«تورکمنچای» مقاویله‌سینین امضالاندیغی ۱۸۲۸-جی ایلده‌ن بری ایرانین سرحدلری دئمک اولار کی، دییشمه‌ییب. بو مدت‌ده بیر نئچه بؤیوک دولت داغیلاراق تاریخین صحنه‌سیندن چیخسا دا، ایرانین سرحدلری دییشمز قالیب. قناعتیمجه، ایرانین سرحدلرینین بوتؤولویونون دییشمز قالماسینین اساس سببی روسیا مرکزلی آوراسییاچیلیق اولوب.

Axar.az خبر وئریر کی، بو باره‌ده پولیتولوق خاقانی جعفرلی قید ائدیب.

«ایندی ایسه ایرانین بوتؤولویونون اساس تأمیناتی اولان روسیا مرکزلی آوراسیاچیلیق مغلوب اولاراق چؤکوش مرحله‌سینه داخیل اولوب. اسرائیلین و آمریکانین ایرانا قارشی حربی عملیاتی دا بونون ثبوتودور. روسیا مرکزلی آوراسییاچیلیق مغلوب اولماسایدی، اسرائیل ایرانین اراضیلرینی بمبالایا بیلمزدی»، - او بیلدیریب.

پولیتولوگ قید ائدیب کی، اسرائیلین ایرانا حربی مداخیله‌سی زمانی دیشسیز بیانات وئرمکله کفایتله‌نمه‌یه مجبور اولان روسیانین دوشدویو دورومون داها یاخشی آنلاشیلماسی اوچون مسکوانین ایندیکی موقعینی سووت اتفاقینین مشهور «آلتی گونلوک محاربه» زمانی توتدوغو مؤقع ایله مقایسه ائتمک یئرینه دوشر:

«مسکوانین تحریکی ایله ۱۹۶۷-جی ایلده باشلامیش مشهور «آلتی گونلوک محاربه»ده بیرلشمیش عرب اوردولارینی دارماداغین ائد‌ن، مصر و سوریا اراضیلرینی اله کئچیره‌ن اسرائیلی سووت اتفاقی نووه ضربه‌سی ائندیرجیی تهدیدی ایله دایاندیرمیشدی. همین حادثه‌لر زمانی اوکرایناداکی اوزاق منزیللی بمباردمانچی طیالرین کورپوسونا کوماندانلیق ائد‌ن گنرال-پولکوونیک واسیلی رشتنیکوو سونرالار خاطره‌‍لرینده یازیردی: «۱۹۶۷-جی ایلین یایین‌دا من اوکراینادا اوزاق منزیللی بمباردمانچیلارین کورپوسونا کوماندان‌لیق ائدیردیم. باش قرارگاه اوچ تو-۱۶ اسکادریلیاسینی (تخمیناً ۳۰ طیاره) مصر حربی هوا قوه‌لرینین رنگلرینه بویاماق امری وئریب. باش قرارگاهین امری ایله معین ائدیلمیش «دؤیوش میدانینداکی اوبیکتلر» اسرائیل اراضی‌سینده ایدی».

اس.اس.ار.ای حربی هوا قوه‌لری باش قرارگاهینین کئچمیش ظابطی، ۱۹۶۶-۱۹۶۷-جی ایللرده مصرده حربی مصلحت‌چی اولموش ولادیمیر تیموشئو همین حادثه‌لرله باغلی دانیشارکه‌ن سووت اتفاقینین «کاموفلیاژ» ائدیلمیش استراتژی آویاسیا طیاره‌لریندن استیفاده ایدئیاسینین حربی هوا قوه‌لرینین قرارگاهینا عاید اولدوغونو قید ائدیب. همین گونلرده سووت اتفاقینین سوآلتی قاییقلاری دا اسرائیل ساحللری یاخینلیغیندا یئرلشدیریلمیشدی. سووت اتفاقینین اسرائیله نووه ضربه‌سی دنیا محاربه‌سینه سبب اولا بیلردی. اما مسکوا رگیون‌دا ماراقلارینی قوروماق و عرب متفیقلرینی خلاص ائتمک اوچون ان تهلوکه‌لی آددیمی آتماغا حاضر ایدی. سووت اتفاقینین قطیعتلی موقعینی گؤره‌ن واشینگتن اسرائیلی هجوملاری دایاندیرماغا و اوردوسونو گئری چکمه‌یه وادار ائتدی.

ایندی ایسه روسیا ایرانلا بیرلیکده یاخین شرق‌ده فلکاتلی مغلوبیته دچار اولدوغونو آنلاییر، آنجاق هئچ بیر چکیندیریجی آددیم آتا بیلمیر. دیگر طرفدن، اوکراینایا قارشی گئنیش مقیاس‌لی مداخله‌نین باشلادیغی ۲۴ فورال ۲۰۲۲-جی ایلده‌ن بری روسیا نووه شانتاژینی دا گؤزدن سالدیغی اوچون ایرانین مدافعه‌سینده بو شانتاژدان استفاده ائتمه‌سی یالنیز گولوشه سبب اولاردی. کرئمل‌ده یاخشی آنلاییرلار کی، ایسرائیل و آمریکا ایران رژیمینی محو ائتمک اوچون روسیانین استراتژی طرفداشینی خلاص ائتمکدن اؤترو ائده بیلجییندن داها آرتیغینی ائتمه‌یه قادردیلر. اونا گؤره ده اؤتن ایلین دکابریندا سوریانی مدافعه ائده بیلمه‌یه‌ن روسیا ایندی ده ایرانی تالعین امیدینه بوراخماغا مجبور اولدو.

روسییادان هان‌سی‌سا جدی دستک آلا بیلمه‌یه‌ن ایران اوزونو چینه چئویریب و پکین‌له قورماق ایستدیی علاقه‌لره اومید ائدیر. لاکین روسیادان فرقلی اولاراق، چینین اؤز سرحدلریندن اوزاق‌دا ایری مقیاس‌لی حربی عملیاتلار آپارماق عنعنه‌سی اولمادیغی کیمی، چین جمعیتینده بئله آوانتورانی دستکله‌یه‌جک احوال-روحییه ده یوخدور. اونا گؤره چین ان یاخشی حال‌دا ایرانا محدود حربی-تکنیکی دستک وئره بیلر کی، بو دا یاخین شرقین هوا مکانینا تام نظارت ائد‌ن اسرائیل حربی هوا قوه‌لرینین قارشی‌سینی آلا بیلمز.

اسرائیله آمریکانین ب-۲ ایسپیریت ایستراتژی بمباردمان‌چیلارینین، همچینین چکی‌سی ۱۴ تونا چاتان گبو-۵۷ بونکئر داغیدیجی بمبالارینین وئریلمه‌سینی نظرده توتان آمریکا کنگرسینین نماینده‌لر پالاتاسیندا ایر‌لی سوروله‌ن قانون لاییحه‌سی واشینگتنون یئنی یاخین شرق سیاستینین ماهیتینی معین ائتمه‌یه امکان وئریر. «بونکر بوستر آجت» (بونکرلرین محو ائدیلمه‌سی قانونو) دموکرات کنگرسمن جوش گوتهایمر و رسپوبلیکاچی مایک لوولر طرفیندن ایر‌لی سورولوب. کنگرسی فورمالاشدیران دموکراتلار و رسپوبلیکاچیلارین بیرگه حرکتی بیر قایدا اولاراق واشینگتنون سیاسی الیتاسینین تشببوسو اولاراق قبول ائدیلیر. آمریکانین ان ایستراتژی سلاحلاریندان ساییلان، بیر عددینین قیمتی ۲ میلیارد دلاردان چوخ اولان ب-۲ طیاره‌لری دوشمه‌نین سیخ هاوا هوجومون‌دان مدافعه‌سینی یارماق و نووه سلاحلارینی داشیماق قابلیتینه مالیک‌دیر. محدود سای‌دا اولان بو ایستراتژی سلاحین بیر نئچه‌سینی اسرائیله وئرمکله آمریکا یهودی دولتینین یاخین شرق‌ده لیدرلیینی الچاتماز ائتمکله یاناشی، یاخین شرق‌ده روسیانین الده‌ن قاچیردیغی مؤقعلری چینین اله کئچیرمه‌سینین ده قارشی‌سینی آلماغا پلانلاییر. بو قناعتیمیز اونا اساس‌لانیر کی، ب-۲ طیاره‌سی اولمادان دا اسرائیل یاخین شرقین هوا مکانینا صاحب اولماقلا یاناشی، رقیبی اولمایان بیر حربی هوا قوه‌لرینه مالک‌دیر. دئمه‌لی، ب-۲ طیاره‌لرینین وئریلمه‌سی یاخین شرقین اوچونجو بیر دولتین تأثیر دایرسهینه دوشمه‌سینین قارشی‌سینی آلمالیدیر.

تهرانین روسیا ایله بیرلیکده یاخین شرق‌ده معروض قالدیغی مغلوبیت، اسرائیلین حاکم گوجه چئوریلمه‌سی ایرانی دییشیکلیک مرحله‌سینه سوروکله‌ییب و بو پروسسین گئری دؤنوشو یوخدور. ایرانین یاخین شرق‌ده‌کی مغلوبیتینین سیاسی تأثیر گوجونو یالنیز روسیا مرکزلی آوراسیاچیلیغین چؤکوشونون دوغوردوغو سیاسی تأثیرله مقایسه ائتمک اولار.

ایرانین مؤقعلرینی سارسیدان دیگر بیر مقام سوریا ایله باغلی‌دیر. بشار اسد رژیمینین دوریلمه‌سی ایله ایرانین اون ایل‌لیکلر عرضینده اون میلیاردلارلا دلار خرجله‌ییب قوردوغو «شیعه حلالی» تمامیله داغیلدی. سوریا ایرانین یاخین شرق‌ده‌کی موقعینی قورویوب ساخلاماسی اوچون حیاتی اهمیت داشییان بیر اؤلکه‌دیر. بو اؤلکه‌ده ایرانا قارشی دوشمن اولان رژیمین فورمالاشماسی بیر یانا، سوریانین نورمال بیر اؤلکه‌یه چئوریلمه‌سی ایران اوچون روسیا مرکزلی آواراسیاچیلیغین مغلوبیتیندن سونرا ایکینجی بؤیوک ضربه‌دیر».

اکسپرتین فکرینجه، ایرانی دییشیک‌لیکلر عرفه‌سینه گتیره‌ن خاریجی فاکتورلار ایچریسینده آذربایجانین اراضی بوتؤولویونو برپا ائتمه‌سی و تورکیه‌ده اقتدارین «ترورسوز تورکیه» آدی وئردیی پروسس ده وار:

«گؤروندویو کیمی، ایران‌دا دییشیک‌لیکلری قاچیلماز ائد‌جک ایکی فاکتوردان بیری، خاریجی فاکتور ۱۸۲۸-جی ایلده‌ن بری ان گوجلو سویه‌یه چاتیب. بو ایسه او دئمک‌دیر کی، داخلی فاکتور دا بونا مقابل اولسا، ایران‌دا دییشیک‌لیکلر حکماً باش وئره‌جک».