عرب دیلین‌ده بایرام آنلامینا گلن «ائید»، «اید» سؤزو تورک دیللرین‌ده ایشله‌نه‌ن آودئت/عادت سؤزو ایله کؤکداش‌دیر. آنلامی «دؤنمه» دئمک‌دیر.

دیلیمیزده‌کی «عادت» سؤزو هر هان‌سی بیر خالقین حیاتین‌دا قدیم‌دن بری قبول ائدیلمیش و کؤک سالمیش عنعنه، وردیش، آلیشما معناسین‌دا ایشلنیر کی، بو دا «دؤنمه» آنلاییشی ایله باغلی‌دیر. دئمه‌لی، بایرام اولماسی اوچون اساس شرط تاریخی گونون بل‌لی بیر زامان‌دا موطلق تکرار باش وئرمه‌سی‌دیر.

بئله‌لیکله، بیز «ائید» سؤزون‌دن یولا چیخاراق «بایرام» سؤزونون منشیینی ایضاح ائده بیلریک.

بایرام سؤزونون منشیی حاق‌دا چوخ‌لو مولاهیزه‌لر وار. بو سؤز دیلیمیزده هر هان‌سی بیر تاریخی و س. حادثه شرفینه کئچیریله‌ن شادلیق گونو، تنته‌نه - «شادلیق»، «شن‌لیک»، «خوشبخت‌لیک» آنلامین‌دا ایشلنیر. بس بو سؤز نئجه یارانیب؟

بعضیلری «بایرام» سؤزونو پهلوی منشأ‌لی سؤز کیمی قئید ائدیبلر. پاتی – «گئری، تکرار»، راما ایسه «باریش»، «خوشبخت‌لیک» دئمک‌دیر.

سانسکریتجه‌ده ده بو سؤز عینی آنلاما گلیر. معلوم‌دور کی، تورک دیللرین‌ده «بایرام» سؤزو «بئیرام»، «مایرام»، «بیره‌م»، «نایرین»، «مئیرام» و س. بیچیملرده ایشله‌نمک‌ده‌دیر. سؤزون اسکی قایناقلاردا «بادرام/بئیرئم» و «بایرام» شکلین‌ده ایشله‌نمه‌سی یئنی مولاهیزه‌لره یول آچمیش، حتی «بای‌راق» سؤزو ایله عینی کؤک‌دن گلدیینی یازمیشلار. هر ایکی سؤزون (بایرا+م، بایرا+ق) سون سامیتین‌ده‌کی سس استثنا اولماقلا، عینی فونئتیک قورولوش‌لو اولماسی بعضی آراش‌دیرماچیلاری بو فیکیرده اولماغا سؤوق ائتمیش‌دیر. بون‌دان باشقا، بای‌راق و بایرام سؤزلرینین کؤکون‌ده «باتیرماق»، «سانجماق» فئیللرینین دوردوغو ادعا اولونموش‌دور.

دوغرودور، بای‌راق سؤزو «باتیر» فئی‌لی ایله باغلی‌دیر. بو فیکری سان‌جاق سؤزونون منشیی (سانج فئی‌لی) ده ثبوت ائدیر. بیزیم گلدییمیز قناعت اوندان عبارت‌دیر کی، بو سؤزلر (بایرام، بای‌راق) بیر کؤک‌دن یارانماییب.

ه .هسنوو و ر. کسه‌مه‌ن‌لی بو سؤزو بیرمه‌نالی اولاراق تورک منشأ‌لی سؤز حساب ائدیرلر. سؤزون «بای» و «آرام»دان یاراندیغی شوبهه دوغورمور. مؤلف قئید ائدیر کی، اورتا عصرده تورکلر بیرینجی آیا آرام دئییردیلر: «اویغورلاردا ایندی ده آرام یازین ایلک آیی کیمی ایشلدیرلر. قدیم اویغور دیلین‌ده «اورام» «گئرچک هدییه» دئمک‌دیر. یعنی بایرام ایفاده‌سینین ماهیتی ... «بای تانری‌دان یازین گلیشی» و یاخود «بای تانری‌دان استراحت گونلری»، "بای تانری‌دان گئرچک هدییه» کیمی وئرسییالار اولا بیلر. دئمه‌لی، «بایرام» سؤزو یازین گلیشی ایله باغلی یارانیب. سونرالار ایسه «بایرام» سؤزو داها گئنیش معنا کسب ائدیب و هر هان‌سی تنته‌نه‌یه شامیل اولونوب».

آرام سؤزو بو گون ده دیلیمیزده «دینج‌لیک»، «استراحت»، »راحت» آنلامین‌دا ایشله‌نمک‌ده‌دیر. بو اونو گؤستریر کی، یوخاری‌دا قئید ائتدییمیز پهلوی، سانسکریت دیلین‌ده‌کی «راما» (دینج‌لیک، خوشبخت‌لیک) سؤزو دیلیمیزده‌کی «آرام» سؤزو ایله کؤکداش‌دیر.

ر. کسه‌مه‌ن‌لی بیر قدر ده ایر‌لی گئده‌رک «بایرام» سؤزونو «آیلارین سلطانی» آنلامین‌دا ایضاح ائدیر. «شادلیق، شن‌لیک گونو» آنلامین‌دا ایشله‌نه‌ن بایرام اوللر یالنیز یاز بایرامی کیمی قاورانیلمیش، «نووروز» سؤزو سونرادان میدانا چیخمیش و «بایرام» سؤزو ایله پارالئل شکیل‌ده (نووروز بایرامی) ایشلنمیش‌دیر. بو گون ده بعضی بؤلگه‌لریمیزده مارت آیینا «بایرام آیی» دئییرلر.

یاخود بؤلگه‌لریمیزده «بایرام» دئدیک‌ده هله ده نووروز بایرامی باشا دوشولور. بو باخیم‌دان، ر. کسمنلینین «آرام» سؤزو ایله باغلی یاناشماسینی دوغرو ساییریق.