شاه ایسماییل ختایینین گؤستریشیله تیکیله‌ن، ارمنیلر طرفین‌دن تمامیله داغی‌دیلان ایروان قالاسی ۱۵۰۴-جو ایلده صفوی حکمداری شاه ایسماییلین تاپشیریغی ایله وزیری روانقولو خان طرفین‌دن سرحدلری قورونماسی اوچون زنگی چایینین ساحلین‌ده تیکیلیب. بو قالایا روانقولو خان اؤز آدینی وئره‌رک "روان قالاسی" آدلاندیریر. سونرالار " روان" سؤزو یئرلی دیالئکت‌ده "ایروان" آدی ایله عوضلندی. قالا چی کرپیجدن تیکیلیر و اوزونلوغو ۸۵۰ متر اولوب. شهر ایکیقات دیوارلارلا دؤورلنمیشدی. قالادا ۸ مسجید و ۸۰۰ ائو اولوب. ایچ قالادان ۱ کیلومتر مسافه‌ده کئچیکقالا آدلی کؤمکچی قالا مؤوجود اولوب.

آخار. آز خاتیرلادیر کی، عمومیتله، ایروان قالاسینین ۶۰ بورجو و ۳ قاپیسی اولوب. تورک سیاح اؤلیا چلبی ایروان قالاسینین ۷ ایله اینشا اولوندوغونو یازیب. شهر دؤرد محله‌دن عبارت اولوب. ان قدیم مسجید ۱۵۱۰-جو ایلده اینشا ائدیلیب. ان بؤیوک مسجید ایسه سردار سارایینین یاخینلیغین‌دا جمعه مسجیدی اولوب.

اوزون مدت‌لی محاصره‌یه داوام گتیرمک اوچون قالانین داخیلینه گیزلی یوللا سو کمری چکیلمیشدی. ۱۵۸۲-۱۵۸۳-جو ایلده عثمانلی محاربه‌سی زامانی قالا دیوارلاری ضرر چکیر. عثمانلی سرکرده‌سی فرهاد پاشا قالا دیوارلارینی داها دا محکملندیریر. قالا اهالی‌سی تمامه‌ن مسلمانلاردان عبارت اولوب. ارمنیلر بورایا گوندوزلر تیجارت اوچون گلیر، گئجه‌لر ایسه ترک ائدیردیلر.

۱۸۰۸-جی ایلده روسییا ایمپئرییاسی ایروان خانلیغینین ایشغال پلانینا باشلاییر. ۲۰ ایل ایروان خانلیغی چار قوشوملارینا قارشی مباریزه آپارسا دا، ۱۸۲۷-جی ایلده پاسکئویچین کوماندانلیغی آلتین‌دا چار قوشونلاری شهره داخیل اولور. بون‌دان سونرا قالا داخیلینده ارممیلرین یئرلشدیریلمه‌سینه باشلانیلیر. ۱۸۵۳-جو ایلده باش وئرمیش زلزله نتیجه‌سینده قالا دیوارلاری جدی زده‌لر آلیر. ۱۸۶۵-جی ایلده قالا اراضی‌سینی ارمنی نرس طاهیریان آدلی تاجیر ساتین آلیر. ۱۸۸۰-جی ایلده ارمنی طاهیریانلار قالانین شیمال دیوارلارینی داغیداراق یئرین‌ده شراب زاوودو اینشا ائدیر. ایروانین اینجی‌سی ساییلان سردار سارایی ۱۷-جی عصرده زنگی چایینین ساحلین‌ده امیرگون خان قاجار طرفین‌دن اوجالدیلیر. سارای ۱۹۱۸-جی ایلده ارممیلرین تجاووزونه معروض قالیر و داغیدیلیر. پورترتلر ایسه چیخاریلاراق تیفلیس شهرینه آپاریلیر. حاضردا همین پورترتلر گورجوستان دؤلت اینجه‌صنعت موزئیین‌ده ساخلانیلیر. ۱۹۲۴ -جو ایلده آلکساندر تامانیان ایروانین یئنی‌دنقورما لاییحه‌سینی حیاتا کئچیریر. لاییحه شهرده آذربایجانلیلارین تاریخی ایزینین سیلینمه‌سی مقصدی داشیییردی. گؤی مسجیدده ایروان شهر تاریخی موزئیی یئرلشدیریلدی. ایروان قالاسینین دیوارلاری سؤکوله‌رک داشلاردان ساحل بولواری سالینیر.