خانلری نام زبان های متعدّدی از قبیل ارانی، خوزی، رامهرمزی، مراغه، همدانی، سغدی، بخارایی، سمرقندی، مروی، هرات، نیشابوری، بلخی، بامیان و طخارستان، خوارزمی، سجستانی، طوس و نسا، بُست، کوچی، مکری، دیلمی، طبری، قومس و جرجان، رازی، بلوچی، بارزی، جوزجانی، لهجه های روستایی خراسان، کرمانی و فهلوی را از لا به لای کتبی چون: المسالک و الممالک اصطخری، احسن التّقاسیم مقدسی و نزهه القلوب حمدالله مستوفی استخراج می کند و آنها را به عنوان زبان های ایرانی معرّفی می کند. چنانکه ملاحظه می شود این نامگذاری ها مبنای معقولی ندارند و بیانگر نوع زبان نیستند.

جغرافی نویسان عرب به دلیل ناآشنایی به زبان های رایج در فلات ایران، قادر به اظهار نظر روشنی در بارۀ نوع زبان متداول در میان مردمان بلاد و نواحی مختلف فلات ایران و نواحی پیرامونی نبودند، لیکن به دلیل روش خاصی که برای معرّفی شهرها و بلوکات برای خود تعریف کرده بودند؛ لازم می دانسته اند که به نوعی در بارۀ زبان مردم بلاد و نواحی هم اظهار نظری کرده باشند؛ از همین رو و از سر ناچاری به نام های مبهم و غیردقیق از نوع انتساب زبان به شهرها و نواحی به صورت یک صفت نسبی روی می آوردند و از این رهگذر برای محقّقان صادق قرون بعدی مشکل آفرینی کرده و برای شبه محقّقان مصادره گرا امکان تأویل آن اسامی به گروه زبان های هندواروپایی یا هندوایرانی را فراهم می ساختند. در نظر آقای دکترخانلری وجه اشتراک همۀ این زبان ها - بدون نیاز به دلیل و قرینه و شاهد - انشعاب آنها از زبان ایرانی که در لفظ و بیان ایشان مترادف با فارسی می باشد ,بوده است.