آذربایجان مدنیت، موسیقی ساحه‌سین‌ده خیلی سای‌دا استعدادلارا صاحبدیر. ایلاهی وئرگی اولان سس باشقا قاراباغ و باکی اولماقلا، بیر چوخ بؤلگه‌لریمیزدن اولان انسانلارا بؤیوک شهرت قازاندیریب. نه یاخشی کی، بو گون ده اینسانلار جبار قاریاغدیوغلو، خان شوشینسکی، سید شوشینسکی، سئگاه ایسلام، کئچی اوغلو محمد کیمی خواننده‌لری یاخشی تانیییرلار. اما تأسفلر کی، ایستعدادلارینا گؤره اونلاردان هئچ ده گئری قالمایان سهیرلی سس صاحبلری ایسه چوخ آز خاطیرلانیر. یا دا عمومیتله، خاطیرلانماییب.

کولت. آذ محض بو جور خواننده‌لری یاد ائتمک اوچون اونلارا عایید بیر نئچه یازی حصر ائتمک فیکرین‌ده‌دیر. قید ائدک کی، بیزه بو یولدا بؤیوک موسیقی شناس فیرودین شوشینسکینین آراشدیرما ارثی و او ارثی بیزه چاتد؛ران آسلان کنانین اثرلریندن ایستیفاده اولونوب:

ستار- جنوبی آذربایجانین اردبیل شهرینده آنادان اولوب. ایلک گنجلیک ایللریندن موسیقییه هوس گؤستریب، آذربایجان و ایران ماهنیلارینی گؤزل سسله ایفا ائدیب. دینی فاناتیزمین حؤکم سوردویو فودال-پاتریارخال ایرانین هر یئرینده اولدوغو کیمی، اردبیل‌ده ده او زامان دینی مراسیملر چوخ طنطنه‌لی کئچیریلیردی. ستارین گؤزل سسینی ائشیدن یئرلی روحانیلر اونو مسجیده چاغیریب، دینی مراسیملرده ایشتیراک ائتمه‌یه تحریک ائدیرلر. ستار محرم‌لیک گونلری قاسیم، سکینه، زینب روللاریندا چیخیش ائدیر. بونا باخمایاراق، آچیق فیکیرلی ستار ایسلامیتین بو عادتلرینه نیفرت ائتدییندن هر واسطه ایله دینی مراسیملرده ایشتیراک ائتمکدن بویون قاچیریر.

خالق شنلیکلرینده و توی مجلیسلرینده اؤز ملاحت‌لی سسی ایله جاماعاتی خوشحال ائدیردی. اونا گؤره ده اردبیل روحانیلرینین اونو گؤرمه‌یه گؤزلری یوخ ایدی. اونلار ستاری تعقیب ائدیر، دینسیز آدلاندیریب خالق آراسیندا حؤرمتدن سالماغا چالیشیردیلار. روحانیلرین هده و ایفطیرالارینا دؤزمه‌یه‌ن ستار تبریزه گلیر. چوخ کئچمه‌دن تبریز مجلیسلرینین یاراشیغی اولور. نهایت، اونون خواننده‌لیک مهارتینین سوراغی تهرانا - شاه سارایینا چاتیر. اونو تهرانا دعوت ائدیرلر. ستار بیر نئچه ایل ایران شاهی محمد میرزانین ساراییندا خواننده‌لیک ائتدیکدن سونرا، ۱۸۴۴-جو ایلین اوللرینده ناخچیوان شهرینه کؤچور.

مشهدی عیسی- صادیقجانین و حاجی حسینون معاصری ایدی. اونون آدی همیشه اؤز زمانسینین گؤرکملی خواننده‌لری ایله یاناشی چکیلیب. مشهدی عیسی تکجه قاراباغدا دئییل، آذربایجانین بیر چوخ شهرلرینده - گنجه‌ده، آغداشدا، شاماخی و باکی‌دا دفعه‌لرله توی مجلیسلرینه، شنلیکلرینه دعوت ائدیلیر، شاماخیلی محمود آغانین مجلیسلرینده آیلارلا اوخویور و ایران حاکمی ناصرالدین شاه طرفین‌دن بیر نئچه دفعه تهرانا چاغیریلیر. شاه ساراییندا ایران موغننیلری ایله اولان بیر موسابیقه‌ده قلبه قازانان عیسی « شیرخورشید» اوردنی ایله تلطیف اولونور.

بولبولجان- عبدولباقی بولبولجان کربلایی علی اوغلو زولالوو ۱۸۴۱-جی ایلده شوشا شهرینده آنادان اولوب. باشقا خواننده‌لر کیمی عبدولباقینین ده بیر صنعتکار کیمی یئتیشمه‌سینده «قافقاز کونسئرواتورییاسی» آدلانان شوشانین موسیقی حیاتی حل ائدیجی رول اویناییب. عبدولباقی ایلک موسیقی تحصیلینی خراط قولونون مکتبین‌ده آلیب. مکتبی بیتیردیکدن سونرا او، تارزن صادیقجان ایله برابر قاراباغ، شکی، شیروان و گنجه مجلیسلرین‌ده، ائل شنلیکلرینده چیخیش ائدیر. خواننده کیمی معاسیرلرینین، او جمله‌دن شاعره ناتوانین رغبتینی قازانمیشدی. خان قیزی ناتوانین باغیندا قورولان مجلیسلرده آکتیو ایشتیراک ائدیر.

۱۹۰۰-جو ایلین مای آییندا ایران حاکمی مظفرالدین شاهین تیفلی‌سه گلمه‌سی موناسیبتی ایله سارای باغیندا دوزلدیلن بؤیوک مجلیسده آدلی-سانلی خواننده‌لر آراسین‌دا عبدولباقی ده اولور. عبدولباقی بو مجلیس‌ده ائله بیر مهارتله اوخویور کی، مظفرالدین شاه حیران قالیر. او، عبدولباقینی خواننده‌لیک هنرینه گؤره «شیری-خورشید» اوردنی ایله تلطیف ائدیر.

میرزه ممدهه‌حسن- شیروان‌لی میرزه محمدحسن ۱۸۵۱-جی ایلده شاماخیدا یوخسول دابباق عائله‌سینده آنادان اولوب. او، ایلک تحصیلینی مدره‌سه‌ده آلیر، بورادا فارس و عرب دیللرینی اؤیرنیر. دابباق ایسماییل کیشی اؤز اوغلونو مدره‌سه‌ده اوخوتماقلا، اونو موللا ائتمک نیتینده ایدی. لاکین دابباق ایسماییل اؤز آرزوسونا چاتمیر. چونکی بالاجا محمدحسنین قلبینده خواننده اولماق آرزوسو باش قالدیریر. اونون گؤزل سسی واردی. میرزه محمدحسنین بیر خواننده کیمی اورتالیغا چیخماسیندا مشهور شیروان موغننی‌سی کربلایی اکبرین بؤیوک رولو اولور. کربلایی اکبر مشهور موسیقی شوناس محمود آغانین سارایین‌دا یاشاییر و خواننده‌لیک ائدیردی. کربلایی اکبر سارایین یاخینلیغیندا یاشایان محمدحسنین گؤزل سسینی ائشیدیب ایستعدادینا والئه اولور. او، دابباق ایسماییلا مصلحت گؤرور کی، اوغلونون موسیقی تحصیلی آلماسینا ایجازه وئرسین. بئله‌لیکله کربلایی اکبر گنج محمدحسنین معلمی اولور، اونا مغام و تصنیف هاوالارینی اؤیره‌دیر.

میرزه محمدحسنین ملاحت‌لی سسی و ایفاچیلیق صنعتی اؤز دؤورونون بیر چوخ گؤرکهملی مدنیت خادیملرینین دقتینی جلب ائدیر. خوانندنین معاصری اولان شاعر سید عظیم شیروانی ده میرزا محمدحسنین سسینه و صنعتکارلیغینا حیران اولور و اونا یوکسک قیمت وئریر. بیر گون باهار فصلین‌ده سید عظیم شاماخی باغلارینی گزرکن گؤزل بیر سسین تغننی ائتدیینی ائشیدیر. شاعر آیاق ساخلاییب دینلییر، اوخویانین میرزه محمدحسن اولدوغونو بیلیب بداحتا دئییر:

عقلی‌می الیم‌دن نه گولو یاسمن آلدی.
نه سونبولو ریحان، نه باغو چمن آلدی.