آغ شمس الدین ۱۳۹۰-جی ایلده دمشق‌ده دونیایا گلیب

Axar.az خبر وئریر کی، تام آدی ممد شمس الدین بین همزه‌دیر. ساچینین و ساققالینین آغ اولماسی و آغ پالتارلار گئیینمه‌سینه گؤره «آغ شیخ» و یا «آغ شمس الدین» آدلاری ایله مشهور اولوب.

آتا طرفین‌دن بیرینجی خلیفه ابو بکرین سویوندان اولان آغشمس الدین ایلک تحصیلینی آتاسین‌دان آلیب. ۷ یاشیندایکه‌ن قرآن حافیظی اولوب و عایله سیله بیرلیکده تورکییه‌نین ایندیکی آماسییا ویلایتینین چوروم-عثمانجیک قزاسینین سارپین قوواق کندینه کؤچوب. آتاسینین وفاتین‌دان سونرا آماسییا و عثمانجیک مدره‌سه‌لرین‌ده تحصیلینی تاماملایان آغ شمس الدین مودرریس‌لیک تیتولو آلیب و عثمانجیک مدرسه‌سین‌ده درس دئمه‌یه باشلاییب. آغ شمس الدین همچینین طبابته و اجزاچیلیغا هوسکار اولدوغو اوچون طب علمینی اؤیرنیب.

اؤز تحصیلی ایله قانع اولمایان آغ شمس الدین عرفان تحصیلی اوچون مودرریس‌لیگی و مدرسه‌نی ترک ائدیر. صوفی‌لییه اولان ماراغینا گؤره، اولجه ایرانا سفر ائدیر، اما اومید ائتدیینی تاپمادیغی اوچون یئنی‌دن آنادولویا دؤنمک مجبوریتینده قالیر. آنادولودا ایسه آنکارادا یئرلشه‌ن حاجی بایرام ولینی توصیه ائدیرلر و بئله دئییردیلر: «الده ائتدیین بو ظاهری علمینی معنا علمیله، بیلیینی عشقله، عقل وئرگی‌سینی اورک و کؤنول وئرگی‌سی ایله تاماملاماغین لازیم‌دیر. بو دا تکباشینا مومکون دئییل. سنه اوستاد لازیم‌دیر. آنکارادا حاجی بایرام ولی ایله تانیش اول، او سنی تاماملاسین. سیز بو دونیایا لازیم اولان اینسانسینیز.»

قیسا مدت صوفیلیین بوتون یوللارینی و اینجه‌لیکلرینی اؤیره‌نه‌ن آغ شمس الدین حاجی بایرام ولی‌دن ایجازه آلاراق آنکارادان آیریلیر و بی بازارینا کؤچور. بی بازارین‌دا مشهورلاشان آغ شمس الدین قیسا مدت سونرا اورادان دا آیریلیر و ایسکیلیپه کؤچور. ایسکیلیپ‌دن ایسه بولو ویلایتینین گؤینوک رایونونا یئرلشیر. گؤینوکده مسجید اینشا ائتدیریر، اؤز اوشاقلارینین تحصیل و تربییه‌سی ایله مشغول اولور، ایندییه قدر گلیب چاتان اثرلرینی یازیر. اون اؤولاد یئتیشدیریر.

آغ شمس الدینین اصل شهرتی سلطان ۲-جی مرادین امر و ایستیی ایله ۲-جی محمتین معلیملیینه تعیین ائدیلمه‌سی ایله باشلاییر. آغ شمس الدین ۲-جی محمته مصلحت وئره‌رک ایستانبولون فتحینه کؤمک ائدیر. او اوشاقلاری، طلبه‌لری و موریدلری ایله بیرلیکده فتح اوردوسونا قاتیلیر.

۲-جی محمت آغ شمس الدین ایله ایستانبولا گیردیکده شهر خالقی طرفیندن قارشی‌لانیر، شهر خالقی آغ شمس الدینی ۲-جی محمت ظن ائدیب اونا گوللر اوزادیرلار. آغ شمس الدین ایسه، «پادشاه من دئییلم»، – دئیه‌رک یانین‌داکی ۲-جی فاتح سلطان محمتی گؤستریریر. ۲-جی محمت ایسه، «پادشاه منم، لاکین، او منیم معلمیم‌دیر. گوللر اونا لاییقدیر»، – دئیه تبسسم ائدیر.

۲-جی محمت ایستانبولون فتحین‌دن سونرا مقدس صوفییا معبدین‌ده خطبه ائدیر، سونرا مینبردن ائنرک آغ امامتی ایله فتحین ایلک جومعه نمازینی قیلدیریر.

آغ شمس الدین فتح‌دن سونرا ۲-جی محمتین ایسرارینا باخمایاراق، ایستانبول‌دا قالماق ایسته‌مه‌یه‌رک گؤینوکه چکیلیر و ۱۶ فورال ۱۴۵۹-جو ایلده ۷۰ یاشیندا وفات ائدیر.

آغ شمس الدین علم‌ده و صوفی‌لیک‌ده اولدوغو کیمی طب و اجزاچیلیق ساحه‌سینده ده بؤیوک بیلییه ییلنیب. لاکین منبع‌لرده آغ شمس الدینین طب علمینی کیمدن و نئجه اؤیرندیینه دایر دقیق معلومات یوخدور. بونونلا علاقدار شوتلاندییادان اولان شرقشوناس ائلیاس جون ویلکینسون گیبب «هیستوری اوف اتومان پوئتری» آدلی اثرینده آغ شمس الدینین طب ساحه‌سین‌ده‌کی علمینی حاجی بایرام ولی ایله بیرلیکده اولدوغو ایللرده الده ائتدیینی یازیر و اونون باره‌سین‌ده «بؤیوک عالیم» دئیه بحث ائدیر. تکجه بدن خسته‌لیکلرینین دئییل، عینی زامان‌دان روحی خسته‌لیکلرین ده حکی‌می اولان آغ شمس الدین اورک خسته‌لیکلرینی ده معالیجه ائدیب.

هللاند میکروبیولوق آنتونی وان لئوئنهوکون تخمیناً ایکی عصر سونرا تجروبیله کشف ائتدیی میکروب باره‌ده آغ شمس الدین «مادة الحیات» آدلی اثرین‌ده ایللر اول بحث ائدیبمیش: «خسته‌لیکلرین اینسانلاردا بیر-بیر اورتایا چیخدیغینی گومان ائتمک سهودیر. خسته‌لیک اینسان‌دان اینسانا یولوخماق واسطه‌سی ایله کئچیر. بو یولوخما گؤزله گؤرونمه‌یه‌جک قدر کیچیک، لاکین جان‌لی توخوملار واسطه‌سیله اؤتورولور.»