بو گون آذربایجانین داغ‌لیق قاراباغ بؤلگه‌سین‌ده یئرلشه‌ن شوشا شهرینین ائرمنیستان طرفین‌دن ایشغال اولونماسین‌دان ۲۸ ایل اؤتور.

آخار. آذ خبر وئریر کی، شوشا آذربایجانین اونیکال مدنیت مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. طبیعی گؤزل‌لیکلری ایله سئچیله‌ن بو شهر میللی مuمارلیغیمیزین و اورتا عصرلر شهرسالما صنعتینین قیمت‌لی عابده‌سی‌دیر. میللی-معنوی دیرلریمیزی و موسیقی عنعنه‌لریمیزی دایم یاشادان شوشا مهم اقتصادی، سیاسی و مد‌نی اهمیته مالیک شهر کیمی تشکل تاپانادک زنگین یول کئچیب، قاراباغ خانلیغینین مرکزی اولماقلا خالقیمیزین حیاتین‌دا اؤزونمخصوص رول اویناییب. قاسیم بی زاکیر، خورشیدبانو ناتوان، میر محسن نواب، نجف بی وزیروو، عبدالرحیم بی حاق وئردیئو، یوسیف وزیر چمنز‌مین‌لی، فیرودین بی کؤچرلی، احمد بی آغاوغلو و دیگر گؤرک‌ملی شخصیتلری ایله تاریخه دوشه‌ن بو شهر دونیادا آذربایجان مغامینین بئشیی کیمی تانینیر.

۱۹۷۷-جی ایلده عوموم میل‌لی لیدر حیدر علیئوین تشببوسو ایله "شوشا شهرینین تاریخی حیسه‌سینی تاریخ-معمارلیق قوروغو اعلان ائتمک حاقین‌دا" قرار قبول ائدیلیب. همین واخت‌دان شوشادا قوروجولوق ایشلری گئنیش ووسعت آلیب، مدنیتیمیزین و اینجه‌صنعتیمیزین بؤیوک سیمالارین‌دان اوزئییر بی حاجیبیلینین، خورشیدبانو ناتوانین و بولبولون ائو موزئیلری یارادیلیب، گؤرکملی شاعر ملا پناه واقیفین مقبره‌سی اوجالدیلیب.

۱۹۹۱-جی ایل اوکتیابرین ۱۸-ده دؤولت موستقیللیینین برپاسی حاقین‌دا مووافیق سندلر قبول ائد‌ن آذربایجان رئسپوبلیکاسی داغ‌لیق قاراباغ موناقیشه‌سی نتیجه‌سین‌ده ائرمنیستانین آقرئسسیو ائتنیک تمیزله‌مه سیاستی ایله اوز-اوزه قال‌دی. درین سیاسی، اقتصادی، سوسیال بحران کئچیره‌ن و داغ‌لیق قاراباغ‌دا یارانمیش گرگین وضعیت‌دن چیخیش یولو آختاران اؤلکه‌میز هله اؤز میللی اوردوسو فورمالاشمادیغین‌دان یوکسک حربی-ایستراتئژی اهمیت‌لی شوشا شهرینین مدافعه‌سین‌ده یالنیز کؤنول‌لو اؤزونومودافیه دسته‌لرینین یاردیمینا اومید ائدیردی. لاکین اونلارین قهر‌مانجاسینا دؤیوشمه‌لرینه و لاییق‌لی مقاومت گؤسترمه‌لرینه باخمایاراق، تپه‌دن دیرناغادک سیلاحلانمیش ارمنیستان سلاح‌لی قوه‌لری ۱۹۹۲-جی ایل مایین ۸-ده شوشا شهرینی ایشغال ائتدی.

شوشانین مدافعه‌سی اوغرون‌دا آپاریلان دؤیوشلرده ۱۹۵ نفر سویداشیمیز شهید اولدو، ۱۶۵ نفر یارالان‌دی، ۵۸ نفر اسیر دوشدو و گیروو گؤتورولدو. ارمه‌نی وانداللاری ایشغال واختی مینلرله ائکسپوناتین اولدوغو موزئیلری تالان ائتدیلر، یوزلرله تاریخ-مدنیت عابده‌سینی داغیت‌دیلار، معبدگاه و مسجیدلری تحقیرلره معروض قوی‌دولار، چوخ سای‌دا نادیر الیازما نمونه‌لرینی محو ائتدیلر، تحصیل و صحیه اوجاقلارینی خارابازارا دؤندردیلر.

شوشادا دؤولت طرفین‌دن قورونان ۲۴۸ تاریخی عابده، ۸ موزئی، بیر رسم گالئرئیاسی، بیر مقبره، ۸ موسیقی مکتبی، اونلارلا مدنیت اوبیئکتی ایشغال آلتین‌دا قالیب.

شوشانین ایشغالی زامانی یوزلرله دینج ساکین هلاک اولوب، ۶۰-یا یاخین مولکی شخص گیروو گؤتورولوب و ایتکین دوشوب، اؤلن، یارالانان و گیروو گؤتوروله‌نلر آراسین‌دا قادینلار و اوشاقلار دا وار. اونلارین بیر چوخو بو گونه قدر آزاد اولونماییب. شوشانین ایشغالی نتیجه‌سین‌ده تخمیناً ۲۲ مینه یاخین اینسان قاچقین دوشوب.