حال-حاضردا دونیادا ائله بیر خالق، یا اولوسال یوخدور کی، سایماغی بیلمه‌سین، یاخود بیر ایستدیی شئیی سایا بیلمه‌سین، آنجاق هر بیر اولوسون اسکیلیینه گؤره اوندا سای و اونون تؤره‌مه طرزین‌ده گیزلنه‌ن فلسفی آنلامی داها دا زنگین و سیررلی‌دیر. بیز تورکلر ده بو اینسانلاردان بیریگیک. زامان گئتدیکجه دیل‌ده سؤزلر اؤز آنلاملارینی دییشه بیلیرلر، یا دا کی، آرخاییکلشیب ایشلودن چیخیرلار. آنجاق سایماق‌دا بئله حادثه یوخ‌دور. بیر بؤیوک اولوسون بیرلیک رمزی اولان ساییلار یالنیز و یالنیز سایینین عینی اولماسییلا گؤرونمور و وارلیغیم و بوتونلویونو دقته چاتدیرا بیلمکده‌دیر.

تورکلرده ساییلار اینسان اوغلونون دوغولوب و بؤیومه‌سی ایله سیخ باغلیدیر. گؤزونون قاباغین‌دا بؤیویه‌ن اؤولادلارینی و مال-قاراسین گؤره‌ن تورک سایی اورادان کشف ائد‌رک یاشاما داوام ائدیب.

بیر ( بر)- ارمک- ایرماق (حرکت ائتمک آنلامیندادیر. بچه، بئچه، بیچه بیر دایم کناریندان تؤره‌مک دئمکدیر. (فارسلار اونو اوشاق یئرینه ایستیفاده ائدیرلر) بچه‌نین حرکت ائتمه‌سی، یعنی بیر.

ایکی -(ایگی، ایگیق، آییق)، یعنی بیر بئچه‌نین ایگی خوش و آییق گؤرونمه‌سی. اوشاغین ایکی یاش‌لی‌سی داها شن گؤونور.

اوچ- یئریمک‌ده اوچوشو سرگیله‌مک، یعنی هم یئریمک، هم ده قول قاناد آچماق. اوشاغین اوچوشا بنزر یوروشو.

دؤرد - دوروب اؤتمک، داها سرعت‌لی حرکت ائتمک.

بئش- (بیش-بئش) پش، یاخود بی-ایش. بویوروب سؤز دانیشماق، سؤز صاحبی اولماق.

آلتی- ووروشماق،چالیشماق موجادیله وئره‌رک ایستدیینی آلا بیلمک. بو یاش‌دا اینسانین آغلی سوییه‌سی داها چوخ نظرده توتولور. آلماق، آلقیلاماق کیمی فلسفی دوشونجه‌نی ایچرمک‌ده‌دیر.

یئددی- (یئدی) یئمک، یعنی بیر سؤزون آنلامینی فتح ائتمک. یئمک، ایچرییه دال‌دیرماق و اونو دوشونه‌رک آغلینا یئدیرمک.

سککیز- (سکیز) سکیا، سکی، یورو. کانالی آشاغی‌دان بیر آز اوستون اولماق. بورادا ایسه اؤز بؤیوکلرینین ایزی ایله یورومک، سکمک دئمک‌دیر. حرکتله ایزله‌مک، سکه‌رک یورومک، هم ده اؤزون‌دن بؤیویو تعقیب ائتمک. بورادا اینسان اوغلو دوشونجه و آغلی هم ده فیزیکی باخیم‌دان اؤز اؤنده گئدنلرینی ایزله‌یه‌رک و آیاغینی اونلارین آیاغینین یئرینه قویور.

دوققوز- (توکوز) بؤیوموش، توخلاشمیش و بؤیوک کیمی گؤرونمک آنلامینا گلیر. اؤزو او دوروشو ایله بؤیوکلره بنزییر. توختارمش، بؤیوموش و گؤرونوشجه کامیللشمیش.
اون- یا اوون. بیلیینه، فیزیکی بؤیوکلویونه گؤره اویغونلاشمیش آدام. باشقالارینین بو آداما اووغون‌لانا بیلجیی مومکون اولا بیلر. اونا ایش هاواله، یاخود تاپشیریلا بیلر.
اون بیرله اون دوققوز، دئمک اولار کی، باشقالارینین بیر فرده یاش کاتئقورییاسینا گؤره گووه‌نه بیلجیینه ایفاده‌دیر.

ایگیرمی - بو یاش‌دا ایگی یئریمک، ساواشلارا گئتمک، اوو اوولاماق، حماسه‌لر یاراتماق، ایگی و یاخشی ایشلر گؤره بیلجیی سانیلیر.

اوتوز - بو یاش‌دا اینسانین گوج ایچین‌ده اوزدویو گؤرونور. گوجون و آغلین هم ده باشقالارینین سنه موناسیبتی‌دیر. موشکولو آرادان قالدیرماق خاریقولادا ایشلر گؤره بیلمک‌دیر. بو سایی‌دان آنلام اینسانین گوج ایله بیر چوخ شئیی حل ائدیلمه‌سینه قادیر اولماسی‌دیر.

قیرخ - بو یاشین آنلامی ایسه اینسان اوغلو اوزرین‌ده قورولان تصورون ایر‌لی گلمیش، یعنی قیرخماق، اطرافینی اؤزو اوچون توپلاماق، اؤزونه قوشون توپلاماق، آزوقه توپلاماق، دیگر یئردن قیرخیب، بیچیب اؤزوملشدیرمک.

اللی-توپلامادیقلاری بوتون ساییلارین ایمکانینا صاحب اولان آدام.

آلتمیش- بو یاش‌دا چوخ شئی توپلامیش آنجاق توپلامادیقلاری طرفین‌دن آتیلماغا معروض قالمیش یاشدیر و بو یاشین ماهیتی تورکلرده سایی سیراسینا بئله‌جه دوشونوله‌رک گؤره بیلمیشدیر. یالنیز قالما، تنهالاشما.

یئتمیش- اینسان اوغلو فیزیکی باخیم‌دان یئتیشمیش عینی مئیوه کیمی دولغونلاشمیش، قوجالمیش، ایستدیکلرین‌دن بیر نقطه‌یه وارمیش.

سک‌سه‌ن - بو یاش اینسانا باخیلاراق اونون یئریشی، دوروشو اساسین‌دا یارانمیش، یعنی یئریدیکجه بودرمیش، ییخیلمیش، سکمیش و دوشر کیمی اولموش ایحتیارلی واختی اولموش.
دوخسان-جانا گلن خسته‌لیکلر اوجباتین‌دان یئمک آزالمیش و اینسان سانکی توخوموش کیمی گؤرونموش.

یوز - هر شئی‌دن علینی اوزوب و اؤلمه‌یه حاضرلانماق زامانما یوز دئمیش‌دیلر.