کولت. آز ارسطو مجرداین یازی‌سینی تقدیم ائدیر:

دونیادا تخمیناً ۶۰۰۰دن چوخ دیری دیل مؤوجوددور. "بیزیم، دیل باره ده ایندییه قده ر بونجا معلوماتیمیز یوخ ایدی.باخمایاراق کی بوتون دیللر باره ده دقیق آچیقلاما یوخدور آنجاق دئمک اولار کی دونیانین بوتون دیل لری کشف ائدیلمیشدیر. بو آراشدیرمالار همچنین گؤسته ریرکی اینسان دانیشارکن بئیین حیصه سینده نه لر باش وئریر، و یاخود اوشاقلار اؤز آنا دیللرینی نئجه اؤیره نیرلر. آنجاق هرنئجه دیل باره ده بیلیگیمیز چوخالسادا "دیل ندیر" سورغوسونا جواب وئرمک چتینله شیر، بونا گؤره کی گونون دقیق بیلیکلری، اسکی اینانجلاری شوبهه آلتینا آپارمیشدیر".(زبان چیست.یورگن ترابانت. منوچهر امیرپرور).
دیل داها تکجه ایلگی سیستئمی دئییلدیر. یعنی دیللرین اصلی فونکسییاسی آداملار آراسیندا ایلگی قورماق اولسادا اونلارین تفککور طرزلری بیر بیریندن فرقلیدیر.اؤرنک اوچون، دئییرلر فرانسه لی لرائسپریت کلمه سیندن،فرانسه لی لره مخصوص اولان بیر آنلامی بیان ائله ییرلر.یاخود اسکیمولارین بیز قار دئدییمیز شئیه چئشیدلی کلمه لری واردیر. بو سؤزلر دیللرده تفککور طرزینه ایشاره ائله ییر.اصلینده دئمک ایسته ییرلر کی دیل، معنا دونیاسینی فرقلی شکیلده تشکیل ائله ییر. بوگون دیللرین خوصوصی له ذهنی فرقلیینه تاکید اولونور." چئشیدلی دیللر بیر شئیین چئشیدلی ایلگیلری دئییل لر بلکه اونون متفاوت باخیش آچیسی دیرلار.دیل لرین چئشیدلییی ایله دونیانین غنی لییی آرتیر و جور به جور فیکیرلر و دویغولار عمله گلیر".(ویلهلم فون هومبولت).آنجاق یورگن ترابانت-آ گؤره یاخین گله جک ده دیللرین چوخو آرادان گئده جکدیر چونکو یئنی دونیانین قورولوشو کیچیک دسته لری بؤیوک اتحادیه لرده اریدیر.اونلار اؤز دیللرینی ترک ائله ییرلر.اصلینده ویلهلم فون هومبولتون-ون ایسته دییی دوشونجه غنی لییی آستا- آستا آرادان گئدیر. آز تکلم لی دیل لر مدنی سوییه سی یوکسک اولان دیللره قوشولوب اونون مزیت لریندن یارارلانیرلار و بیر بؤیوک میللتین اجتماعی ایره لی له ییش ایمکانلاریندان ایستیفاده ائله ییرلر. آنجاق مومکون دئییل بؤیوک دیللر قاییدیب کیچیک دیللرده مستحیل اولالار. آیدین دئییل صاباح "دونیا کندی" دئییلن مکان دا دقیقاً نه باش وئره جکدیر، آنجاق، بو کندده آرادان گئده جک دیل لرین اؤزونه مخصوص افسانه لری، تاریخی،ماهنی لاری و فیکیر طرزینین محو اولماسی اؤزو دوشوندوروجودور.
اگر مارتین هایدگرین "دیل اؤزو بیر دوشونجه دیر و دوشونجه بیانی دئییل"(دیل وارلیغین ائوی دیر)سؤزونو نظرده آلساق عصرین یئنی دیلچیلیک علمینین بو سؤزونه داهادا اینامیمیز آرتاجاقدیر:" هر دیل بیر دوشونجه طرزیدیر".
بئله لیکله هر دیلین اؤلومو بیر فیکیر نوعونون اؤلومودور و هر بیر دیله قاداغا قویولارسا اصلینده بیر نوع باشقا جور فیکیرلشمه یه قاداغا قویولور.
فورصتدن ایستیفاده ائله ییب لوکال بیر مسئله یه ایشاره ائله مک ایسته ییرم.
آذربایجاندا اوّل لر بیر شعار وئریلیردی:"تورک دیلینده مدرسه اولمالیدیر هرکسه". بو آرزو، دموکراتیک دئییلدی. چونکو هم ایران دا هم ده آذربایجاندا غیرتورک میللتی ده واردیر. آنجاق خوشبختلیکدن سون زامانلار بو ایستک دموکراتیکله شیب:"اؤز دیلینده مدرسه اولمالیدیر هرکسه". بونو بیزده آرزولاییریق.هر بیر دیلین ایره لیله ییشی، دیری و داهادا غنی اولماغی اوچون، آکادئمیک یؤنه دوشمه ییی ضروریدیر.