دده‌‌ قوْرقوت'ون ألیمیزده‌کی بۇ اوْن ایکی بوْيو آتا- آنا، باجی- قارداش، قايین‌آتا-قايین‌آنا و أر- خاتین‌ین قارشیلیقلی سئوگیسی‌يله باشدان آياغا سۆسلنمیش کیمی‌دیر.

قايین‌آتايلا قايین‌آنانین گلینه قارشی دۇيدوغو سئوگی، بامسی بئيرک'ین آتاسی‌يلا آناسی‌نین اوْنون اوْن بئش ایل يوْلونو گؤزله‌میش، يوْخلوغوندا «واردی، گلمز بگ يیگیدیم، خان يیگیدیم بئيرک» دئيه چوْخ آغلامیش، آداقلیسی بانی‌چیچک'ـه سؤيله‌دیک‌لرینده نئجه ده گؤزل يانسیدیلمیش‌دیر:

«- دیلۆن ایچۆن اؤله‌يین گلینجیگۆم، يوْلینا قۇربان اوْلايین ... قارا باشیم قۇربان اوْلسون سانا گلینجیگۆم!»

اؤنمی‌نین وۇرغولانماسی گره‌کن اؤزللیک‌لردن بیری ده دده‌‌ قوْرقوت'داکی تۆرک ایگیدلری، بگ‌لری و خان‌لاری‌نین تک قادینلی اوْلماسی‌دیر. بوْی‌لاردا، هئچ‌بیر أرکگین نئچه قادینلی اوْلدوغوندان سؤز ائدیلمه‌میش‌دیر.

دده قوْرقوت'دا يۆکسک قوْنوملو قادین‌لارین باشیندا خان‌لار خانی بايیندیر خانین قێزی، بگ‌لر بگی قازان بگین خاتینی، بۇرلا خاتون دايانار. اوْغوز بگ‌لری ایچینده قازان بگین يۆکسک قوْنومو، اوْغوز قادین‌لاری ایچینده بۇرلا خاتون'دا دا گؤزه چارپماقدادیر. قادین‌لارین يێغینجاغیندا بۆتون ایش‌لر بۇرلا خاتون'ون ألی آلتیندان کئچر. اؤرنگین، باي‌بیجان بگین قێزی بانی‌چیچک'ین توْيونون قادین‌لار يێغینجاغیندا، ائله‌جه ایکینجی بوْيدا اسیر اوْلموش بگ قێزلاری‌نین ایچینده، بۇرلا خاتون پارلاق بیر اۇلدوز کیمی سئچیلمکده‌دیر. بۇرلا خاتون، گرَکدییینده قێلیج قۇرشانیب، قارا آيغیرینا مینیب قێرخ اینجه بئللی قێز- اوْغلانی يانینا سالاراق ياغیيا قارشی دؤيوشردی. اوْغلو اۇروز'ون تۇتساق اوْلدوغو بوْيدا، أری قازان بگین ياردیمینا «چال قێلیجین يئتدیم، قازان!» دئيه‌رک هامیدان قاباق چاتان يئنه بۇرلا خاتون'دور.

تۆرک قادینی‌نین دده‌‌ قوْرقوت کیمی اینسانلیق دیرلریيله دوْلو بیر آنیتدا يانسیدیلمیش يۆکسک قوْنومو، اوْنون سئوینج، گۆوَنج و قێوانج قايناغی‌دیر. آذربایجان تۆرکلوگونون گنج قادین قۇرشاغی، آنالاریمیزین بۇ اۆستونلوگوندن أسینلنه‌رک آيدین بیر گله‌جگه دوْغرو أرکک‌لری‌نین آرخاسیندا دئییل، يانیندا چییین چییینه يۆرويه‌جک‌دیر.

قایناق‌لار، آچیقلامالار:

(1 ) بۇ آچیقلامالار سوسیولوژی کیتابی، آنتونی گیدئنز و فیلیپ ساتین(2016، قیرمیزی یایین‌لاری، ایستانبول). اوْن ایکینجی بؤلومون توْپلومسال جینسیت و طبقه‌لشمه آلت‌بؤلوموندن آلینتیلانمیش‌دیر.

( 2) اسماعیل حاجی‌یئو: «دده قوْرقود، دۆننیمیزین کئچمیشی‌دیر.»

(3 ) بۇ چالیشماداکی بۆتون دێرناق«» آراسیندا وئریلن‌لر، گؤرونتوسونو ألده ائتدیگیمیز درئسدن نۆسخه‌سی‌نین «حسین محمدخانی گۆنئیلی»نین عرب الیفباسیندا و «توفیق حاجی‌یئو»ین لاتین الیفباسیندا یاییملادیغی اوْخونوش‌لارینا دایاناراق کؤچورولموش‌دور.

( 4) بۇرادا «قارقیش» دئیه یازدیغیمیز سؤزجوک، یۇخاریدا سؤزوگئدن اوْخونوش‌لارین هر ایکیسینده «قارغیش» کیمی یازیلدیغینا قارشین، درئسدن نۆسخه‌سینده «قارقش» بیچیمینده کئچمکده‌دیر. بنزر بیر تۇتومدان یوْلا چیخاراق، دده قوْرقود'ون آدی، درئسدن نۆسخه‌سینده‌کی «دده قورقوت» یازیمینا دایاناراق بیر اؤزل آد کیمی دییشدیریلمه‌دن گتیریلمیش‌دیر.