یوخاری

توران ایمپرییاسینین تاریخی و ماهیتی

آنا صحیفه کولت
12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto

تورانین ایران‌دان قدیملیگی ملاحظه‌سینی «آوروپا مرکزچیلییه» ضربه سایان غربچی ایدئولوقلار بیر طرفدن تورانی آریانین آشاغی بوداغی، دیگر طرفدن ایسه تورکلرین چوخ سونرالار اؤن آسییایا گلمه‌سینی بیان ائتمکله چیخیش یولو تاپماغا چالیشیبلار. بونونلا دا، «آوروپا مرکزچیلر» تورانا عایید اسکی یئرلی طایفالاری یا زورلا هیند-آوروپا نظریه‌سینه باغلاماغا چالیشیب، یا دا بو باش توتمادیق‌دا اونلاری نامعلوم طایفالار اعلان ائدیبلر. باشقا سؤزله، ایران‌لیلارلا موقاییسه‌ده تورانلیلارین آبوریگنلیینین داها ایناندیریجی اولدوغونو گؤره‌ن «آوروپا مرکزچی»لر، بوندان چیخیش یولو کیمی ایکی وئرسییانین اوزرین‌ده دایانیبلار:

۱) توران‌لیلار آری/ایرانین آشاغی بوداغیدیر، یعنی تورانلیلار ایرانلیلارلا بیر یئرده اؤن آسییا و اورتا آسییایا گلمیشلر،

۲) ساده‌جه، چوخ سونرالار توران آدینی منیمسه‌یه‌ن تورکلرین اساس وطنلری ایسه اورال-آلتای اراضی‌سیدیر .

آنتی‌تورک نظریه‌لری آوروپا، «سووئت» و «ایران« ایدئولوقلاری بیرلیک‌ده مدافعه ائدیب و اساسلاندیرماغا چالیشیبلار. اصلین‌ده بورادا اساس مقصد اؤن آسییانین و اورتا آسییانین، بوتؤولوکده آسییانین یئرلی خالقلاری اولان تورانلیلاری/تورکلری دقتدن کناردا ساخلاماق اوچون «اورال-آلتای تورک عائله‌سی» نظریه‌سینین «آوروپا مرکزچیلر» اوچون نه درجه‌ده اهمیت‌لی اولماسی باشا دوشولندیر. چونکی همین یئرلی اتنوسلارین ائتنیک کیملیینه «اورال-آلتای تورک عائله‌سی» دئییل، «توران/تورک عائله‌سی» نظریه‌سین‌دن یاناشساق، او زامان مسئله تمامیله دییشیر.

عمومیتله، حساب ائدیریک کی، هیند-آوروپا نظریه‌سینی اساسلاندیرماغا چالیشان آوروپالی عالیملر اؤز قدیم کؤکلرینی، قدیم مدنیت ایزلرینی آراشدیرارکن قارشیلارینا بؤیوک بیر تورک-توران مدنیتی چیخیب. بلکه ده، بو قدر بؤیوک و اسکی بیر مدنیتله، او جمله‌دن تورک دیلینین زنگینلییی ایله قارشیلاشاجاقلارینی گؤزله‌مه‌یه‌ن آوروپا، روس عالیملرینین اکثریتی ده چیخیش یولونو تورک-توران مدنیتینی هیند-آوروپا مدنیتینین آشاغی سوییه‌سی کیمی اعلان ائتمکده گؤروبلر. اونا گؤره ده، هیند-آوروپا مدنیتینین بؤیوکلویونه کؤلگه سالا بیلمه‌یه‌جک «اورال-آلتای» نظریه‌سینی اورتایا آتیبلار. اونلارا «اورال-آلتای» نظریه‌سینینی بیر طرفدن تورکلرین دیگر میللتلردن فرقلی اولاراق آشاغی، باربار اولمالارینی گؤسترمه‌لری، دیگر طرفدن مومکون قدر مدنیتلر مرکزی اولان اؤن آسییا و اورتا آسییادان اوزاق توتماق اوچون لازیم ایدی.

۱۹-جو عصردن باشلایاراق «هیند-آوروپا» نظریه‌سینی اورتایا آتانلار، اونو اساسلاندیرارکن اؤزلرینه اساس رقیب اولاراق «توران-تورک» مدنیتینی گؤروبلر. «تورک-توران»این داها اسکی و گوجلو بیر مدنیت اولماسی «آوروپا مرکزچیلر»ا ال وئرمدیی، آنجاق اونون وارلیغینی تمامیله اینکار ائتمک ده زور اولدوغو اوچون، ان مقبول واریانت اولاراق اونو هیند-آوروپا مدنیتینین آشاغی قاتی اعلان ائدیبلر. تورک یازیسینین تله‌م-تلسیک، موقایی‌سه و آراشدیرما آپارمادان ایران‌لیلاردان گؤتورولمه اولدوغونو اعلان ائدیبلر. حالبوکی توران مدنیتین‌دن قیدالانان چین، ایران و عرب مدنیتلری اولوبلار.

بئله‌لیکله، اویدورما «اورال-آلتای» دئییل، اصیل تورک-توران نظریه‌سی ایمکان وئریر کی، بو گونه قدر «آوروپا مرکزچیلر»این هیند-آوروپا مدنیتینین آدینا چیخیلان، یا دا نامعلوم حساب اولونان مدنیتلر گون اوزونه چیخسینلار. اؤزللیکله، «اورال-آلتای نظریه‌سی»نین مؤو­جود­لوغو تورکلرین کیچیک آسیا (آنادولو)، اؤن آسیا (قافقاز، آذربایجان)، اورتا آسیا (تورکیستان، تاتارییا)، او جمله‌دن آوروپانین بؤیوک بیر حیصه‌سینده‌کی (ایتالییا، بولغاریستان، ماجاریستان و ب.) تاریخی-مدنی وارلیغینی گؤسترمه‌سینین اساس انگلیدیر. هر حال‌دا شومر، کوتی، توروکی، ماننا، میدییا، ایش قوز کیمی دؤولتلرین تاریخینی و مدنیتینی «تورک-توران» نظریسیله علاقه‌له‌ن‌دیرمک داها منطیق‌لیدیر، نینکی «اورال-آلتای»لا. دئمه‌لی، «آوروپا مرکز­چیلی»این اویدوردوغو «اورال-آلتای» نظریه‌سینین گئرچک اوزو «تورک-توران» نظریه‌سی‌دیر. یالنیز تورک-توران نظریه‌سی «آوروپا مرکزچیلی»این ایر‌لی سوردویو هیند-آوروپا (آری) مدنی­یتینه قارشی گئرچک بیر تورک-توران مدنیتی، یا دا توران سیویلیزاسییاسی اورتایا قویا بیلر.

غربچی عالیملرین فیکرینجه، آریلر/ایران‌لیلار کیمی هیند-آوروپا منشأ‌لی اولان میدییالیلار، پارسلار، افغانلار و باشقالاری بیر چوخ جهتلرینه - آتدان، سوواری قوشونون دؤیوش آرابالاریندان ایستیفاده‌یه گؤره، یئرلی اهالی اوزرینده اوستونلوک قازانیب ؛ بو دا همین اراضینین ائتنیک خریطه‌سینین دییشمه‌سینه سبب اولوب. بونونلا دا چوخ کئچمه‌دن اؤن آسییانین، او جمله‌دن آذر­بای­جانین تورک اولمایان آوتوختون-یئرلی اهالی‌سی – کوتیلر، لوللوبیلر، هورریلر، کاششولار و باشقالاری ایران دیل‌لی طایفالارین هم ائتنیک، هم ده دیل باخی­مین­دان آسسیمیلیاسییاسینا، ایرانلیلاشاماغا معروض قالیبلار.

غرب مرکزلی ایدئولوقلار ۲۰-جی عصرده، اؤزللیکله همین عصرین اورتالارین‌دان باشلایاراق «دونیا تاریخ شناس‌لیغی»ندا بئله بیر ملاحظه‌نی ده علمی فیکیر اولاراق اورتایا آتیبلار کی، اؤن آسییانین و کیچیک آسییانین اسکی خالقلارینین ائتنیک منشایی اساساً نامعلوم‌دور یا دا هیند-آوروپا منشأ‌لی‌دیر، آنجاق بورایا ایلک دفعه کؤچ ائد‌ن طایفالار ایسه بیرمعنالی شکیلده هامی‌سی هیند-ایراندیللی طایفالار (آریلر، میدییالیلار، پارسلار، افغانلار، کیممریلر، ایسکیتلر وب.) اولوبلار. گویا، همین دؤورده یعنی ایراندیللی طایفالارین، یعنی آریلرین میدییادا، ایران‌دا اولدوغو دؤنم‌ده ایسه بو اراضیلرده، تورکدیللی طایفالارین ایزی-توزو بئله اولماییب‌دیر. تورک دیللریندن بیرینده دانیشان گونئی و قوزئی آذر­بایجان خالقینین سویکؤکون‌ده قافقاز-هورری منشأ‌لی کوتیلر، لوللوبیلر، مان­نالیلار، آلبانلار ائلجه ده ایراندیللی یا دا آری منشأ‌لی میدییالیلار یا دا میدییالیلاردان تؤره‌مه، ایراندیللی آذری دیلینده دانیشان آتروپاتنا­لیلار دایانیر.

تاریخ
2020.05.20 / 22:19
مولف
آینورا مممدووا
شرح لر
دیگر خبرلر

گنجه‌لی قیزین سون دنیا تورو: باکییا نیه گلمیر؟

مشهور برند آدلاری: بئله یارانیب...

آمازونلارین آذربایجان‌دا موجودلوغونون داها بیر ثبوتو-فوتو

دونیانین ان غریبه موزه‌لری…

آناسینین «فریده»-سی، صحنه‌میزین نرمینه‌سی…

گونئی آذربایجان‌دا ملی رقصیمیز نماییش ائتدیریلدی - ویدئو

بو گون بین‌الخالق تئاتر گونودور

تاختا پارچاسی ۷۱۹ مین دلارا ساتیلدی

عرق، سرروز و سون رول - سمندر رضایئوین عمور یولو

آذربایجان کمدییاسینین بانیسی: ثابت رحمان

خبر خطّی
Axar.az'da reklam Bağla
Reklam
Bize yazin Bağla