شیخ محمد خیابانی جنوبی آذربایجاندا میللی-آزادلیق حرکاتینین رهبری، موتفکیر و سیاستچیدیر.

آخار. آذ خبر وئریر کی، او، ۱۸۷۹-جو ایلده تبریز شهری یاخینلیغیندا یئرلشن خامنه قصبه‌سینده آنادان اولوب. خیابانی تبریزین تانینمیش روحانیسی انگجینین یانیندا اوخویوب، اونون ان گؤرکملی طلبه‌لریندن اولاراق، موجتهیدلیک درجه‌سینه یوکسلیب. او، نجوم، هئیت و حساب علملرینی مشهور منجیم میرزا عبدولعلینین یانیندا منیمسه‌ییب، کلام - ایسلام فلسفه‌سی و ادبیات اوزره مشهور عالیم اولوب.

خیابانینین سیاسی فعالیتی

-حاقی وئرمزلر، حاقی آلماق لازیمدیر...بو سؤزلری خیابانی اؤز چیخیشلاریندا اینسان حقوقوندان و آزادلیقدان دانیشارکن دئییردی.
۱۹۰۷-۱۹۱۱-جی ایللرده خیابانی ایران توتالیتار و شاهلیق رژیمی علیهینه حرکاتدا فعال ایشتیراک ائدیب و مجاهیدلر سیراسیندا موباریزه آپاریب. او، آذربایجان تاریخینده ان آغیر و بحرانلی زاماندا اینقیلابی حرکاتا قوشولوب، هم داخیلی ایرتیجاعچی قوه‌لر، هم ده خاریجی دؤولتلر: روسییا، اینگیلتره، آلمانییا و عثمانلی دؤولتلری علیهینه فعال موباریزه آپاریب. خیابانی گونئی آذربایجان و ایران تاریخینده ایلک دفعه دموکرات فیرقه‌سینی و دموکراتیک رژیمی یارادیب. خاریجی تاریخچیلرین فیکرینجه، اونون باشچیلیق ائتدیی دموکرات رئژیمی دؤورونده، قیسا اولسا دا، تبریز اهالی‌سی بو کیمی ریفاه و امین-آمانلیق گؤروب.

مشروطه اینقیلابیندا ایرانداکی مشروطه رژیمینه بیر نئچه ضربه‌لر ائندیرن خیابانی تهرانین سبزه میدانیندا بؤیوک میتینگ تشکیل ائد‌رک، موقاویله باغلایان دؤولتلر و اونو قبول ائد‌ن ایران حکومت باشچیلاری حاقیندا کسکین چیخیشلار ائدیب. تهرانین پولیس باشچیسی یپرم اونو توتماق ایسته‌دیسه ده، تاپا بیلمه‌ییب و خیابانی تهراندان مشهده، اورادان عشقاباد و باکی یولو ایله ماهاچقالایا گئده‌رک آز مدتدن سونرا تبریزه قاییدیر.

۱۹۱۷-جی ایل آپرلین ۹-دا «تجدد» قزتینین ایلک سایی نشر ائدیلیر و آپرلین ۳۰-دا خیابانینین «حقیقت نور ساچاجاقدیر» باشلیغی ایله ایلک مقاله‌سی چاپ ائدیلیر. اورادا او دئییردی: «آرتیق مشروته قانونلارینی اجرا ائتمک واختی گلیب چاتمیشدیر. حقیقتی آچیق دئمک لازیمدی». خیابانینین ۲-جی مقاله‌سینده دئییلیردی: «دونیادا ان مرتجع و توتالیتار دؤولت اولان چار روسییاسی آرتیق داغیلمیشدیر. ایندی ایران خالقلاری قانی حسابینا آلینمیش مشروطه قانونونو قورویوب اجرا ائتمه‌لیدیر».
آردی وار...