بو گون عموممیل‌لی لیدئر حیدر علیئوین دوغوم گونودور.

آخار. آذ خبر وئریر کی، حیدر الیرزا اوغلو علیئو ۱۰ مای ۱۹۲۳-جو ایلده ناخچیوان شهرین‌ده آنادان اولوب. او، ۱۹۳۹-جو ایلده ناخچیوان پئداقوژی تکنیکومونو بیتیردیکدن سونرا آذربایجان صنایع اینستیتوتونون (ایندیکی آذربایجان دؤولت نفت آکاد‌مییاسی) معمارلیق فاکولته‌سین‌ده تحصیل آلیب. لاکین ۱۹۴۱-جی ایلده باشلایان محاربه اونا تحصیلینی باشا وورماغا ایمکان وئرمه‌ییب. ۱۹۴۱-جی ایلده‌ن حیدر علیئو ناخچیوان داخی‌لی ایشلر کومیسارلیغین‌دا و ناخچیوان خالق کومیسارلاری سووتین‌ده شعبه مدیری وظیفه‌سین‌ده ایشله‌ییب و ۱۹۴۴-جو ایلده دؤولت تهلوکه‌سیزلیگی اورگانلارینا ایشه گؤندریلیب. بو دؤوردن تهلوکه‌سیزلیک اورگانلاری سیستمین‌ده چالیشان حیدر علیئو ۱۹۶۴-جو ایلده‌ن آذربایجان ناظیرلر سووئتی یانین‌دا دؤولت تهلوکه‌سیزلیگی کمیته‌سی صدرینین معاوینی، ۱۹۶۷-جی ایلده‌ن ایسه صدری وظیفه‌سین‌ده ایشله‌ییب، گنرال-مایور روتبه‌سینه قدر یوکسلیب. همین ایللرده او، لنینگراددا (ایندیکی سانکت-پطربورگ) خصوصی عالی تحصیل آلیب، ۱۹۵۷-جی ایلده ایسه آذربایجان دؤولت اونیورسیتتینین تاریخ فاکولته‌سینی بیتیریب.

آذربایجان کمونیست پارتییاسی مرکزی کمیته‌سینین ۱۹۶۹-جو ایل ایول پلئنوموندا حیدر علیئو آذربایجان کمونیست پارتییاسی مرکزی کمیته‌سینین بیرینجی کاتیبی سئچیله‌رک رئسپوبلیکانین رهبری اولوب. ۱۹۸۲-جی ایلین دئکابرین‌دا سووئت اتفاقی کوممونیست پارتییاسی مرکزی کومیته‌سی سیاسی بوروسونون عضوو سئچیله‌ن حیدر الیئو سسری نازیرلر سووئتی صدرینین بیرینجی موعاوینی وظیفه‌سینه تعیین ائدیلیب و سسری-نین رهبرلرین‌دن بیری اولوب. حیدر الیئو ایگیرمی ایل عرضین‌ده سسری آلی سووئتینین دئپوتاتی، بئش ایل ایسه سسری آلی سووئتی صدرینین موعاوینی اولوب.

حیدر الیئو ۱۹۸۷-جی ایلین اوکتیابرین‌دا سووئت اتفاقی کوممونیست پارتییاسی مرکزی کومیته‌سی سیاسی بوروسونون و شخصاً باش کاتیب میخایل قورباچووون یئریتدیی سیاسی ختته اعتراض علامتی اولاراق توتدوغو وظیفه‌لردن ایستئفا وئریب.

حیدر علیئو ۱۹۹۰-جی ایلین ۲۰ یانوارین‌دا سووئت قوشونلارینین باکی‌دا تؤرتدیی قانلی فاجعه ایله علاقدار ائرته‌سی گون آذربایجانین موسکواداکی نومایندلیین‌ده بیاناتلا چیخیش ائد‌رک، آذربایجان خالقینا قارشی تؤردیلمیش جینایتین تشکیلاتچیلاری و ایجراچیلارینین جزالاندیریلماسینی طلب ائدیب. او، داغلیق قاراباغدا یارانمیش کسکین موناقیشه‌لی وضعیتله باغلی سسری رهبرلیینین ایکیوزلو سیاستینه اعتراض علامتی اولاراق، ۱۹۹۱-جی ایلین ایولون‌دا سووئت اتفاقی کمونیست پارتییاسینین سیرالارینی ترک ائدیب.

۱۹۹۰-جی ایلین ایولون‌دا آذربایجانا قایی‌دان حیدر علیئو ایلک اول باکی‌دا، سونرا ایسه ناخچیوان‌دا یاشامیش، همین ایلده ده آذربایجان عالی سووئتینه میلت وکیلی سئچیلیب. او، ۱۹۹۱-۱۹۹۳-جو ایللرده ناخچیوان موختار رئسپوبلیکاسی عالی مجلیسینین صدری، آذربایجان رسپوبلیکاسی عالی سووئتی صدرینین معاوینی اولوب. حیدر علیئو ۱۹۹۲-جی ایلده یئنی آذربایجان پارتییاسینین ناخچیوان شهرین‌ده کئچیریلمیش تسیس قورولتایین‌دا پارتییانین صدری سئچیلیب.

۱۹۹۳-جو ایلین مای-ایونون‌دا حکومت بحرانینین سون درجه کسکینلشمه‌سی ایله اؤلکه‌ده وطنداش محاربه‌سینین باش وئرمه‌سی و موستقیللیین ایتیریلمه‌سی تهلوکه‌سی یاراندیق‌دا آذربایجان خالقی حیدر الیئوین حاکمیته گتیریلمه‌سی طلبی ایله آیاغا قالخیب. آذربایجانین او زامانکی رهبرلری حیدر علیئوی رسما باکییا دعوت ائتمه‌یه مجبور اولوبلار. حیدر الیئو ۱۹۹۳-جو ایل ایونون ۱۵-ده آذربایجان عالی سووئتینین صدری سئچیلیب، ایولون ۲۴-ده ایسه میللی مجلیسین قراری ایله آذربایجان رئسپوبلیکاسی پرزیدنتینین صلاحیتلرینی حیاتا کئچیرمه‌یه باشلاییب.

۱۹۹۳-جو ایل اوکتیابرین ۳-ده عمومخالق سسوئرمه‌سی نتیجه‌سین‌ده حیدر علیئو آذربایجان رسپوبلیکاسینین پرزیدنتی سئچیلیب. او، ۱۹۹۸-جی ایل اوکتیابرین ۱۱-ده خالقین یوکسک فعال‌لیغی شرایطین‌ده کئچیریله‌ن سئچکیلرده سسلرین ۷۶،۱ فایزینی توپلایاراق یئنی‌دن آذربایجان رسپوبلیکاسینین پرزیدنتی سئچیلیب. ۲۰۰۳-جو ایل اوکتیابرین ۱۵-ده کئچیریله‌ن پرزیدنت سئچکیلرین‌ده نامیزدلیینین ایر‌لی سورولمه‌سینه راضی‌لیق وئرمیش حیدر علیئو صحتین‌ده یارانمیش پروبلئملرله علاقدار سئچکیلرده ایشتیراکدان ایمتینا ائدیب.

حیدر علیئو بیر سیرا بین الخالق مکافاتلارا، موختلیف اؤلکه‌لرین اونیوئرسیتئتلرینین فخری دوکتورو آدینا و دیگر یوکسک نفوذلو فخری آدلارا لاییق گؤرولوب. او، دؤرد دفعه لئنین اوردئنی، قیرمیزی اولدوز اوردئنی و چوخ‌لو مئداللارلا تلطیف ائدیلیب، ایکی دفعه سوسیالیست امیی قهر‌مانی آدینی آلیب، بیر چوخ خاریجی دؤولتلرین اوردن و مئداللاری ایله تلطیف اولونوب.

آذربایجانین سون اوتوز ایلده‌ن آرتیق بیر دؤورونو احاطه ائد‌ن تاریخی تالعی حیدر علیئوین آدی ایله سارسیلماز تئللرله باغلی‌دیر. بو ایللر عرضین‌ده خالقین اجتماعی-سیاسی، اقتصادی و مد‌نی حیاتینین بوتون ساحه‌لرین‌ده دیرچلیش محض اونون آدی ایله باغلیدیر.

حیدر علیئو رهبرلیک ائتدیی بو دؤور عرضین‌ده دایم ترقی‌سی اوچون چالیشدیغی، زنگین مدنیتی، بؤیوک تاریخی کئچمیشی ایله همیشه قورور دویدوغو و گله‌جک نسیللرین تالعی اوچون دوشوندویو دوغما یوردو آذربایجانی بیر دؤولت کیمی زامانین آغیر و سرت سیناقلارین‌دان چیخاریب.

او، بؤیوک سیاسی و دؤولت خاد‌می، خالقین شکسیز لیدی اولاراق هله ساغلیغین‌دا جان‌لی افسانه‌یه چئوریلیب. بونا گؤره ده حیدر علیئو فنومنی همیشه دقتلری جلب ائدیب، دونیا آذربایجان‌لیلارینین بو اوموممیل‌لی لیدرینین حیران‌لیق دوغوراجاق درجه‌ده جوشغون سیاسی فعالیتی ایستر اؤلکه، ایسترسه ده دونیا مطبوعاتین‌دا گئنیش ایشیقلاندیریلیب.

آذربایجان خالقی میللی دؤولتچیلیین داغیلماق تهلوکه‌سی قارشی‌سین‌دا قالدیغینی گؤردویو و آرتیق ان آغیر گونلرینی یاشادیغی بیر زامان‌دا - ۱۹۹۳-جو ایلین ایونون‌دا مؤوجود حاکمیتین دییشیلمه‌سینی تکیدله طلب ائدیب و همین واخت‌دان تالئیینی یئنه حیدر علیئوه اعتبار ائدیب. خالقینین بئله دار بیر گون‌ده قالدیغینی گؤروب اونون تکیدلی دعوتینی قبول ائد‌ن حیدر علیئو آذربایجان‌دا یئنی‌دن بؤیوک سیاسته قاییدیب. خالق حیدر علیئوین بو قاییدیشینی اومید و سئوینجله قارشیلاییب، همین گونو ایسه میللی قورتولوش گونو کیمی موستقیل آذربایجانین تاریخینه یازیب.

حیدر علیئو ۲۰۰۳-جو ایل ۱۲ دکابردا وفات ائدیب.