکهای مدرن همچون پاپ، جاز، اپرا، سمفونی، اینسترومنتال و ...، قابلیت ترکیب با دیگر موسیقی های جهان، سازشناسی و اصالت سازها میتوان گفت موسیقی آذربایجانی نه تنها در شرق بی رقیب است، بلکه در بین موسیقی های مطرح جهان نیز در ردیف ۱۰ موسیقی برتر جهانی قرار دارد.

ویدوی فوق که تنها چند ثانیه از اپرای کمدی – موزیکال مشهدی عباد از ساخته های عزیز حاجی بیگلی را در برمیگیرد سندی اصیل بر این مدعا است. این قطعه پیش تر در دستگاه شوشتر با عنوان رقص اوزون دره و به صورت قطعه اینسترومنتال و بی کلام نواخته می شد.