ایران پرزیدنتی مسعود پزشکیانین باکی‌دا شهریاردان سسلندیردیی

- بیر اوچایدیم بو چیرپینان یئلینه‌ن،

باغلاشایدیم داغدان آشان سئلینه‌ن،

آغلاشایدیم اوزاق دوشن ائلینه‌ن،

بیر گؤریدیم آیری‌لیغی کیم سال‌دی؟

شعیری آرازین هر ایکی تایینین آیری دوشمه‌سی و بیرلشمه اومیدلری فونوندا روحوموزو اوخشاسا دا، آذربایجانلی پرزیدنتین بونونلا نیین خیفتینی چکدیی – او تایلی، بو تایلی آذربایجان، یوخسا «کومپوننت بوتونلویه، کیچیک بؤیویه بیرلشیر» ایدیاسینا دقت چکدیی مباحثه‌لی‌دیر.

ایران پرزیدنتینین رئیسینین اؤلوموندن اؤنجه باشلانان آذربایجانلا مناسیبتلرین نورماللاشماسی سیاستینی دستکدیی دوغرودور. او، آذ تی.وی-یه مصاحیبه‌سین‌ده ده باکی-تهران مناسبتلرینین گرگین اولدوغو و نورماللاشما مرحله‌سینین باشلاندیغی حاق‌دا سوالا «بعضیلری دانیشمامالی اولدوغو سؤزو دانیشیر، بیزیم اؤز اؤلکه‌میزده بعضیلری حتی بیزیم اؤزوموزو ده قبول ائتمیرلر» جوابی ایله ایران سیاسی الیتاسین‌دا آذربایجانا قارشی اولان قوه‌لرین یاناشماسینی بؤلوشمدیینی آچیق شکیلده دیله گتیردی. هرچند، پزشکیانین بو یاناشماسینی ایران الیتاسیندا بؤلوشمه‌یه‌نلر اولسا دا، اؤلکه‌نین سیاسی رهبرلیینین ایزلدیی سیاستین ترکیب حیصه‌سی‌دیر. و بو پروسس – آذربایجانلا نورماللاشما سیاستی ایکی عامل‌دن قایناقلانیردی:

۱. آذربایجانین ایران هجوملاری قارشی‌سیندا گئری چکیلمه‌مه‌سی؛

۲. ایران اطرافیندا چمبرین دارالماسی؛

ایرانین آذربایجانا قارشی سیاستی دییشمه‌سه ده، سرت ریتوریکا و بونو دستکله‌یه‌ن گروپلارین آرخا پلانا کئچمه‌سی هله رئیسینین دؤورون‌ده باشلانمیشدی. پزشکیان بو سیاستی داوام ائتدیریر، چونکی «مقاومت اوخو» ضعیفله‌یه‌ن ایران اطرافینداکی چمبرین دارالماسی فونوندا رگیونال مناسبتلری نورماللاشدیرماق مجبوریتینده‌دیر. آذربایجان ایسه ایران اوچون موجود وضعیت‌ده خصوصیله اهمیتلیدیر.

- ایران-تورکییه: باکی تهرانلا آنکارا آراسیندا کؤرپو اولا، یاخین شرق‌ده ایتیردیی مؤقعلرینی معین قدر برپا ائدیلمه‌سی مذاکره‌سینی تشکیل ائده بیلر؛ ایرانین آمریکا ایله نووه دانیشیقلاری و ممکن مداخله گؤزلنتیلری فونوندا دا تورکیه‌یه احتیاجی وار و باکی ایله نورمال مناسبتلر آنکارا ایله ده تماسلارا مثبت چالارلار قاتا بیلر؛

- ایران-اسرائیل: باکی بو قارشی‌دورمادا نیترال موقع سرگیله‌سه ده، هر ایکی اؤلکه آذربایجانی اؤز طرفینه چکمک، ان آزی نیترال‌لیغینی تعمین ائتمه‌یه چالیشیر؛

- ایران-روسیا: آذربایجان بو ایکی اؤلکه آراسین‌دا اساس ترانزیت رولونو اویناییر، «شمال-جنوب» نقلیات دهلیزی خصوصیله اؤنم‌لی لاییحه‌دیر؛

- ایران-چین: پکینین «بیر کمر، بیر یول» لاییحه‌سینده باکی‌یا وئردیی اؤنم تهران‌دا نظره آلینیر؛

و ایران دیله گتیرمه‌سه بئله، ۲-جی قاراباغ محاربه‌سیندن سونرا جنوبی قفقازدا اشتراکچیلیغین آذربایجاندان آسیلی اولدوغونو آنلاییر.

بوتون بونلارین فونون‌دا پزشکیانین آذربایجانا ایران پرزیدنتی کیمی گلدیی رئال‌لیغی اونودولمامالیدیر. اونون «آغلاشایدیم اوزاق دوشن ائلینن» دئدیکده «بوتو آذربایجان» یوخ، «کیچیک بؤیویه بیرلشیر» ایدئیاسینی نظره‌ده توتدوغو احتمالی داها بؤیوکدور. صحبت خامنه‌اینین ۱۹۹۱-جی ایلده دیله گتیردیی و ایندی ده گونده‌مده ساخلادیقلاری «آذربایجان رسپوبلیکاسی بو اؤلکه‌نین (ایران) و بو جمعیتین بیر حیصه‌سی ایدی و بعضی سببلره گؤره تخمیناً ۱۵۰ ایلدیر کی، ایراندان آیریلمیشدیر. باخاندا گؤروروک کی، اونلارین بو طرفده‌کی آذربایجان‌لیلارین حیسلرینی اویاتماق مقصدلری وار. البته اساس مقصد بودور. همیشه کومپوننت بوتونلویه، کیچیک ایسه بؤیویه بیرلشیر. لاکین اونلار بو مسئله‌نی ترسینه چئویرمک و بؤیویو کیچییه بیرلشدیرمک ایستییرلر» سؤزلریندن گئدیر. خامنه‌اینین راضی‌لیغی ایله پرزیدنت پوستونا گلن پزشکیانین بونون عکسینه گئتمه‌سی ممکن دئییل، شخصی یاناشمالاری نه اولورسا اولسون. پزشکیانین پرزیدنت سئچیلمه‌سین‌ده رول اوینایان عامللری بو کونتکست‌ده خاطیرلاماق یئرینه دوشر.

بیرینجی‌سی، آذربایجان‌لی دوکتورون پرزیدنت اولماسی ایران سیاسی-حربی رهبرلیینین اؤلکه‌نین ملی-اتنیک بؤلونمه‌سی ریسکلرینه قارشی گئدیشی ایدی، خصوصیله بوتون ائتنیکلره «بو اؤلکه هامیمیزین‌دیر» مساژینی وئرمک و اوچ ایل اؤنجه حجاب اعتراضلارین‌دان سونرا بلوچستان و کردستان‌دا بؤلونمه ریسکلرینه جنوبی آذربایجانین ممکن دستیینین قارشی‌سینی آلماق باخیمیندان؛

ایکینجی‌سی، اصلاحاتچی و نورماللاشمایا آچیق پرزیدنت ایرانا یئنی نووه دانیشیقلاری، غربله مناسبتلرین پرسپکتیولری باخیمین‌ان لازیم ایدی؛

اوچونجوسو، پزشکیانین گلیشین‌ده محافظه‌کارلار آراسین‌داکی قارشی‌دورمانین دا معین رولو اولموشدو؛

لاکین باکی‌نین تهران اوچون اؤنمی و پزشکیانین ایزلدیی/ایزله‌مه‌یه چالیشدیغی سیاست آذربایجان-ایران مناسبتلرینده نورماللاشما ایستکلرینین داوام ائتمه‌سی و گرگینلیین آرخا پلان‌دا قالماسی پرسپکتیوینی گوجلندیریر. و بو، آذربایجانین خاریجی سیاست کورسوندا اؤنملی کومپوننتلردندیر.