بالازر خانیم چاغداش آذربایجانین اؤرت- باس‌دیر ائدیله‌ن قهر‌ما‌نلارین‌دان بیری‌دیر.

آخار. آذ خاطیرلادیر کی، او، ۱۲۹۷-جی شمس ایلین‌ده (۱۹۱۸) خوی شهرین‌ده دوغولوب و بورادا آغلاسیغماز حماسه‌لر یارادیب. ۱۲۹۶-۱۲۹۷-جی ایللر(۱۹۱۸- ۱۹۱۷) آراسی جیلولار، سونرا کوردلر اورمونو و سالماسی قانا بویاییب یوز مینلرله آذربایجان تورکونو اؤلدوروب، دیدرگین سالیب. سونرا قولاغی کسیک پئطروس چاغری‌سی ایله ائرمه‌نی آندیرانیک داشناکیسوتیوان اوردوسویلا خوی قالاسینی آلماق اوچون گونئی آذربایجانین غربین‌ده‌کی تورپاقلاردا خیریستییان(مسیحیت) حاکمیتینین بوتونلشمه‌سینی دوشونورموشلر. بو وضعیتله موباریزه آپاران و خوی قالاسینی قورویان قهرمانلار آراسین‌دا ایکی اؤنملی آد دورور: ایبراهیم آغا موجتهید و بالا زر خانیم. خوی شهرینین موجتهیدی اورمو و سالماس شهرلرینین موجتهدلرینه تای آغ بایراق علینه آلمادان کندیر ایپی بوینونا سالاراق قدیم توپ حیصارا ساری آپاریب. دیگر طرف‌دن ساواشین ان چتین زامانین‌دا ائرمه‌نیلر شهری توپ گوللسینه باغلاییب قالانین بیر حیصه‌سینی داغیدیب. بون‌دان سونرا فداییلردن بیر نئچه‌سی اوز دؤندره‌رک قاچیبلار. محض همین آن بالا زر خانیم آدلی قورخماز بیر قهره‌مان میدانا آتیلیب و بؤیوک بیر قهرمان‌لیق گؤستریب . ۸۴ یاش‌لی خوی‌لولاردان جعفر عمی بویاقچی آدلی شخص محمدین دیلیجه دیییر: «بالا زر خانیم الده باش اؤرتوسونو آچیب، آنلینا باغلایاراق اوجادان باغیریر : «سیز قاچین، قویون بالا زر ساواش‌سین»…»
بو سؤزلر قانی داماردا جوشا گتیره‌ن سؤزلر ایمیش. فداییلر هایقیراراق بیر داها سنگرلره دؤنوب ساواش آپاریبلار و نتیجه‌ده عثمانلی قوشونو گلدیی زامانا قدر خوی قالاسینی قورتاریب الده ساخلاماغی باجاریرلار.
او گوندن بری خوی‌لو بالا زر خانیم آشیقلارین سازینا، آنالارین لایلاسینا دوشوب، سون‌سوزا قدر یاشاییب. پهلویلر ایش اوسته گلدیک‌دن سونرا آذربایجان‌لیلارا قارشی آسسیمیلاسییا سیاستینی یوروده‌رک جیلولوق سویقیریمینی دا ترسینه گؤسترمه‌یه چالیشیبلار. بونون نتیجه‌سین‌ده ظریف جین‌سین نماینده‌سی اولماسینا باخمایاراق بؤیوک قهرمان‌لیق ائد‌ن خانیم قهرمان بالا زر خانیم دا اونلارین مقصدلی سیاستینه معروض قالیب و تأسف کی قالماغا داوام ائدیر…
بو چیرکین سیاستینین داوامین‌دا فرشید آدلی فارس بوغازلی صنعت‌چی بالا زر خانیم آدلی حماسه‌یه ال آپاراراق اونو باشقا بیر واریانتینی نظمه چکیب. بالا زر خانی‌می ساده‌جه بیر رققاصه اولاراق تانیتدیراراق حاقین‌دا ماهنی اوخویوب. تاسسوف کی هله ده ماهنی تحریف اولونموش فورمادا اوخونور.
اصلینده ماهنینین ایلکین واریانتی آشاغی‌داکی کیمی اولوب:
«الده تاپانجا بالا زر خانیم
قئیرتین قوربان بالا زر خانیم
شلته‌نی آت قاچ بالا زر خانیم
گلره‌م دالینجا بالا زر خانیم
اؤلره‌م یولون‌دا بالا زر خانیم...»
داها سونرالار ماهنینین سؤزلری تحریفه اوغراییب و آشاغی‌داکی فورمانی آلیب:
«چمبرلی چارقات بالازر خانیم
ائو اولدو خلوت، بالا زر خانیم
شیطانا لعنت، بالا زر خانیم
ائوده (الده) تاپانجا بالا زر خانیم
گلله‌م دالینجا بالازر خانیم»
بالا زر خانیمین تحریف اولونموش ماهنیسینی بورادان ایزله‌یه بیلرسینیز: