اصلا اردبیلین نمین شهرین‌دن اولان یدوللا کنعانی ایران توده پارتییاسینین ایالت شعبه‌سین‌ده فعالیت گؤستریب. توده پارتییاسی ایله آذربایجان دموکرات فیرقه‌سی آیریلدیقدان سونرا فیرقه‌نین عضوو کیمی فعالیتینی داوام ائتدیریب. ۱۹۸۳-جو ایلده ایران‌دا سیاسی فعاللارا قارشی باشلادیلان رپرسییالاردان (تصفیه‌لردن) سونرا اردبیل‌ده معلم ایشله‌یه‌ن کنعانی آذربایجانا گلیب. سیاسی قاچقین کیمی مینسک شهرینه گئدن مهاجیر ۱۹۹۱-جی ایلده یئنی‌دن آذربایجانا قاییدیب.

یدوللا نمین‌لی امضاسی ایله تانینان گونئی‌لی فعالین Axar.az-آ مصاحیبه‌سینی تقدیم ائدیریک:

- ایران‌دا نه باش وئریر؟

- ۱۹۷۹-جو ایل فورال انقلابی ایله مونارخییا (شاهلیق) و یا کلاسسیک شاه اداره اصولو دئوریلدی. لاکین بو انقلاب ایران‌دا کؤک سالمیش شاه اداره اصولونو آرادان قالدیرمادی. بیر نئچه ایلدن سونرا یئنه ده شاه رژیمی دین پرده‌سی آلتین‌دا باش قالدیردی: بوتون مترقی و دموکراتیک سیاسی قوه‌لرین عضولری یئنی یارانمیش رژیم طرفین‌دن محو ائدیلدی. انقلاب واسطه‌سی ایله اؤلکه‌ده آپاریلان اقتصادی، سیاسی و مدنی اصلاحاتلار یئنی‌دن دوندورولدو. حاضردا اونیللرله یارانان دورغونلوق دؤورونون اؤلکه‌ده یاراتدیغی یئنی بحرانی ایزلییریک. بو هرطرف‌لی بحران نتیجه‌سین‌ده اؤلکه‌ده اعتراض دالغالاری باشلادی. سون اعتراضلار حجاب بهانه‌سیله باشلاسا دا، کؤکونده ایللرین ییغیلیب قالان حرصی دورور.

- ایران حکومتی باش وئره‌نلرده خاریجی عامللر آختاریر. اعتراضلاردا قربین رولو ایله باغلی ادعالار نه درجه‌ده دوغرودور؟

- البته، بو ادعا معین درجه دوغرودور. چونکی اوزون مدت آمریکا و غربین قویدوغو سانکسییالار تأثیرینی اؤلکه‌نین بوتون اقتصادی، اجتماعی و مدنی ساحه‌لرین‌ده گؤستریب. مثلاً، رژیمی میلیتاریزمه یووارلادان آمریکانین تهدیدلری اولوب. جورج بوش ایرانی «شر اؤلکه‌سی» آدلاندیراراق، رگیون سیاستی اوچون «یاخین شرق» لاییحه‌سینی یوروتدو. لاییحه‌نین مقصدی اونا ایستیقامتلنمیشدی کی، تهران رژیمی اؤزونو پارچالانمادان قوروماق نامینه هم سلاحلانسین، هم ده اؤلکه‌ده دیکتاتورانی حاکم ائتسین. اونا گؤره ده دوشونوره‌م کی، ایرانین آپاردیغی خاریجی سیاست بین‌الخالق شرایط‌دن چوخ آسیلیدیر. ۲۰۰ ایل بویونجا ایران تاریخین‌ده خاریجی عامل بؤیوک رول اویناییب، ایندی ده اویناییر.

- حاضردا ایران‌دا باش وئره‌ن اعتراض آکسییالاری هانسیسا اساس‌لی دییشیک‌لییه گتیریب چیخارا بیلرمی؟

- بو آکسییالار وطنداشلارین حاق‌لی اعتراض سسلری‌دیر. یعنی، بو اعتراضلار اوزون مدت‌دیر ییغیلیب قالان، حل اولونمایان پروبلملرین فونوندا باش قالدیریب. بو اعتراض نه ایلک، نه سون سس اولاجاق. رژیم اونلارا دیره‌نسه، طبیعی کی، بو اعتراضلارین دالغاسی یوکسه‌له‌جک، قارشی‌دورمالار شدتلنه‌جک. منجه، تهران رژیمینین ایستراتژی مرکزلری بو بحرانین درینلیینی بیلیرلر. لاکین رژیم داخیلین‌ده بو مسئله‌یه یاناشمادا ایکی مختلیف فیکیر موجوددور: بیرینجیلر بو حاقلی سسلری ائشیدیب، او پروبلملری اصلاحات یولو ایله حل ائتمک ایستییر، ایکینجیلر ایسه بو آکسییالاری شدتله یاتیرماغی دوشونور. بو دوشونجه تک رژیمین دئییل، بلکه اؤلکه‌نین فلاکتی دئمکدیر. البته، حجابلا باغلی مسئله حلینی تاپارسا، رژیمین بیرینجی قانادی یئنی‌دن حاکمیته گلیب، اصلاحاتلار آپارماغا چالیشاجاق. سون یاناشمالار دا بونو دئمه‌یه اساس وئریر کی، ایران اصلاحاتلارا ماراقلیدیر. واخت چوخدان گلیب چاتیب. ایران بوسبوتون دییشیکلر آستاناسین‌دادیر. بو یا انقلاب، یا دا اصلاحات یولو ایله اولاجاق.

- ۲۱ آذر حرکاتینین ایلدؤنومو یاخینلاشیر. حاضردا ایران‌دا یاشایان آذربایجان‌لیلار آراسیندا ملی حکومته مناسیبت، او دیرلره ییه‌له‌نمک نه سوییه‌ده‌دیر؟

- بو سوالین بیر نئچه ایل اولکی جوابی «چوخ ضعیف» اولاجاقدی. اؤتن ایللر عرضین‌ده ایسه آذربایجان‌دا ملی حرکات چوخ گوجلنیب. یئنی نسیل آرتیق میدانلاردا ملی حکومتی یاراتماقلا باغلی شعارلار سسلندیریر. ۲۱ آذر حرکاتینین یاراتدیغی اینقیلابی ایزلر ایلبیل خالقیمیز آراسین‌دا گوجله‌نمک‌ده‌دیر. بو گون آرتیق داخیل‌ده - آذربایجان‌دا تانینمیش شخصیتلریمیز اؤز ایستکلرینی توپلوما بیان ائدیرلر. بیر نئچه گون اول تبریز مرکزلی آذربایجان دموکراتییا طرفدارلاری ۹ ماده‌دن عبارت بیر بیانات یاییب. بیاناتی ۱۶۶ تانینمیش شخص امضالایاراق، آذربایجان و ایران جمعیتینه مراجعت ائدیب. حاضردا دا امضا کامپانییاسی آپاریلیر.

- ایران‌دا باش وئره بیله‌جک هانسیسا دییشیکلیکده ملی حکومت آذربایجان‌لیلار اوچون حقوقی و تاریخی بازا رولونو اوینایا بیلر؟

- چوخ مرکب دور یاشاییریق. دونیادا گئدن قطبلشمه محاربه‌سی چوخ گومان بیزیم اؤلکه‌دن ده یان کئچمه‌یه‌جک. بورادا ایکی مسئله اورتایا چیخا بیلر: بیرینجی‌سی، ایران دونیا گوجلری طرفیندن اشغال ائدیلرسه، ملتلرین ایستیقلالیتی اوچون شدتلی مباریزیه باشلاماسی احتیمالی قوتلنیر. طبیعی کی، اشغال اولونان منطقه‌لر اورانی ایشغال ائد‌ن دؤولتین حمایه‌سی آلتین‌دا اؤز حکومتینی قوراجاق. ملتلرین تالعی وضعیت ثابیتلشندن سونرا بیلینه‌جک. ایکینجی حال‌دا، ایران ثابت بیر اؤلکه کیمی اؤز حیاتینا داوام ائدرسه، رژیم یا اصلاحات، یا دا انقلاب یولو ایله دییشیب دموکراتییایا دوغرو گئدرسه، ملتلر مسئله‌سی بیر قدر لنگییه‌جک. بو حال‌دا مدنی مباریزه‌نین بیر قدر آکتیولشمه‌سی مسئله‌سی گونده‌مه گلیر. آذربایجان‌لیلارا گلدیکده... دوشونوره‌م، تورکلرین سایجا چوخلوغو اونلارین مقدراتینی تهران‌دا معینلشدیره‌جک. حتی دئمک اولار کی، ایران مدنی جهتدن تورکلرین دیل حاقینی اؤلکه سوییه‌سین‌ده حیاتا کئچیره بیلر. نیه؟ ایرانین پارچالانماسینین قارشی‌سینی آلماق اوچون. احمدینژادین حاکمیتی دؤورونده خاریجی ایشلر ناظری اولموش صالحی بئله بیر ایفاده ایشلتمیشدی: ایران اهالی‌سینین ۴۰ فایزی تورکلردیر. بو، رژیمین ایستراتژی مرکزلرینده یقین کی، مباحصه مؤوضوع‌سودور.

- ایران‌دا آذربایجان دیلینین ایستیفاده‌سین‌دن دانیشاردینیز... سیزجه، اؤلکه وطنداشلارینین نئچه فایزی بو دیل‌ده دانیشیر؟

- اگر آذربایجان ایالتینی گؤتورسک، ایالتین مطلق اکثریتی شیفاهی شکیل‌ده آذربایجان تورکجه‌سین‌ده دانیشیر. بوردا آذربایجانجا مختلیف نشرلر چاپ اولونور. اما ایرانین باشقا یئرلرینده یاشایان آذربایجان تورکلرینین اکثریتی تأسف کی، فارس دیلین‌ده دانیشیرلار. یعنی آنا دیلینده دانیشانلارین فایز درجه‌سی چوخ آزدیر. بو، تأسف کی، اونلارین آسیمیلییاسییاسینا گتیریب چیخارماقدادیر.