یوخاری

کودتای 28مرداد نعشی که همچنان روی دست ما و دل ماست!

آنا صحیفه کولت
12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto

فردا سالروز کودتاست. 65 سال از آن گذشته، اما آثار شومش همچنان پابرجاست. در آغاز این قرن، ایرانیان خاطرات خوب و خوشی از آمریکا داشتند، چرا که در گریز از چنگالهای یکصد ساله دو ابرقدرت انگلیس و روسیه، به آمریکا به عنوان کشور ثالثی می نگریستند که یادآور خاطره محبوب و دوست داشتنی هوارد باسکرویل شهیدِ قیام تبریز و یا خدمات و کوشش های گرانسنگ مورگان شوستر بر انقلاب مشروطه شان بودند، اما کودتای 28مرداد همه آنها را بر باد داد و شکافی عظیم بین روشنفکران ایرانی و غرب ایجاد کرد، شکافی که با کینه، نفرت و انزجار پر شد. چرا که فکر می کردند که نخست وزیر محبوبشان که هزاران امید بر او بسته بودند، با دسیسه ها و دلارهای غرب سرنگون شده و به دنبال آن، «سلطان شرقی» سوار بر تانکها و بر دوش لمپن ترین اقشار به کشور بازگشته است. به تناسبِ آن شکاف با غرب، در داخلِ کشور نیز شکافی ژرف بین حاکمیت و روشنفکران شکل گرفت: روشنفکران، مخصوصا چپها، شاه را سگ زنجیری امپریالیسم قلمداد کرده و به چیزی جز سرنگونی اش راضی نبودند و در مقابل، او هم روشنفکران را «عنِ تلکتویل» می نامید و به کوچکترین مشارکت سیاسی از سوی آنان قائل نبود وتنها از آنان تأیید و کرنش می خواست.
نسلِ پس از کودتا، گویی نه تنها کوچکترین شباهتی به نسل روشنفکران مشروطيت نداشتند، حتی در تقابل با آنها نیز بودند.

انقلاب مشروطیت، نوگرایی، تجدد و آری گفتن به زندگی بود و اهدافِ روشنفکرانش نیز ملموس و محسوس و در نتیجه دست یافتنی بود، در مقابل، روشنفکران دهه های چهل و پنجاه، اهدافشان، #آرمانشهری_دور_از_دسترس، در افقهای دور و مه آلود بود که به چنگ آوردنش نیز مستلزم گذشتن از دریای خون، دود و باروت و سیانور بود! روشنفکران مشروطيت از غرب مفاهیمی چون قانونگرائی، آزادیهای فردی، حقوق فردی، شهروندی، پارلمان، نوسازی و مدرنیزاسیون... را گرفته بودند، اما نسل غالب روشنفکران پس از کودتای 28 مرداد آنها را مفاهيمي بورژوائی، ليبرالي و فراورده های منحوس امپرياليسم سرمایه داری و غرب تعبیر می کردند.

در واقع، تقی زاده ها، آخوندزاده ها، طالبوف ها، رسولزاده ها و مستشارالدوله ها اینک پس از کودتای 28مرداد جای خود را به جزنی ها، احمدزاده ها، طبری ها یا آل احمد ها و شریعتی ها...داده بودند. عجیب اینکه حتی روشنفکران نزدیک به دربار مانند احسان نراقی، سیدحسن نصر، فردید... نیز در مقابلِ غرب بودند! انقلابیون مشروطه برای راه نجات از استبداد در پی بنای پارلمان و نهادهای مدنی به سبک غربی بودند و حتی برای مصون ماندن از تعرض عوامل استبداد در سفارتخانه بریتانیا متحصن می شدند، اما انقلابیون 57 از دیوار سفارت بالا می رفتند چرا که پس از کودتای 28مرداد آنجا را مرکز توطئه، پایگاه امپریالیسم و نجس می شمردند. آقای عباس منظرپور خاطره جالبی از عضويتش در يکی از احزاب دارد. او می نويسد: «در اولين روزهای رفت و آمد به حزب، روزی احتياج به دستشويی داشتم به طرف دستشويی کلوپ حزب رفتم، اما ناگهان متوجه نگاههای بعضی از افراد حزب شدم که مرا چپ چپ نگاه مي کردند، توجه نکردم، رفتم راحت شدم و برگشتم، يکی از آنها که چپ چپ نگاهم می کرد، گفت: «ديگر اينجا به دستشويی نرو» پيش خودم فکر کردم چون هنوز عضو رسمی حزب نشدم، حق استفاده از دستشويی کلوپ حزب را ندارم، اما او گفت: «هيچ يک از اعضای حزب اينجا به دستشويی نمی روند، همه به پشت سفارت انگليس می روند تو هم از اين به بعد برای دستشويی برو آنجا». راه نسبتا زيادی بود. وقتی علت را پرسيدم، گفت: «برای مخالفت با انگليسیها...»!. رفقا وقتی برای رفع حاجت به سرعت از حزب خارج می شدند، اگر مورد سوال قرار می گرفتند که کجا؟ می گفتند: می رويم وينستون چرچيل. علت هم اين بود که انگليسیها به دستشويی مي گفتند "WC" که اتفاقا نام وينستون چرچيل نخست وزير آن وقت انگلستان هم با اين دو حرف شروع می شد.»

سرانجام اوج آن شکاف در بالا رفتن از دیوار سفارت خود را نشان داد. امروزه کثیری از آن عمل تبری می جویند، حتی خود آن جوانانِ دانشجوی پیر گشته امروزی!، اما در این شکی نیست که به غیر از دولت موقت و معدودی انگشت شمار، تقریبا اکثر ایرانیان از آن عمل راضی بودند. نگاهی به مقاله ها و سرمقاله های مطبوعات در آن زمان به آسانی این مدعا را اثبات می کند. همچنان که کثیری از اقشار ایرانی خود در کودتا نیز سهیم یا بی تفاوت بودند، ولی غالبا آن را تنها به گردن بیگانگان و دار و دسته شعبان بی مخ می اندازند. به راستی ایرانیان در عدم قبول مسئولیت تاریخی در بین ملل، نوبر هستند! و تاریخنویسیِ سمج و راستین باید آنها را دوباره به مانند آینه ای در مقابلشان نهد تا خود و عملکردهایشان را در واقع مانندِ عقابِ ناصر خسرو، پرِ خود را بالعین ببینند.

تاریخ
2019.08.18 / 17:48
مولف
Axar.az
شرح لر
دیگر خبرلر

گنجه‌لی قیزین سون دنیا تورو: باکییا نیه گلمیر؟

مشهور برند آدلاری: بئله یارانیب...

آمازونلارین آذربایجان‌دا موجودلوغونون داها بیر ثبوتو-فوتو

دونیانین ان غریبه موزه‌لری…

آناسینین «فریده»-سی، صحنه‌میزین نرمینه‌سی…

گونئی آذربایجان‌دا ملی رقصیمیز نماییش ائتدیریلدی - ویدئو

بو گون بین‌الخالق تئاتر گونودور

تاختا پارچاسی ۷۱۹ مین دلارا ساتیلدی

عرق، سرروز و سون رول - سمندر رضایئوین عمور یولو

آذربایجان کمدییاسینین بانیسی: ثابت رحمان

خبر خطّی
Axar.az'da reklam Bağla
Reklam
Bize yazin Bağla