ارمنیلر ادعا ائدیر کی، آذربایجان آدی ۱۹۱۸-ده یارانیب. لاکن روسیانین ۱۹-جو عصرده تورکمنچای مقاوله‌سینی امضالاماسی زمانی استفاده ائتدیی خریطه‌لرده و متنلرده «آذربایجان» آدی یازیلیب.

Kult.az خبر وئریر کی، بو سؤزلری تاریخچی عالم، دوسنت زاور علیئو پایلاشیب.

او بیلدیریب کی، اکثریت مقاوله‌ده «آذربایجان» آدینین اولمادیغینی ادعا ائدیردی:

«آذربایجان» آدینی قفقازداکی روس قوشونلارینین کماندانی گنرال پاسکئویچ چارا یازدیغی مکتوبدا چکیر:

«آذربایجان ایتکی‌سی ایله انگلیس مأمورلاری گمیلره مینه بیلرلر. ذات عالیلری، منیم واسطه‌مله ارمنیلرین آذربایجانا کؤچورولمه‌سی اوچون قبول ائدیلمیش اصوللار و اونلارین حاضردا رایونلاریمیزدا مسکونلاشدیریلماسی حاقیندا داها اعتبارلی معلومات الده ائتمکدن ممنون قالدینیز».

گنرال پاسکئویچین روس شاعری و دیپلماتی گریبایدووا عنوانلادیغی «صلح دانیشیقلاری زمانی تورکمنچایدا، خصوصاً ده آذربایجانلا باغلی کولگییا مشاوری گریبایدووا نئجه داوام ائتمک باره‌ده تعلیمات» باشلیقلی مخفی مکتوبوندا روس قوشونلارینین آذربایجان اراضیلرینین اکثریتیندن چیخاریلماسی شرطلریندن بحث ائدیلیر.

باشقا بیر یئنی فاکت: چار گنرال پاسکویچه یازیر کی، «پول طلبلری فارسلار طرفیندن رد ائدیلسه، بوتون آذربایجان ولایتینین فارسدان آیریلماسینا حاضر اولون».
عالم مقاوله‌دن سؤزوگئدن حصه‌نین ترجمه‌سینی ده تقدیم ائدیب:

«(XV ماده): «شاه حضرتلری اؤز دؤلتینه ساکتلییی قایتارماق و اؤز تبعه‌لریندن حاضرکی مقاوله ایله بو قدر خوشبختلیکله باشا چاتمیش محاربه‌ده تؤردیلمیش بدبختلیکلری داها دا آرتیرا بیلن هر شیی کنار ائتمک کیمی خیرلی، خلاص ائدیجی نیتله حرکت ائد‌رک، «آذربایجان» آدلانان ولایتین بوتون اهالی‌سینه و مأمورلارینا بوسبوتون و تام باغیشلانما عطا ائدیر. هانسی درجه‌یه مخصوص اولماسیندان آسیلی اولمایاراق، اونلاردان هئچ کس اؤز حرکتینه و یا محاربه عرضینده و یا روس اردوسونون آدی چکیلن ولایتی موقتی توتدوغو زمان داورانیشینا گؤره تعقیبه، دینی عقیده‌سینه گؤره تحقیره معروض قالمامالیدیر».

بو فاکت بیر داها ثبوت ائدیر کی، روسیا و قاجار دؤلتی آذربایجان آدلانان جغرافییانی ایکی حصه‌یه بؤلوبلر».

زاورعلیئو وورغولاییب کی، تورکمنچای مقاوله‌سی روسیا و قاجارلار آراسیندا ۹۰ ایل مدتینه باغلانیب:

«آرتیق آرادان ۲۰۰ ایله یاخین بیر دؤور کئچمکده‌دیر. مقاوله حقوقی قوه‌سینی ایتیریب. مقاوله‌نی باغلایان دؤلتلر - روسیا ایمپرییاسی و قاجارلار دؤلتی آرتیق یوخدور.

بین‌الخالق حقوقا گؤره، تورکمنچای مقاوله‌سی اؤلو مقاوله و اؤلو امضالارا اساسلاندیغیندان، حقوقی قوه‌سینی چوخدان ایتیریب. مسئله‌یه حقوقی وارثلیک نقطه‌ نظریندن باخاندا روسیادا ۱۹۱۷-جی ایلین سوسیالیست انقلابی همین ایلده اولان بورژوا انقلابیندان فرقلی اولاراق، اؤزونو روسیا ایمپرییاسینین وارثی اعلان ائتمییب. مقاوله‌نین حقوقی طرفینی اینجه‌لدیکجه معلوم اولور کی، ایران دا گرک بعضی اراضیلری آذربایجانا قایتارسین.

اگر بو گون خزر دنیزی روسیانین داخلی دنیزی حساب ائدیلمیرسه، بو منطقله، مقاوله‌ده آدی کئچن آذربایجان اراضیلری اوزرینده هر ایکی دؤلتین حقوقی صاحب‌لییی آوتوماتیک اولاراق ایتیریلیر و ماهیت اعتباری ایله بو ایکی اشتراکچی دؤلت یاد اراضیلر اوزرینده آنجاق اشغالچی استاتوسو ایله قالمیش اولور.

نه بولشویک روسیاسی، نه ده ۱۹۹۱-جی ایلین دکابریندا یارانمیش معاصر روسیا فدراسییاسی چار روسیاسینین حقوقی وارثی دئییل. حتی لنین سووئت روسیاسینی قوردوغو زمان اؤزوندن اولکی چار رژیمینین وارثی اولمادیغینی، همچینین چار دؤورونه عاید بوتون عهده‌لیکلرین، بورجلارین، مقاوله‌لرین قوه‌دن دوشدویونو اعلان ائتدی. ایندیکی ایران اسلام رسپوبلیکاسی دا حقوقی باخیمدان قاجارلار دولتینین وارثی دئییل. عینی زماندا تورکمنچای مقاوله‌سینین بیرینجی ماده‌سینده نظرده توتولدوغو کیمی، بو مقاویله یالنیز قاجارلار سلاله‌سینین حاکمیتی دؤورونده حقوقی قوه‌یه مالک ایدی.

مقاویله‌لرین حقوقی قوه‌سی و مدتلیلییی حاقیندا ۱۹۶۹-جو ایلده قبول ائدیلمیش ویانا کونونسییاسینا اساساً، هم گلستان، هم ده تورکمنچای مقاوله‌لری حاضردا قوه‌ده اولمایان و هئچ بیر حقوقی مسئولیت یاراتمایان اؤلو مقاویله‌لردیر».