۱۶-جی عصرین ان ائرکن نمونه‌سین‌دن باشلایاراق، تا کئچه‌ن عصرین اورتالارین‌دا توخونموش ممولاتادک "دؤرد فصیل" تیپ‌لی تبریز خالچالاری ایلین دؤرد فصلینه دایر مؤوضوعلارین آچیب گؤستریلمه‌سینین واهید ایدئیا-بدیعی زمینینه مالیکدیر و بو مؤوضوعلار دقیق بدیعی فورمالارلا ایشلنیر. عالیملرین فیکرینجه، کومپوزی‌سییاسینا گؤره اورتا ساحه عنعنه‌یه اویغون اولاراق دؤرد حیسه‌یه بؤلونور و اونلاردان هر بیری ایلین بیر فصلینین رمزی‌دیر.

دؤرد فصلین مؤوضوعسو کؤکلری اکین‌چی‌لییه و میستیک کولتلارا گئدیب چیخان رمزلری زودیاک بورجلرینی و شرقین میفولوژی اوبرازلارینی تجسسوم ائتدیریر. تدقیقات‌چیلارین قئیدلرینه گؤره، خالچالاردان مئدالیون و مئدالیونلار بویونجا آذربایجان مئمارلیغینین عابده‌لرینین تصویری، تاریخی و دین خادیملرینین اوبرازلارینین وئریلمه‌سی تقلیدچی‌لیک کاراکتری داشیمیر. عنعنوی شرق مدنیتینه اساس‌لانان موستقیل کاراکتره مالیدیر. دؤرد دقیق حیصه‌یه بؤلگو شرقین دونیا شهرت‌لی "باغ-باغچالاری" اوچون سجیویدیر. بو خالچالار حاقین‌دا ۱۲-جی عصر منبع‌لرینده معلومات وئریلیر. امک ایستیلاچیلاری ۶۳۷-جی ایلده تسیفون‌دا ساسانیلرین ایقامتگاهینی اله کئچیررکن "خوسروون بهاری" آدلی خالچانی غنیمت کیمی گؤتورموش و اونو میثیل‌سیز بیر ثروت کیمی قیمتلندیرمیشلر. خالچانین فونون‌دا شلاله‌لی ایرماقلار، آرخلی گوللو-چیچکلی باغ تصویر اولونوب.

۱۶-جی عصره عایید ائدیلن و حاضردا مشهد موزئیین‌ده ساخلانان تبریز خالچاسینا دقتی جلب ائد‌ن صنعتشوناسلار یازیر کی، بورادا ان اول خالچانین اورتا حیصه‌سین‌ده دؤرد حیصه‌ده فسیللرین رمزلری: قار، گؤیقورشاغی، یاغیش تصویرلری، مرکزده مدالیون نظره چارپیر. مئدالیوندا چوخ گومان کی، تهماسیب شاهین باباسی امام رضانین مقبره‌سینین میناره‌لری، بیر سیرا دینی عابده‌لر و موتیولر عکس اولونوب. صنعتشوناسلارین فیکرینجه، بو پرینسیپ سونرالار تاریخی و اجتماعی شرایطه اویغون اولاراق دییشیب.

عالیملر دئییر کی، تبریز خالچالارینین اننوی علامتلریندن بیری خالچالاردا آذربایجان معمارلیغینین گؤی مسجید،"اوجایتو سولطانییه" کیمی عابده‌لرینین تصویر اولونماسی‌دیر. چوخ واخت خالچا رسملرین‌ده اهمنیلر سلاله‌سی دؤورونون افسانوی سارای کومپلکسی تخت جمشیدین خارابالیقلاری، هابئله دین خادیملرینین کلاسسیک شرق ادبیاتی داهیلرینین پورترتلری وئریلیردی.