قالاقاپیسی نماد حماسه مقاومت خوی در برابر تهاجم ارامنه؛ مقاومتی که به پیروزی انجامید

سحرگاه دوشنبه سوم تیرماه ۱۲۹۷ شمسی (یکصدودو سال قبل) قشون دوازده هزار نفری ارامنه به فرماندهی آندرانیک به قلعه خوی هجوم آوردند تا با تصرف آن، میخ آخر را بر تابوت استقلال و آزادی مردمان این سرزمین بزنند، اما هوشیاری، غیرت و دوراندیشی بزرگان شهر و یاری عساکر مسلمان عثمانی نقشه آنان را نقش بر آب ساخت.

تفصیل ماجرا آنکه: اگرچه برخی‌ها با شنیدن نزدیک شدن قشون ارامنه، فرار را بر قرار ترجیح دادند و شهر و دیار خود را ترک کردند، اما مردان و زنانی هم بودند که آزادمندانه مصمم بودند تا پای جان از سرزمین مادری خویش در برابر دشمن مقاومت کنند؛ حاج علی عارفی، حسنعلی خان میرپنجه، امین دیوان، شیخ فضل الله حجت الاسلام، آقامیریعقوب مقبره، حاجی خلیلی فتحی، ابوالقاسم امین‌الشرع، حاج محمدرضا پارسا، جهانگیر میرزا و صدها تن دیگر دست به سلاح بردند و بر بالای برجها و دیوار استوار قلعه خوی قهرمانانه در مقابل دشمن مقاومت کردند تا حماسه مقاومت خوی شکل بگیرد.

هنوز یاد حماسه آفرینی‌های افراد زیر در حافظه مردم زنده است: زری خانیم که مدافعان فراری از دشمن را تهییج به مقاومت کرد و بدینسان از سقوط قلعه جلوگیری نمود؛ مشهدی تقی از توپچیان قدیم که با نشانه‌گیری درستِ خود، توپ اصلی ارامنه را از کار انداخت؛ حاجی سیدحمزه هاشمی و مشهدی خلیل علیوف که فداکارانه با تشخیص ارامنه‌ای که لباس عساکر عثمانی را پوشیده بودند و قصد ورود به شهر را داشتند، حماسه‌ای دیگر آفریدند؛ تیمورخان سرتیپ اَیری بوجاقی که در بحبوحه نبرد به یاری مردم شهر رسید؛ علمای شهر که فتوا به وجوب شکستن روزه‌ها به سبب مقاومت دادند و ...

و سرانجام عصر هنگام که دیگر کم کم توان دفاعی مردم کم می‌شد، اردوی اسلام به فرماندهی علی احسان پاشا به امداد مردم رسید تا مردم شهر در قدردانی از آنان چنین شعری به ترکی بسرایند:

موشکولده قالمیشدیق، دوشموشدوک دیلدن
بیزه ایمداد اولدو مولایِ دیندن
ایمداده یئتیشدی علی احسان پاشا
آللاهدان ایسته‌ریک سن چوخ چوخ یاشا
یاشاسین خویلولار، یاشاسین تورکلر
دوشمنی داغیتدی یکسر ژؤن تورکلر

*به مناسبت سوم تیرماه، نودوهشتمین سالگرد مقاومت خوییان در برابر هجوم ارامنه.