"قارنی"، "زوارتنوتس"، "مئتسامور" و دیگر موزه-قوروقلارین اکسکورسییا پروگرامینا قاراباغ خالچالارینین نماییشینی ده علاوه ائتمک لازیمدیر.

ایسپوتنیک خبر وئریر کی، "تاریخی محیطین و تاریخی-مدنی موزه-قوروقلارین محافظه‌سی خیدمتی"نین دیرکتورو آرا تاروئردیان و "کاراباکه جارپئت" شیرکتینین رهبری سئواک خاچاتریان قوروق اراضی‌سین‌ده خصوصی چادیر پاویلیونلار قورولماسینی موذاکیره ائدرکه‌ن بئله دئییبلر.

"قاراباغ خالچالاری یوللاردا، آپاریجی مبدلرده، پارکلاما یئرلرین‌ده و پاویلیونلاردا نوماییش ائتدیریلمه‌لی‌دیر. من امینه‌م کی، بو، خاریجی توریستلری ماراقلان‌دیراجاق. موفقیتین آچاری سوییه‌لی نوماییش‌ده‌دیر. من امینه‌م کی، اگر بونو ائتسک، بیز، موفقیت قازاناجاغیق" – دئیه آرا تاروئردیان سئواک خاچاتریانلا توریزم ساحه‌سینین اینکیشافی ایله باغلی امکداش‌لیق مسئله‌لرینی موذاکیره ائدرکه‌ن دئییب.

اونلار قئید ائدیبلر کی، خالچالارین نوماییشی زامانی خالچاچیلاری و اونلارین خالچاتوخوما پروسئ‌سینی ده نوماییش ائتدیرمک لازیم‌دیر. توریستلر اؤزلری ده بو پروسئس‌ده ایشتیراک ائده بیلرلر.

"موزئی-قوروقلاری زیارت ائدرکه‌ن توریست تکجه پارلاق تسسوراتلار و ائموسییا آلمایاجاق، عینی زامان‌دا اؤزو ایله "ائرمه‌نی مدنیتینین بیر حیسه‌سینی" آپاراجاق. بئله‌لیکله، ائرمنیستان اؤزونو لیاقتله تقدیم ائتمیش اولاجاق" – دئیه تاروئردیان بیلدیریب.

سئواک خاچاتریان ایسه قئید ائدیب کی، "ایستئپاناکئرت (خانکه‌ن‌دی)، هادروت و بئردزوردا (لاچین) ایستئهسال اولونان قاراباغ خالچالارینین ان خاراکتئریک نومونه‌لری ان کاپریزلی آلیجینی بئله راضی سالا بیلر".

بیر سؤزله، ائرمه‌نیلر قاراباغ خالچالارینی دونیایا "ائرمه‌نی برئن‌دی" آدی ایله سیریماق اوچون جدی فعالیته ایستارت وئریبلر و آرتیق بو ایشده توریستلردن ده ایستیفاده ائتمیی دوشونورلر.

"بو، ائرمه‌نیلرین آذربایجان تاریخینه، مدنیتینه، همچینین خالچاچی‌لیغینا قارشی تجاووزونون یئنی بیر مرحله‌سی‌دیر" – دئیه ائرمه‌نیلرین سؤزوگئ‌دن آددیمینی ایسپوتنیک آذربایجان-آ شرح ائد‌ن "آزرخالچا" سهمدار جمعیتینین صدری، امکدار اینجسنت خادی‌می، تاریخ اوزره فلسفه دوکتورو، پروفئسسور ویدادی مورادوو بیلدیریب.

لاکین او حساب ائدیر کی، بو، ائرمه‌نیلرین گولونج و هئچ بیر اهمیتی اولمایان بیر تبلیغات پلانی‌دیر: "قاراباغ خالچالاری هئچ بیر حال‌دا ائرمه‌نیلرین تبلیغات آلتینه چئوریله بیلمز. قاراباغلا یاناشی، آذربایجانین دیگر بؤلگه‌لرین‌ده ده آذربایجان‌لیلارلا بیرلیک‌ده یاشامیش ائرمه‌نیلر بیزدن چوخ شئی اؤیرنیبلر. خالچاچی‌لیق دا اونلارین مادی دورومونو یاخشیلاش‌دیران بیر صنعت ساحه‌سی اولوب. ائرمه‌نیلر خالچا توخوماغی، اونون تمیرینی، حتی تیجارتینی ده آذربایجان‌لیلاردان اؤیرنیبلر. بیزه میننتدار اولماق اوزینه، گئنئتیک خصوصیتلرینه اویغون اولاراق، ایندی خالچاچیلیغین یارادیجیلاری کیمی اؤزلرینی دونیایا تانیتماغا چالیشیرلار".

مورادووون سؤزلرینه گؤره، بو گون دونیانین ایسته‌نیله‌ن اؤلکه‌سین‌ده یاشایان آزربایجانلینین خالچا توخوماسی هئچ کیمی تججوبلندیرمز. چونکی بو، بیزیم میللی خصوصیتیمیز، ایستعدادیمیزدیر. بونون اوچون بیزه هئچ بیر درس، تلیم لازیم دئییل.

"بیز خالچانین خاممالینین حاضرلانماسین‌دان توتموش، اونون ساتیشینا، سرگیلنمسیندک اولان بوتون مرحله‌لری تشکیل ائده بیلیریک. و دونیا دا بو فاکتی اولدوغو کیمی قبول ائدیر. یونئسکو-نون بشریتین قئیری-مادی مده‌نی ارث اوزره رئپرئزئنتاتیو سیاهی‌سین‌دا خالچا صنعتینین محض آذربایجانا عایید اولدوغو گؤستریلیر. ائرمه‌نیلرین ایندی تطبیق ائتمک ایستدیکلری تبلیغات مئخانیزمی ایسه موستقیللییمیزین ایلک ایللرین‌دن آذربایجان‌دا اوغورلا حیاتا کئچیریلیر" – دئیه مورادوو بیلدیریب.

او قئید ائدیب کی، آذربایجان‌دا خالچانین سرگیله‌نمه‌سی ایله یاناشی، اونون توخونماسی، ایپلرینین ائمالی و بویانماسی دا ایانی شکیل‌ده گؤستریلیر.

"اساس‌سیز ادعالارلا چیخیش ائد‌ن ائرمه‌نیلر بو سوالی جاوابلاندیرماغا چالیش‌سینلار: نه اوچون یالنیز خالچاچی‌لیقلا مشغول اولان خالقلارلا، او جمله‌دن، آذربایجان‌لیلارلا بیرلیک‌ده یاشایان ائرمه‌نیلر خالچا توخوماغی باجاریریرلار؟ نه اوچون هر هان‌سی بیر آوروپا اؤلکه‌سین‌ده یاشایان ائرمه‌نی خالچا توخوماغی باجارمیر؟ بونون منتیقی بیر جاوابی وار: اونا گؤره کی، اونلار بو صنعتین یارادیجیلاری دئییللر و موستقیل شکیل‌ده خالچاچی‌لیغی یارادا بیلمزلر. نیین‌سه صورتینی چیخارماق، اونو یاراتماق دئییل" – دئیه متخصص بیلدیریب.

مورادوو وورغولاییب کی، ائرمه‌نیلر آذربایجان خالچاسینین توخونما تئخنولوگییاسینی دا، رنگینی ده، سیمووللارینی دا اؤزلرینمخسوس شکیل‌ده تکرار ائدیرلر. بو ایللر عرضین‌ده اونلار خالچا سیموولیکاسینا هئچ بیر یئنی‌لیک گتیره بیلمه‌ییبلر. چونکی خالچاچی‌لیق ائله بیر موکممل سیستئم‌دیر کی، اونون سرحدلرینی پوزماق، هر هان‌سی یئنی‌لیکلر ائتمک یالنیز اونو یارادان خالقین تاریخی حاقی و باجاریغی‌دیر. خالچا ائله بیر دیردیر کی، او اؤزو اؤز اونوانینی، تاریخی کؤکلرینی تاپاجاق. چونکی اونون اوزرین‌ده‌کی ناخیشلار تصادفی کاراکتئر داشیمیر؛ هان‌سی‌سا طایفهنین، سویون سیموولیکاسینی عکس ائتدیریر.

"دونیانی اوغورلوقلا و تکرارچی‌لیقلا دئییل، میللی و اوریژینال نایلیتلرله تعجبله‌ن‌دیرمک لازیم‌دیر" – دئیه‌ن موتخس‌سی‌سین فیکرینجه، هر خالقین نایلیتلری اونون ایستعدادینین مهسولودور. ائرمه‌نیلر اؤز ایستعدادلاری داخیلین‌ده خالچا توخویا بیلرلر- داها دوغروسو، آذربایجان‌لیلارین توخودوقلاری خالچالاری تکرارالایا بیلرلر، اما "خالچاچی‌لیق" کیمی کومپلئکس بیر پروسئ‌سین اؤهده‌سین‌دن گلمک اوچون اونلارین هم مادی، هم ده معنوی پوتئنسیاللاری چاتماز.