بو گون آذربایجان میللی مطبوعاتینین بانیسی، گؤرکملی معاریفچی حسن بی زردابینین آنیم گونودور.

Kult.az خاطیرلادیر کی، حسن بی ملیکوو (زردابی) ۲۸ ایون ۱۸۳۷-جی ایلده کئچمیش گؤی چای قزاسینین زرداب کندینده آنادان اولوب.

او، ایلک تحصیلینی زرداب کندینده کی مدرسه‌ده آلیب. بورادا عربجه و فارسجا اؤیره نن حسن بی زردابی ۱۸۵۲-جی ایلده شاماخی شهرینده روسجا دونیوی تحصیل وئرن مکتبه یازیلیب.

۱۸۶۱-جی ایلده مکتبی اوغورلا بیتیررک دؤولت تقاعدو ایله موسکوا اونیورسیتئتی فیزیکا-ریاضیات فاکولته‌سینده طبیعت علملری اوزره تحصیل آلماغا گؤندریلیب. ۱۸۶۵-جی ایلده بو اونیوئرسیتئتی فرقله‌نمه دیپلومو ایله بیتیریب. عالی تحصیل اوجاغینی اعلا قیمتلرله باشا ووردوغونا گؤره علمی ایش اوچون اونیورسیتئت‌ده ساخلانیلماسی قراری قبول ائدیلیب. لاکین خالقینا، میللتینه خیدمت ائتمک آرزوسو اونو آذربایجانا گتیریب.

زردابی اونیوئرسیتئتی بیتیردیکدن سونرا باکی‌دا مکتب‌ده طبیعت علملری اوزره معلم کیمی ایشه دوزلیب.

بونونلا دا اونون حیاتیندا یئنی دؤور - معاریفچیلیک، خالقین ساوادلانماسی، آنا دیلینده تحصیل اوغروندا مباریزه مرحله‌سی باشلاییب. همین دؤورده بورادا آذربایجان‌لی شاگیردلرده یوخ درجه‌سینده ایدی. بونونلا دا حسن بی آذربایجانلی اوشاقلاری مکتبه جلب ائتمک اوچون خالق ایچریسینده تبلیغات آپارماغی قارشی‌سینا مقصد قویوب. او، مسلمانلار آراسیندا ایلک دفعه ۱۸۷۲-جی ایلده باکی‌دا «جمعیتی-خئیرییه» یارادیب. همین ایلین بوتون یایینی حسن بی زردابی گیمنازییادا تحصیل آلان شاگیردلری نجف بی وزیروو و عسگراغا آدی گؤزلوو ایله بیرلیک‌ده آذربایجانین شهر و کندلرینی دولاناراق رسمی دفتر «جمعیتی-خئیرییه»یه عضو یازدیرماقلا مشغول اولوب.

حسن بی زردابی هم ده آذربایجان پئشه کار تئاترینین یارادیجیلاریندان‌دیر. اونون رهبرلیگی و دراماتورقلاردان نجف بی وزیروولا عسگر آغا آدی گؤزلووون فعال ایشتیراکی ایله ۱۸۷۳-جو ایلده میرزه فتحعلی آخوندووون «حاجی قارا» و «لنکران خانینین وزیری» کومئدییالاری تاماشایا قویولوب.

او، آذربایجان قادینلارینین معاریفله‌نمه‌سینه خصوصی اهمیت وئریب. ۱۹۰۱-جی ایلده باکی‌دا آذربایجانلی قیزلار اوچون ایلک مکتبین آچیلماسینا بؤیوک کؤمک گؤستریب.

دوغما آنا دیلینده قزئته بؤیوک احتیاج اولدوغونو درک ائد‌ن حسن بی قزئت چاپ ائتمک اوچون حکومته مراجعت ائدیب. بونونلا علاقه دار بؤیوک متفکر استانبولدان حوروفات گتیریب و نهایت، خئیلی زحمتدن سونرا ۱۸۷۵-جی ایل ایولون ۲۲-ده باکی‌دا قوبئرناتورون مطبعه‌سینده آذربایجان دیلینده «اکینچی» قزئتینین نشرینه مووفق اولوب. بو مطبوع اورقانلا آذربایجان میللی مطبوعاتینین اساسی قویولوب.

۱۸۷۵-جی ایلین ۲۲ ایولوندان ۱۸۷۷-جی ایلین ۲۹ سنتیابرینا قدر چاپینی داوام ائتدیرن «اکینچی» آیدا ایکی دفعه ۳۰۰-۴۰۰ تیراژلا نشر اولونوب. بو ایللر عرضین‌ده قزئتین ۵۶ نمرسی ایشیق اوزو گؤروب.

زردابی و اونونلا بیرلیکده بو قزئتده چالیشان بیر سیرا معاریفپرور، دموکرات ناشیرلر شرقین گئریلیینی، اطالت و سوستلویونو حقیقی آزادلیغین اولماماسیندا گؤروبلر. اونلار اؤز سؤزلرینی دولایی یوللا اولسا بئله، بو قزئت واسطه‌سی ایله خالقا چاتدیرا بیلیبلر.

۱۸۷۷-جی ایل سنتیابرین ۲۹-دا «اکینچی» اؤز نشرینی دایاندیرماغا مجبور اولوب.

آذربایجان میللی مطبوعاتینین ایلک قارانقوشو اولان بو قزئت ایکی ایل یاشاسا دا، خالقین میللی و معاصر روحدا تربییه اولونماسیندا چوخ بؤیوک رول اویناییب. زردابی اؤلومونه یاخین ایفلیج کئچیریب. لاکین او، عمرونون سونونا قدر «کاسپی» قزئتینده‌کی وظیفه‌سینی داوام ائتدیریب.

۲۸ نویابر ۱۹۰۷-جی ایلده وفات ائد‌ن حسن بی زردابی کهنه بی بی هئیبت مسجیدینین یاخینلیغین‌دا دفن اولونسا دا، ۱۹۵۷-جی ایلده وفاتینین ۵۰ ایللیی قئید اولونارکن قبری فخری خیابانا کؤچورولوب.