آنا صحیفه کولت |
شرقده غیری-عادی دوشونجه، درین زکا صاحبلری چوخ اولوب. اونلاردان بیری ده آذربایجانلی شاعر، ادبیاتشوناس عالیم خطیب تبریزیدیر.
خطیب تبریزی (ابو زکرییه یهیی ابن علی) ۱۰۳۰-جو ایلده تبریز شهرینده آنادان اولوب. اوشاقلیق ایللری ده ائله بو شهرده کئچیب. گنجلیک دؤورو ایله باغلی صحیح بیر معلومات یوخدور. یالنیز او بللیدیر کی، ائرکن یاشیندان علمه ماراق گؤستریر، پویتیکا ایله ماراقلانیر. بو مؤوضوعدا چوخلو کیتاب ییغیر و موتالیه ائدیر. چوخ کئچمیر کی، آدی عالیملر مجلیسینده چکیلیر. تبریزین گؤرکملی عالیملری اونون حاقیندا یوکسک فیکیرلر سؤیلییرلر. اونا مصلحت گؤرولور: علمین اساسلارینی اؤیرنمک اوچون سورییایا، شاما گئت، اورادا مشهور دیلچی عالیم ابول-اعلا مروی ایله گؤروش.
خطیب تبریزی گؤرکملی عالیمله گؤروشمک، دونیوی علملره واقیف اولماق مقصدیله یولا چیخیر. گونلرله یول گئتدیکدن سونرا پای-پیادا گلیب شام شهرینه یئتیشیر. بو حادثه شهرده دیلدن-دیله دوشور. سونرالار گؤرکملی عالیم کیمی تانینان خطیب تبریزینین حیاتیندان گؤستریلهن بو ائپیزود عرب سالنامهچیلرینین دقتینی چکیر. گنج نسله نصیحت کیمی کیتابلارا سالینیر.
خطیب تبریزی شام شهرینده ابول-العا مروی ایله گؤروشور. بو گؤرکملی عالیم عرب ادبیاتینین ان مشهور سیمالاریندان بیری اولوب. سونرالار خطیب تبریزی اونون حاقیندا یازیب: «عربلرین دیلینده ابول-اعلایا معلوم اولمایان بیرجه سؤز ده یوخدور».
عالیمین گؤزلری کور اولسا دا، او، فنومئنال یادداش صاحبی اولوب. خطیب تبریزی اونون ایری متنلری یاددا ساخلاماق باجاریغیندان بحث ائدرکهن بئله بیر حکایه دانیشیب: «من ایکی ایل ایدی اونون یانیندا ایدیم. بو مدت عرضینده وطنیمدن هئچ کسله قارشیلاشمامیشدیم. بیر گون مسجیدین قارشیسیندا اوتوروب ابول-الایا کیتاب اوخویوردوم. بیردن ناماز قیلماق اوچون ایچری گیرهنلرین آراسیندا قونشومو گؤردوم. سئوینجدن حالیم دییشدی. او، سوروشدو: "سنه نه اولدو؟". دئدیم کی، ایکی ایلدیر اؤز اؤلکهمدن هئچ کیمله راستلاشمامیشام. ایندی بیر قونشومو گؤردوم. دئدی: «گئت، بیر آز اونونلا صحبت ائله". من سوروشدوم: "بلکه درسیمی بیتیریم، سونرا؟" او، یئنه دئدی: «دور، من سنی گؤزلیرهم". من آیاغا قالخیب، قونشوملا گؤروشدوم، اونونلا آذربایجان تورکجهسینده خئیلی صحبت ائتدیم. سونرا یئریمه دؤندوم. ابول-اعلا سوروشدو: "سیز هانسی دیلده دانیشیردینیز؟". من جواب وئردیم کی، بیز آذربایجان اهالیسینین دیلینده، تورکجه دانیشیردیق. او دئدی: "من بو دیلی بیلمیرم. آنجاق سیزین بوتون دانیشدیقلارینیزی تکرار ائده بیلرهم". سونرا او، بیزیم صحبتیمیزی سؤزبسؤز تکرار ائتدی".
خطیب تبریزی تحصیلینی بیتیردیکدن سونرا مختلیف شرق اؤلکهلرینی سیاحته چیخیر. دؤورون ان مشهور عالیملرینین یانیندا اولور. آراشدیرمالاردا گؤستریلیر کی، او، سیاحته چیخمازدان قاباق وطنه قاییدیر. بیر مدت تبریزده یاشاییر. آنجاق اورادا چوخ قالمیر. اوخوماق هوهسی اونو یئنه ده سورییایا چکیب آپاریر. بورادا تانینمیش عرب عالیملری علی رققیدن، ابن داهاندان، ابن بورهاندان، سلیم رازیدن ایلاهیات، لئکسیکوقرافییا و پویتیکا علمینین سیرلرینی اؤیرنیر.
۱۰۶۷-جی ایل سنتیابرین ۲۲-ده شرقین مدنی حیاتیندا اعلامتدار بیر حادثه باش وئریر. بغداددا تورک-سلجوق حاکملرینین وسایتی حسابینا مشهور وزیر نیظام الملکون شرفینه "نیظامییه" مدرسهسی آچیلیر. خطیب تبریزی "نیظامییه" مدرسهسینین آچیلیش گونوندن عمرونون سونونا قدر، تخمیناً ۴۰ ایل بورادا فیلولوگییانی تدریس ائدیر. هم ده مدرسهدهکی مشهور کیتابخانانین تشکیلاتچیسی و رهبری اولور. ان دیرلی اثرلرینی ده ائله بورادا یازیر.
شعیرلرینده پاخیللیق، خودپسندلیک، حاقسیزلیق کیمی یاراماز اخلاقی سیفتلر تنقید اولونور. باغداددا یاشایارکهن «ابو تممامین دیوانینین شرحی»، «سقتز-زند»این شرحی»، «حماسه»نین شرحی»، «ال-موفددلیات»این شرحی» کیمی مهم اثرلرینی یازیر. عینی زاماندا دیلچیلییه دایر «قرآندا حاللانما»، «نهوه عایید قیسا قئیدلر»، ادبیات نظریهسی اوزره «اروز و قافییه علملرینه دایر قیسا خلاصه» اثرلرینی قلمه آلیر.
خطیب تبریزی ۱۱۰۹-جو ایل یانوارین ۳-ده باغداد شهرینده وفات ائدیب. اونون دفن مراسیمینده مینلرله شهر اهالیسی ایشتیراک ائدیب. بغدادین «باب ابرز" قبیریستانلیغیندا دفن اولونوب.
تاریخ
2020.05.04 / 11:14
|
مولف
Axar.az
|