تبریز معیشت مراسیملری ایچری‌سین‌ده توی مراسیملری اؤزونون قدیم تاریخی دبلری، اینانجلاری، موسیقی‌سینین زنگین‌لیگی و س. ایله آیریجا یئر توتور. توی مراسیمینین باشلانماسی، اونون مرحله‌لی‌لیگی، موختلیف اویونلارین حیاتا کئچیریلمه‌سی، ایستئورئوتیپ داورانیشلار و س. تویون تاریخی-ریتوال قایناغین‌دا اؤز ایضاحینی تاپیر. میللی-ائتنیک باخیش‌دا قدیم تبریز توی تؤره‌نلرینین تشکی‌لی اساساً "ائلچی‌لیک"، "هه آلماق"، "شیرنی و کبین کسمه"، "پالتار آپارما و اوزوک تاخما"، "حنا گئجه‌سی"، "توی گئجه‌سی" اولاراق مرحله‌لی شکیلده حیاتا کئچیریلیر.
قدیم تبریز ائلچی‌لیک عادت-عنعنه‌لرینه گؤره، عائله حیاتی قوران اوغلان و قیزلارین آچیق-آشکار بیر-بیرلرینی گؤروب بیه‌نمه‌لری یاساق ساییلیردی. اونلارین بیر آرایا گتیریلیب، نیشانلانماسی یالنیز عائله بؤیوکلری، خصوصیله، آنا-ننه‌لرین ایستیی ایله حیاتا کئچیریلیردی. بیه‌نیله‌ن قیز ائوینه قادینلارین ایلک گئدیشی ائلچی‌لیکله بالانار، شیرنی-ناباتلا قیز ائوینه ائلچی‌لیک ائد‌ن قادینلار چای گتیرمکله گله‌جک گلینی گؤرموش اولوردولار. قدیم عادتلرده یاخین، قوهوم عائله‌لرین ائلچیلیین‌ده، بزه‌ن قیزین ائلچیلره ایلک دفعه گؤرونمه‌سین‌ده پای‌لانان چای سینی‌سینه قیزیل پول-سیککه‌لر ده سالینیردی. ایسلام عادت-عنعنه‌لرینه اویغون اولاراق قیز و اوغلانین بیر-بیرینه نامحرم‌لیگی یالنیز کبین مراسیمین‌دن سونرا آرادان قالخمیش اولوردو. بونون اوچون تبریز توی تؤره‌نلرین‌ده "هه" آلماق، "شیرنی و کبین کسمه" خصوصی اولاراق قئید ائدیلیر و بو مراسیمه قوهوم-قونشو، محله آداملاری دا دعوت اولونور. دعوت اولونان قوناقلارسا، قیز، یاخود اوغلان ائوینه موختلیف هدییه‌لر، قیزیل، جئهیز اشیالاری هدییه ائدیرلر. توی تؤره‌نینین بو مرحله‌سی ایله قیز و اوغلانین نؤوبتی-تویا حاضرلیغی باشلانمیش اولوردو. قئید ائدک کی، قدیم آذربایجان توی تؤره‌نلرینین اسکی عادت و عنعنه‌لری تبریز مراسیملرین‌ده بو گون ده قورونماق‌دادیر. خصوصیله، خینا گئجه‌سی، گلین هامامی، "توی گئجه‌سی" مراسیملری، بو مراسیملرله باغلی اینانجلار، آیریجا تؤره‌نلرین سؤز، موسیقی اوزرین‌ده قورولماسی اوخشار، اویغون ریتواللاردا حیاتا کئچیریلیر. بو سیستئم‌ده اینانجلار، توی اویونلاری و موسیقی سئچیمین‌ده فرق‌لی‌لیکلر اؤز نؤوبه‌سین‌ده فولکلور موحیطینین اؤزللیین‌دن ایر‌لی گلیر. موسیقی، سؤز-بایاتی قوشولماسی اوزرین‌ده قورولان "هنا گئجه‌سی"، "توی هامامی"، "توی گونو" مراسیملری ایسه اؤزونون زنگین‌لیگی ایله سئچیلیر. میشت مراسیملری، خصوصیله توی-دویونلرده خالقین اسکی گؤروشلرینه باغلی شر قوه‌لرین یئتیرجیی ختا-بلالاردان قورونما اوزرین‌ده قورولان موختلیف اووسون-دئییملر، آیری-آیری اینانجلاری دا بو کونتئکست‌ده آیریجا یئر توتور. توی تؤره‌نلرین‌ده گوزگو، آل-قیرمیزی اؤرپک، اوزرلیک یان‌دیرما، شام ایشیقلان‌دیرما، هنا چکمه، موختلیف گئییملرده بوتا رسملرینه گئنیش یئر وئریلمه‌سی و س. هم ده شر قوه‌لره قارشی حاضرلانان اسکی تسووورلرین ایزلری‌دیر. تبریز توی مراسیملرین‌ده ده قئید اولونان گئییم-بزک اشیالاری دا عینی دوشونجه‌یه باغلی اولاراق بو گونکو گونه قدر قورونوب ساخلانیلمیش‌دیر. بونونلا یاناشی، خینا گئجه‌سی، گلین هامامی، گلین چیخارما و س. باغلی موختلیف ریتواللارین حیاتا کئچی-ریلمه‌سین‌ده قورونان اینانجلار دا آیریجا یئر توتور. تبریز توی مراسیملرین‌ده بو باخیم‌دان بیر چوخ اینانجلار داها گئنیش شکیلده یاییلیب. ("گلین بی ائوینه چاتان‌دا بی آتدان دوشوب، اوچ دفعه آتین بئلینه مینیب ائنمه‌لی‌دیر. اینانجا گؤره، بو ریتوال یئرینه یئتیریلمه‌سه، آل آروادی بیین یئرینی توتوب آتا قالخیر، گلین "همزات‌لی" قالار"، "توی گونو گلین علینه دویو آلیب، ائوده‌ن چیخارکه‌ن بیر-بیر سوبای قیزلارین آدینی چکیب اطرافا سپرسه، اونلارین بختی آچیلار"، "توی گونو گلین آیاققابی‌سینا سوبای قیزلارین آدی یازیلار. بی ائوینه قدر بو آدلاردان هان‌سی بیری پوزولارسا، او قیزین بختی آچیلمیش اولار"، "نیشان تاخیلان گون گلین اوزویونو چیخاریب ایلک دفعه کیمین بارماغینا سالارسا، اونون دا بخ‌دی آچیلار"، " گلینین اوغلو اولماسین دئیه گؤزو گؤتورمه‌یه‌ن آدام اونون دالینجا آرپا آتار"، "گلینین آیاغینین آلتین‌دا کسیله‌ن قوربان‌لیق حیوانین باشینی گرک بیله گلین اؤزلری یئسین، یوخ‌سا گلین گزه‌یه‌ن اولار"، "خینا گئجه‌سی گلین هان‌سی قیزین اره گئتمیینی ایستیرسه، اونون ساچینا گیزلینجه خینا یاخار"،"تزه گلینین چادراسینی بوشانان آدام بیچمز" و.س). مراسیمله باغلی یارانان اینانجلارین باش‌لیجا مزمونو بیلاواسیته گلینین شر قوه‌لردن قورونماسی، دیگر سوبای، گنج قیزلارا خوشبخت‌لیک آرزولانماسینا باغلی‌دیر.
هم سیناما، اینانجلاری، هم موسیقی زنگین‌لیگی، اویونلاری ایله سئچیله‌ن توی مراسیملرین‌ده "خینا گئجه‌سی" آیریجا یئر توتور. تبریز فولکلور موحیطین‌ده "خینا گئجه‌سی" داها چوخ آرخایک تجروبه و عادت-عنعنه‌نین کؤکونو قورویوب ساخلاماق‌دادیر. آذربایجان میشتین‌ده "خینا گئجه‌سی" قیزین آتا ائوین‌ده سون گئجه‌سی اولاراق اونون دوغمالاری، یاخینلاری، رفیقه‌لری ایله بیرگه کئچیردیی بیر نؤو هالاللاشماق، آیریلماغی اولماقلا تاریخاً خصوصی مراسیمله کئچیریلیب. مراسیمین کئچیریلمه‌سی ایلکین اولاراق اوغلان ائوینین موختلیف هدییه‌لرله قیزا خینا گتیریب یاخماسی ایله باش‌لانیر. قیزا خینا یاخان اوغلان آداملاری قیز ائوی ایله بیرلیک‌ده شیرنی کسیر، یئییب، شن‌لنیرلر. اساساً، قادین، قیزلاردان عبارت اولان بو مراسیمه بزه‌ن مششاته (گلینی بزه‌یه‌ن قادین) ده دعوت اولونور. مششاته گلینه بزک وورماقلا هم ده چالیب اوخویوب مجلیسه گلنلری شنلندیریر. قدیم عادتلرده مششاته‌لر آرا گونلرین بیرین‌ده ده آیریجا قیز ائوینه دعوت اولونوردو. "بیر گونو مششاته گلیب قیزین قاشلارین تمیزلردی، آجی بادامی سخ‌سی قابین دالی‌سین‌دا ازیب قیزین اوزونه چکردی. او زامانلار قیزلارین هامام‌دان هاماما اوزونه سابون دیمزدی. اونا گؤره هامی بیر-بیرین‌دن سوروشاردی "قیز پیچاق‌دان نه جور چیخیب؟"، اوخویاردیلار:
گتیمیشوق قند باشینی،
آلموشوق قله‌م قاشینی.
بی اوغلانین یولداشینی
بیر دسته ریحان
گلین اولوب‌دور جئیران.
تبریز فولکلورون‌دا خینا گئجه‌لری قیز-قادینلار اساساً "سروانلار"، "الیبالا"، "گولوستان باغی" آدلی قدیم نغمه متنلرینی قاوال ریتملری اوزرین‌ده اوخویاردیلار. خصوصیله، بو مراسیم‌ده "سروان"لارین اوخونماسی داها گئنیش یاییلمیش نغمه متنلرین‌دن‌دیر:
گئدر یولون یاری‌سینا،
دؤنر باخار دالی‌سینا.
دالی‌سینا باخان یاری
ساروان، تاپشیرمیشام تاری‌سینا.
گئت گله‌سه‌ن ساغ‌لیغینان،
الده بیر جوت یای‌لیغینان.
باجین ایستر یایلیغیننان،
سروان، یارین ایستر ساغلیغیننان.
اوخشار نغمه باش‌لیقلاری ("یولووا قویموشام ایده...."، "یولووا قویموشام کاهی..."، "یولووا قویموشام قن‌دی..."، "یولووا قویموشام خورما..."، "یولووا قویموشام پئنیر..."، "یولووا قویموشام آلما..."، "یولووا قویموشام اوزوم..." و س.) نغمه بندلرینین اولین‌ده یئر آلماقلا قادین چالغی‌چی، قاوال‌چیلارینین بیر-بیریله داها آسان‌لیقلا نغمه قوشماسینا شرایط یارادیر:
یولووا قویموشام کاهی،
سن چکمه، من چکه‌ن آهی.
آی خوراسان پادیشاهی،
سال سروانین یولا گل‌سین،
بوینونا شال دولا، گل‌سین…
خینا گئجه‌سی مراسیملرینین دیگر ماراق‌لی خصوصیتلرین‌دن بیری ده همین گئجه قادین-قیزلار طرفین‌دن موختلیف اویونلارین تشکیل اولونماسی‌دیر. تشکیل اولونان بو اویونلاردا باش‌لیجا مقصد، هم مج‌لی‌سین شنلندیریلمه‌سی، مجلیس ایشتیراک‌چیلارینین بیر آرایا گتیریلمه‌سی، هم ده عائله قوراجاق گنج قیزین ار ائوین‌ده راستلاشاجاغی هر بیر سؤز-صحبت، موناقیشه‌یه حاضرلیغی‌دیر.
یئری گلمیشکه‌ن قئید ائدک کی، خالق میشتین‌ده بیر سیرا ماراق‌لی اویونلار واردیر کی، بونلار خصوصیله توی مراسیملرین‌ده ایجرا اولونور. "خان-خان"، "توغای-ملیک"، "تویقاباغی"، "فینجان-فینجان"، "مارال"، "گولوملئی" و س. قدیم خالق اویونلاری بو باخیم‌دان ماراق دوغورور. رقص داخی‌لی اویونلاردان اولان "تویقاباغی" اساساً توی اؤنجه‌سی قیز ائوینه جئهیز حاضرلیغینا ییغیشان قیز-گلینلر طرفین‌دن ایجرا اولونوردو. بئله کی، گنجلر بورادا ایکی دسته‌یه آیریلیر. هر دسته باش‌چی‌سی الده قاوال نؤوبلشه‌رک موختلیف نغمه‌لر ایفا ائدیردیلر. "خان-خان" اویونو ایسه اساساً نیشان قاباغی توی هازیرلیغین‌دا اولان گنجلرین اوغلان ائوین‌ده تشکیل ائتدیکلری اویونلارا عاییددیر. هم رقص، هم ده سهنلشدیریلمیش شکیلده آپاریلان بو اویونلار شن‌لیگی داها دا جانلان‌دیرماقلا شوخلوق یاراتمیش اولوردو. لاکین قئید ائدک کی، بو اویونلار قدیم خالق تئاترینین قلیبی دئییل‌دیر. عکسینه مراسیمله باغلی بو اویونلار اؤز اینکیشافی بویونجا ریتوالا باغلی‌لیغینی ایتیرمیش، دراماتیک اویون ائلئمئنتلری زامان کئچدیکجه زنگینلشه‌رک تئاترال‌لیق علامتلرینی قازانیب". "حاجی ملیه"، یاخود "حاجی ملیه قیزی" اویونون‌دا ایکی قادین اوز-گؤزلرینی موختلیف رنگه بویایاراق، کیشی و قادین گئییملرین‌ده الده قاوال موختلیف نغمه‌لر اوخوماقلا رقص ائدیرلر. اونلارین گولمه‌لی دئییشمه‌لری، آتماجالار اوزرین‌ده قورولان نغمه‌له-رینه مجلیس ایشتیراک‌چیلاری دا قوشولماقلا شن‌لیک یاراتمیش اولوردولار.
"خینا گئجه‌سی" مراسی‌می قدیم عادت-عنعنه‌لری تاریخاً آردیجیل شکیلده اوغلان ائوین‌ده ده داوام ائدیب. بئله کی، قیز ائوین‌دن موختلیف شیرنیات، هامام اشیالاری ایله دامادا گؤندریله‌ن خینا موسیقی سدالاری آلتین‌دا مجلیسه گتیریلر، بی "ساغدیش"، "سولدیش"لارییلا شن‌لیک ائد‌ن جامااتا قوشولار، "شاباش"، هدییه‌لرله اوووجلارین ایچری‌سینه خینا یاخیلاراق اوخوناردی:
گؤی‌ده بیر اولدوز وار آدی تالیب‌دی،
او سؤوقونو بو مجلیسه سالیب‌دی.
هامی انام وئریب، داماد آتاسی قالیب‌دی،
بئله مجلیس، بئله دؤوران وار اولسون،
گلن قوناقلارین جانی ساغ اولسون…
تبریزین قدیم "خینا گئجه‌سی" مراسیملرینین اویون و ریتواللاری، رقص، نغمه‌لری خالقین اسکی تسووور دوشونجه‌لرینین قایناغین‌دا فورمالاشیب، لاکین بو تجروبه‌نین معاصر مراسیملرده چوخ آز بیر قیس‌می قورونوب ساخلانیلیب. "خینا گئجه‌سی" مراسی‌می نغمه‌لری موختلیف خالق ماهنیلاری ایچری‌سین‌ده "اریمکله" آرخایک فورما و شکلینی داها چوخ موختلیف نقارت، سؤز تکرارلارینین قوشولدوغو ثابت ریتم‌لی متنلرده قوروماق‌دادیر.
