آنا صحیفه کولت |
حسن مهدی اوغلو، ۱۳ قوراپیشیرنآی (تیر) ۱۲۳۰- ه.ش. (۱۸۵۱-جی ايل اييولون ۵-ینده) تبريز شهرينده روحانی بیر عايلهده آنادان اولموشدور. او، تورکمنچای آندلاشماسيندان ۲۳ ايل سونرا دونيايا گلسه ده، وطنی هله ده آغری- آجیلاردان قورتارماميشدی. روسيانين ساواش زامانی ووردوغو ضرر آزیميش کيمی، آرازين سول ساحللرينی اؤز مستملکهسينه چئويرميش، قاجارلار سلالهسينی آغير تضمينات اؤدمهيه مجبور ائتميشدی. او دؤر اوچون اولدوقجا بؤيوک اولان وسايط خالقدان توپلاناراق قاليب روسيايا گؤندريلميشدی. اؤلکه آغير اقتصادی دورومدان چيخماغا چاليشسا دا، بو مومکون اولموردو. چونکی اصلاحاتين آپاريلماسی آخساديلير، اداره ائتمه اورتا عصرلرده اولدوغو کيمی آپاريلماقدا ايدي. ساوادسيزليق، يوخسوللوق، حاقسيزليق باش آليب گئديردی.
ايلک تحصيلينی عرب و فارس ديللرينی مکمل بيلن، دؤرونون گؤرکملی ضياليسی، آتاسي ملا مهديدن آلان حسن ده، آتاسی کيمی مدرسهده چاليشان بير روحانی اولدو.
۱۸۷۵-۱۸۹۶-جی ايللرده استانبولدا تبريزلی ميرزه نجفعلی خان و آغا محمد طاهرين نشر ائتديگي «اختر» قزئتيندهکی بير مقاله، گنج حسنين عؤمور يولونو دهيشدي، پئشه سئچمهسينده يول گؤسترن اولدو.
ايران مطبوعاتي تاريخينده ايلک مهاجر قزئت اولان «اختر»ده کی، «آوروپادا هر مين نفردن اون نفري ساوادسيز، ايراندا ايسه هر مين نفردن اون نفری ساوادليدير. بو نقصان اليفبانين چتينليیی و تدريس اصولونداکی قصورلاردان ايرهلی گلير...
"ايراندا دا آوروپاساياغی مکتبلر اولماليدير" فکرلری سانکی اونو سيلکلهدی. خارجی اؤلکهلردهکی تحصيل سيستمينه بؤيوک ماراق گؤسترن حسن، آتاسيندان اجازه آليب استانبولا گئتدی. اوراداکی مکتبلرله تانيش اولدو، آوروپادا تحصيل آلميش انسانلارلا گؤروشدو. ۱۸۸۰-نجی ايلده عثمانلی دؤلتينه داخل اولان بيروت شهرينه گئدهرک دارالمعلمه (پئداقوژی اونيوئرسيتهسینه) داخل اولدو. بورادا اوخودوغو ايللرده او دؤرده اصول-ی-جديد (يئنی اصول) آدلانديريلان تدريس مئتودو ايله تانيش اولدو و آوروپا تيپلی مکتبلرين تشکيلی، اداره ائديلمهسی، عئينی زاماندا «اليفبانين آسان و يئنی اصول ايله تدريسی»نی اؤيرندی. يئنيدن استانبولا دؤنن حسن ملا مهدی اوغلو بوراداکی علم، معارف و مدنيتله زنگين محيطدن ثمرهلی بهرهلنديکدن سونرا وطنينه قاييداراق اؤيرنديکلرینی تطبيق ائتمهيه، ملتینين بالالارينی بیلگیلنديرمهيه چاليشدی. لاکين تبريزده اونونلا فکرداش اولانلارين آزليق تشکيل ائتديیينی، تدريسله مشغول اولانلارين کهنه مئتودلاری دهييشمز سانديقلارينی گؤردوکده روسيا اشغالی آلتيندا اولان ايروان شهرينده ياشايان قارداشي ميرزه علینين يانينا گئتمهیی قرارا آلدی. اونون بو قراری قبول ائتمهسی هئچ ده تصادفی دئييلدی. اون دوققوز يوزايلين ايکينجی ياريسيندا آرازين ساغ ساحيليندن، يعنی قاجارلار دؤلتيندن اسماعيل کاظمزاده و ميرزه کاظم عسگرزاده ده ايروانا گليب بورادا يئنی اصوللو آنا ديلی مکتبلری آچديلار.
۱۸۸۳-نجو ايلده ايرواندا قارداشینين کؤمهییله يئرلی مسلمانلار اوچون معاصر تيپلی دونيوی مکتب– اؤزونون ايلک اصول-ی-جديد مکتبينی آچدی. حسن-ين مکتبدارليقدا باشلاديغی ايش اوغورلو آليندی. ايروانليلار اونو ميرزه حسن دئيه چاغيرديلار. اؤزو ايسه عربجه دوغرو يوللا گئتمه، بوی آتما آنلامينی وئرن «رشدی» سؤزوندن رشديه لقبينی گؤتوردو کی، سونرالار بو اونون سویآدينا چئوريلدی. اونون ياراتديغي مکتب قيسا مدتده چوخ نفوذ قازاندی. آوروپا مئتودلارينا اويغونلاشديريلميش بو مکتبده آنا ديلی ايله ياناشی، فارس، روس و فرانسيز ديللری، جغرافيا، هندسه، کيميا و س. فنلر ده اؤیرهديليردی. چار روسياسی اشغال ائتديگی بؤلگهلرده يئرلی خالقلاردان کيچيک مأمورلار حاضرلانماسينا بؤيوک ماراق گؤستريردی.
ميرزه حسن-ين آچديغی مکتبده حاضيرلانان کادرلار دا چار روسياسینين ايشينه يارانديغيندان حاکم دايرهلر اونون فعاليتينی تقدير ائتدی، مادی يارديم گؤستردی، موکافاتلانديردی. ناصرالدين شاه قاجار چار روسياسينا سفری زامانی ايرواندا اولارکن ميرزه حسن رشديهنين آچديغی مکتبده ده اولدو.
۱۸۸۸-نجی ايلده تبريزه قاييدان ميرزه حسن بورادا «دبيرستان رشديه» و « مدرسهیرشديه» آدلی يئنی تيپلی مکتبلر آچدی. لاکين رشديهنين تعليم مئتودلارینين اسلامی پرينسيپلره اويغون گلمهديیينی ادعا ائدن محافيظهکارلار مکتبی باغلاتماغا چاليشديلار.
تاریخ
2020.03.24 / 10:27
|
مولف
سما
|