قدیم و زنگین تاریخی اولان آذربایجانین ایکییه بؤلونمه‌سی خالقیمیزین بدیعی مدنیتینین میللی-بشری و دونیوی دیرلر اساسین‌دا زنگینلشمه‌سینه هئچ ده عکس-تأثیر گؤسترمه‌ییب. ادبی-تاریخی عنعنه‌لره سؤیکه‌نه‌ن سؤز صنعتیمیزده یوکسک معنوی-اخلاقی دیرلر، بدیعی-ائستئتیک ایدئیالار یئنه ده ادبیاتیمیزین تصویر و تبلیغ ائتدیی مؤوضوعلارا چئوریلدی.
بو باخیم‌دان شیمالی آذربایجان‌دا یارانان ادبیات او تای آذربایجان حیاتین‌دان بحث ائد‌ن اثرلرله داها دا زنگینلشمیش‌دیر. آخوندزاده، صابیر، مممدقولوزاده، ج. جاببارلی، م. س. اوردوبادی، م. ایبراهیموو، س. رحیموو و باشقالارینین یارادیجیلیغین‌دا جنوبی آذربایجان‌دا یاشایان سویداشلاریمیزین حیاتی، موباریزه‌سی، حیات طرزی و س. مسئله‌لری عکس ائتدیره‌ن موختلیف ژانرلی اثرلر بؤیوک تاریخی-اجتماعی، ادبی-مدنی و بشری اهمیت کسب ائدیر. بو باخیم‌دان خالق شاعری سلیمان روستمین جنوب مؤوضوعلو شعیرلری دقتی جلب ائدیر. بو اثرلر سیراسین‌دا "تبریزیم" شعیری وطنپرورلیک دویغوسونون وسعتی، وطنداش‌لیق موتیولرینین پویتیک-فلسفی ایفاده زنگینلیگی ایله داها کوتلویلشمیشدیر.
بو ابدی یاشار شعیر نمونه‌سینین ایدئیا مزمونونون منیمسدیلمه‌سینده، تاریخی-ادبی دیرینین آشیلانماسین‌دا معاصر تعلیم اصوللارین‌دان ایستیفاده داها افکت‌لی تعلیمی-تربیوی نتیجه‌لر قازانماغا ایمکان وئریر.
س.روستمین "تبریزیم" شعیرینین تحلیلی مؤوضوعسونون تدریسی مقصدینی آشاغی‌داکی مزمون‌دا معینلش‌دیریرم:
- "تبریزیم" شعیرینین ایدئیا-مزمونونون منیمسدیلمه‌سی؛
- شاگیردلرده وطنپرورلیک حسلرینین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سی؛
- شاگیردلرده اثر باره‌ده موستقیل، اساسلاندیریلمیش فیکیر سؤیله‌مک باجاریغینین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سی؛
- شاگیردلرین بدیعی-استتیک زؤوقونون زنگینلشدیریلمه‌سی؛
- منطیقی و یارادیجی تفکرون اینکیشاف ائتدیریلمه‌سی.
فردی ایش، قروپلارلا ایش، معلمین ایضاحی، عقلی هوجوم، وئنن دیاقرامی، کلاسستر اصولونو ایش فورماسی و ایش نؤعلری کیمی سئچیرم.
۹-جو صینیف اوچون درس‌لیک، شعیر یازیلمیش دیسک، صنعتکارین و تبریزین شکیللری درسین عیانی و ماراق‌لی کئچمه‌سی اوچون حاضرلانیر.
درک ائتمه‌یه یؤنلتمه مرحله‌سین‌ده ائو تاپشیریغی یوخلانیلیر، شاگیردلرین س.روستم حاقین‌دا بیلیکلرینی آشکارا چیخارماق مقصدیله قیسا فرونتال سورغو آپاریرام:
س.روستم اؤزونون اوشاق‌لیق و تحصیل ایللرینی نئجه خاطیرلاییر؟
اونون ایلک شئعیرلر کیتابی نئجه آدلانیر؟
بوراداکی اثرلری نئجه سجییه‌له‌ن‌دیرمک اولار؟
شاعر داها چوخ هانسی مؤوضوعلاردا اثرلر یازمیشدیر؟
ایکینجی دونیا محاربه‌سی ایللرین‌ده او، هانسی صنعت نومونه‌لرینی یاراتمیش‌دیر؟
شاعر جنوب مؤوضوعسون‌دا هانسی اثرلری یازمیشدیر؟
سواللارا جوابلار آلدیق‌دان سونرا درک ائتمه مرحله‌سین‌ده شعیرین مزمونو ایله باغلی قروپلارا کارتوچکالار پایلاییرام.
۱. شاعر تبریزه گلیشینی نئجه تصویر ائدیر؟ تبریز اونو نئجه قارشیلاییر؟
۲. اثرده تبریزین گؤزل‌لیگی نئجه تصویر ائدیلیب؟ تبریزین کدرین‌دن نئجه سؤز آچیلیر؟
۳. خالقیمیزین قهرمان‌لیغی، وطنپرورلیگی هانسی میصراعلاردا عکس اولونوب؟ "جللادا، یادا باش ایمه" دئدیکده شاعر کیمی نظرده توتور؟
۴. هانسی میصراعلاردا آیریلیق، حسرت موتیولری داها گوجلودور؟ شعیرده هانسی تاریخی شخصیت خاطیرلانیر؟ ستارخان حاقین‌دا نه دئییلیر؟
هر بیر کوماندا سوالا اطراف‌لی جواب وئرمه‌یه چالیشیر. قید ائدیلیر کی، شاعر آذربایجانین قدیم مدنیت اوجاغی اولان تبریزی شخصلندیریب، اونا جان‌لی بیر وارلیق کیمی مراجعت ائدیر. بیر قارداش کیمی اونون بایرامینا قوناق گلدیینی بیلدیریر. بورادا دوز-چؤرک، گول-چیچکله قارشیلانماسی شاعرین قلبینی فرح حسی ایله دولدورور. لاکین بو گؤروش نه قدر فرحلی اولسا دا، شاعرین اوریینی آچمیر. باشی دومان‌لی تبریزین حالی اونو مایوس ائدیر. او، آیری دوشموش قارداش کیمی غملی‌دیر، بو یوردون دردلری ایله تانیش اولماق ایستییر. تبریزین دوشدویو وضعیت شاعرین دردلرینی تزه‌لییر، کؤنلون‌ده یئنی دویغولار باش قالدیریر. او، "شاعرلر یوردو"، "سایسیز قهرمانلار" مسکنی اولدوغونو تبریزه خاطیرلادیر، یولون‌دا جانینی قوربان وئرمیش ایگیدلری یادا سالیب، اونو جللادا باش ایمه‌مه‌یه چاغیریر. ستارخانین یولوندان دؤنمه‌مک اوچون "دالغالانماغین" و "آلوولانماغین" ضروری اولدوغونو سؤیلییر. "سؤیودلرین کؤلگه‌سین‌ده" "بابالاردان اؤیودلر" دینله‌یه‌نلرین دامارلارین‌دا جوشان قان شاعری فرحلندیریر. شعیرده تبریزین دوشدویو دؤزولمز حالی وئرمک اوچون شاعر بدیعی سواللاردان، خیتابلاردان مهارتله ایستیفاده ائدیر.
شاگیرد تفکرونو اینکیشاف ائتدیرمک، ایدئیا-مزمونو آشکارلاماق اوچون آشاغی‌داکی تدقیقات سواللاری وئریلیر:
اثرده هانسی پروبلئم اؤن پلانا چکیلمیشدیر؟
اثرده تصویر اولونانلار بو گون نه درجه‌ده اهمیتلیدیر؟ اثرین اساس ایدئیاسی ندیر؟
شاگیردلر مؤقعلرینی آچیقلاییرلار. فرق‌لی فیکیرلر دینلنیلیر، قید ائدیلیر.
تدقیقات سوالینی آیدینلاشدیرماق و تام دولغون جواب اوچون دوشونمه مرحله‌سین‌ده کوماندالارا یئنی‌دن کارتوچکالار پایلاییرام.
۱. شعیرین تبریزه مراجعت شکلین‌ده یازیلماسی نه ایله علاقداردیر؟ تبریز اثرده نیین تیمثالی‌دیر؟
۲. اثرین لیریک قهرمانی کیم‌دیر؟ ایلک دفعه تبریزه گلن‌ده او، هانسی حسلری کئچیریر؟
۳. شعیرده آیریلیق‌دان، حسرت‌دن سؤز آچیلماسی نه ایله علاقداردیر؟ بونونلا شاعر هانسی تاریخی فاجعه‌نی خاطیرلادیر؟ منتالتی معنالاری معینلشدیریب ایضاح ائدین.
۴. اثرده خالقیمیزین هانسی آرزوسو اؤز عکسینی تاپیب؟ شاعرین اثرده بدیعی سواللارا بؤیوک یئر وئرمه‌سی نه ایله علاقداردیر؟ شعیرده‌کی یوکسک بدیعی‌لییه، اوبرازلیلیغا مؤلف نئجه نایل اولموشدور؟ بونو نومونه‌لر اساسین‌دا آیدینلاش‌دیرین.
کومان‌دالار سواللار اطرافین‌دا فیکیر موبادیله‌سی آپاریر و دوشونجه‌لرینی آچیقلاییرلار. بعضا دیگر کوماندالارین عضولری موداخیله ائد‌رک اؤز فیکیرلرینی سؤیلییرلر. بو سواللارا جوابلار آلدیق‌دان سونرا یاقوب زوروفچونون "آیریلیق" ماهنی‌سینین کلیپی گؤستریلیر. هر ایکی طرفین حسرتی کلیپده گؤرونور. سینفه سواللا مراجعت ائدیره‌م:
بو کلیپده بیز نیی موشاهی‌ده ائتدیک؟
بو آیریلیق نه زاماندان باشلانیب؟ بونا سبب ندیر؟
شاگیردلرین ییغجام جوابلارینی دینلدیکدن سونرا نؤوبتی مرحله‌ده مؤضوع اوزره اسسه یازماغی تاپشیریرام: "سیز اوولکی صینیفلرده ادبیات درسلرینده اؤیرندیینیز اثرلردن، تاریخ درسلرین‌دن بیلیرسینیز کی، ۱۹-جو عصرده وطنیمیز گوجلو، مکرلی دوشمه‌نلرین ایشغالینا معروض قالمیش، ۲ یئره پارچالانمیشدیر. "تبریزیم" شعیرین‌ده همین تاریخی فاجعه‌نین خالقیمیزین تالئیینه ووردوغو آغیر ضربه‌لردن سؤز آچیلیر. بو اثرده شاعر بوتؤو وطن، بیرلشمیش آذربایجان آرزوسونو نئجه عکس ائتدیرمیشدیر؟ بو آرزویا سیز نه علاوه ائدردینیز؟"
یازیلان اسسه لر اؤز مزمونو ایله ماراق دوغورور.
"الچاتماز" کومانداسی: "بو اثرده شاعر بوتؤو وطن، بیرلشمیش آذربایجان آرزوسونو بوتون قلبی ایله دویاراق دیله گتیریر". "جان نئجه یاشاسین بدن‌دن آیری"- دئیه‌رک بیرلیین، واحیدلیین اهمیتینی وورغولاییر، خالقی بیرلشمک اوچون آیاغا قالخماغا سسلییر..
"مغلوب ائدیلمز" کومانداسی: "عمومیتله، ۱۹-جو عصر آذربایجان خالقینین تاریخینه ان اوغورسوز صحیفه‌لر کیمی دوشموشدور. روستم شعیرده آذربایجانین دؤیونه‌ن اوریی اولان تبریزین باشینا گلن فاجعه‌لردن سؤز آچیر. بئله کی، وطنین ایکییه بؤلونمه‌سیله آذربایجانین باشینی قارا بولودلار آلیر. شاعر اثرده واحید بیر اؤلکه‌نین - ایکی قارداشین بیر-بیرین‌دن آیری دوشمه‌سینی چمه‌ن‌دن آیری دوشن بولبولون زار-زار آغلاماسی ایله موقاییسه ائدیر. شاعر میصراعلارین بیرین‌ده بئله دئییر:"ندیر قلبینده‌کی پاییزلار، قیشلار؟"
"زکا" کومانداسی: بوتؤو وطن، بوتؤو آذربایجان بیز گنجلرین ده ان بؤیوک آرزوسودور. هم یاشیدلاریمیزا مراجعت ائد‌رک دئییریک کی، گلین، واحیدلییمیز اوغروندا موباریزه آپاراق. "من یانماسام، سن یانماسان، بیز یانماساق، نئجه چیخار قارانلیقلار آیدینلیغا؟!" - فیکری بیزیم شعاریمیز اولسون. گلین، بابالاریمیزدان بیزه یادیگار قالان آذربایجان نامینه، باشیمیز اوزرینده دالغالانان آزادلیق گونشی اولان بایراغیمیز نامینه بیرلشک.
"بیرلیک" کومانداسی: آذربایجان ۱۸۱۳-جو ایلده گلستان و ۱۸۲۸-جی ایلده‌ن تورکمنچای موقاویله‌لری ایله ۲ یئره پارچالانمیشدی. عینکلی جنابلارلا تسبئح لی آغالار باشقاسینین تورپاغینی، وطنینی ۲ یئره پارچالادیلار، سانکی اؤز تورپاقلارینی بؤلوردولر. حقیقتا ده، بو عدالتسیز و اینصاف‌سیز بؤلونمه خالقیمیزین تاریخین‌ده فاجعه‌لی اولموشدور، آرازی درد چایینا چئویرمیشدیر. بو مؤوضو دا شاعرلرین، یازیچیلارین چوخلو اثرلر یازماسینا سبب اولموشدور. بونلاردان بیری اولان "تبریزیم"شعیری وصال و بیرلیک ماهنی‌سیدیر. اونون حسرت اوزرینده کؤکلنمیش هر میصراعسین‌دا اومید وار، آرزوسوندا اولدوغو خوشبخت گونلرین تره‌نومو وار.
کوماندالارا داها بیر تاپشیریق وئریرم: "وئنن دیاقرامین‌دان ایستیفاده ائد‌رک س.روسته‌مین "تبریزیم" شعیرینیوهابزاده نین "گلستان" پویماسی و سهندین "فدایلر مارشی" شعیری ایله موقاییسه ائد‌رک اوخشار و فرق‌لی خصوصیتلری معینلشدیرین.
قازانیلمیش بیلیکلرین موذاکیره‌سینین ثمره‌لی اولماسی اوچون یاردیمچی سواللارلا شاگیردلره مراجعت ائدیره‌م:
س.روستمین بو مؤوضوعدا شعیر یازماسینین سببینی نئجه ایضاح ائدرسینیز؟
شاعر تبریزین گؤزللیینی تصویر ائده بیلمیشدیرمی؟
بو اثر سیزده وطنیمیزین کئچمیشی، بو گونو و گلجیی باره‌ده هانسی حسلر یاراتدی؟
بوتون فیکیرلر دقتله دینلنیلدیکدن سونرا نتیجه چیخاریلیر.
کومان‌دالار بوتون مرحله‌لر اوزره جدول‌ده قید ائدیله‌رک عیانی شکیل‌ده قیمتلندیریلیر. قالیب کوماندا و ان اوریژینال جاوابلار، ان فعال شاگیردلر خصوصی قید ائدیلیر.
ائوده "تبریزیم" شعیرین‌ده‌کی بدیعی تصویر و ایفاده واسطه‌لرینی مویینلشدیریب، ادبیات دفترینه قید ائتمیی تاپشیریرام.
نایله علیئوا
آذربایجان معلمی.- ۲۰۱۰.- ۲۲ اوکتیابر.- س.۵.
