کولت. آذ ناتیق سفرووون ترجمه‌سین‌ده اویلیام فولکنئرین «قیرمیزی یارپاقلار» حکایه‌سینی تقدیم ائدیر.
هر ایکی هین‌دو پلانتاسییادان کئچیب طایفه قوللارینین یاشادیغی قصبه‌یه یؤنلدی. قصبه‌نین چیی کرپیجدن تیکیلمیش کومالاری ایکی جرگه دوزولموشدو، ترتمیز آغاردیلمیش ائولرین آراسی ایله یالین آیاق ایزلریندن ناخیشلانمیش توزلو و ائنسیز کوچه اوزانیردی. بیر نئچه الده قاییرما اویونجاق توز-تورپاغین ایچینه آتیلیب سس‌سیز-سمیرسیز قالمیشدی. هئچ یان‌دا حیاتدان اثر-علامت یوخ ایدی.
هیندولاردان بیری:
– بیلیرم، بوردا نیی تاپاجاغیق، – دئدی.
– نیی تاپمایاجاغیق، – دئیه او بیری عکس-سدا وئردی.
گون گونورتا اولموش‌دو، اما کوچه‌ده هئچ کس گؤزه دیمیردی. هر یئرده سوکوت و بوشلوق حؤکم سوروردو، شادارا آغیزلی، گیل سوواق‌لی باجالاردان توستو چیخمیردی.
– هه، ایندیکی باشچینین آتاسی اؤل‌ن‌ده ده بئله ایدی.
– سن یقین «کئچمیش باشچینین» دئمک ایستییرسن.
– هه…
هیندولاردان بیرینین آدی اوچ سبت ایدی. تخمیناً، آلتمیش یاشی اولاردی. هر ایکی هین‌دو گؤرکه‌مجه وارلی بورگئرلره اوخشاییردی: ائنلیکورک، یاستییاپالاق، یئکباش، فتیرسیفت، تورپاق رنگینه چالان بوز-بولانیق سیفتلرینه سیرلی بیر ساکیت‌لیک هوپموش‌دو. بو جور اوزلری هارداسا سیام و سوماتراداکی کالافالیقلاردا دومان ایچین‌دن بوی‌لانان داش بالبانلاردا گؤره بیلرسه‌ن. اونلاری بو کؤکه گونش سالمیش‌دی – قیزمار گونش و قاتی کؤلگه: ساچلاری قارسانمیش جیله اوخشاییردی. اوچ سبتین سول قولاغین‌دان اوستونه مینا چکیلمیش تنبکی قوتوسو ساللانیردی.
– من چوخ‌دان دئییرم کی، بوتون بونلار دوزگون دئییل. قاباقلار قوللار یوخ ایدی. بیزده زنجیلر یوخ ایدی. ایستدییمیز کیمی عؤمور سوروردوک. بول‌لوجا دا واختیمیز اولوردو. ایندی ایسه بوتون واختیمیز اونا گؤره گئدیر کی، اونلار اوچون ایش آختاریب تاپاق. اونلار ایشسیز قالا بیلمیر.
– اونلار ایت کیمی‌دیر، آت کیمی‌دیر.
– ائل‌دیر. بیر تیکه ده عقللاری یوخ‌دور. موطلق گرک ایشله‌سینلر. اونلار
آغلاردان دا پیسدیرلر.
– کؤهنه باش‌چی ساغ اولان‌دا اونلار اوچون ایش آختارماق لازیم گلمیردی.
– ائل‌دیر. کؤله‌لیک خوشوما گلمیر. بو، دوزگون دئییل. قدیملرده آداملار دوزگون یاشاییردیلار. ایندی یوخ.
– او واختلار سنین یادین‌دا اولماز.
– یادین‌دا اولانلاردان ائشیتمیشه‌م. اؤزوم ده ائله یاشاماغا چالیشمیشام. اینسان ایشله‌مک اوچون یارانماییب.
– ائل‌دیر. سن بیر اونلارین بده‌نینه باخ.
– قارادیر. اؤزو ده آجی دادیر.
– بیه‌م یئمی‌سه‌ن؟
– بیر دفعه یئمیشه‌م. اوندا جاوان ایدیم، داد آنلامیردیم. ایندی اؤلسه‌م ده، یئمره‌م.
– ائل‌دیر. ایندی اونلاری یئمیرلر. صرفه‌لی دئییل.
– دادسیزدیر. آجی‌دیر. خوشوما گلمیر.
– هم ده صرفه‌لی دئییل. اونلاری آتا دییشمک اولار.
ایندی اونلار کوچه ایله آددیملاییردیلار. یؤن‌ده‌م‌سیز، لال اویون‌جاقلار – آغاج‌دان، اسکی و للکلردن دوزلدیلمیش تیلسیملر آستانالارین قاباغین‌دا، کودودان قایریلمیش کاسا قیریقلارینا و سور-سومویه قاریشیب توز-تورپاغین ایچین‌ده ایتیب-باتمیش‌دی. نه کومالاردان سس-سمیر گلیر، نه قاپیلاردا بیر قارالتی گؤزه دییردی. دونه‌ن‌دن – ایسسئتیببئخا اؤل‌ن گون‌دن بئله ایدی. آرتیق هین‌دولار بیلیردیلر کی، بوردا نه تاپاجاقلار.
اونلار قصبه‌نین اورتاسین‌داکی ایری داخمایا یاخینلاش‌دیلار. زنجیلر آیین معین گونلرین‌ده بورایا ییغیشیر و مراسیملرینین بیر حیسه‌سینی ایجرا ائدیر، قاران‌لیق دوشه‌ن‌دن سونرا چایین ساحلینه – ایری تبیللرین ساخلاندیغی یئره یوللانیردیلار. بو کومادا جوربجور توتییالار – اووسونلار، تیلسیملر و اوزرین‌ده قیرمیزی گیلله رمزلر چکیلمیش تاختا لؤوهجیکلر ساخلانیردی. اوتاغین اورتاسین‌دا، باجانین آلتین‌دا قارالیب کوللنمیش اوجاق واردی، اوجاغین اوستون‌ده دمیر قازان آسیلمیش‌دی. پنجره‌لر باغلی ایدی و گونش ایشیغین‌دان داخمایا گیرمیش هین‌دولار ایلک آندا هئچ نیی سئچه بیلمه‌دیلر. اوتاق‌دا نه ایسه بیر حرکت دویولور، قاران‌لیق‌دا کؤلگه‌لر ترپشیر و گؤزلرین آغی ایشاریردی، ائله بیل، اوتاق آغزیناجن زنجیله دولو ایدی. هر ایکی هین‌دو آستانادا آیاق ساخلادی.
اوچ سبت:
– بودور ائ، – دئدی. – بیلیردیم کی، آخیری بئله اولاجاق.
– بورا منیم خوشوما گلمیر، – او بیری هین‌دو جاواب وئردی.
– ایگی دئییرسن، هه؟ قورخدوقلاری اوچون بئله ای وئریرلر. اونلارین ایگی ده باشقا جوردور.
– گئدک بوردان.
– سن ده قورخورسان! بونو من سنین ایگین‌دن دویدوم.
– بلکه بیز ایسسئتیببئخانی دویوروق.
– ائل‌دیر. او بیلیر کی، بیز بوردا نه تاپاجاغیق. هله جان وئره‌ن‌ده بیلیردی کی، بو گون بوردا نه تاپاجاغیق. – اوتاق‌دان هین‌دولاری کسکین ای ووروردو، قاتی قاران‌لیق‌دا زنجیلرین گؤزلری ایشاریردی.
– سیز منی تانیییرسیز. منیم آدیم اوچ سبت‌دیر. آختاردیغیمیز آدام قاچیب. – زنجیلر دینمیردی. زنجیلرین ایگی بورکولو، دورغون هاوادا دالغا-دالغا قالخیر، گاه گوج‌لنیر، گاه زیفلییردی. آداما ائله گلیردی کی، اونلارین هامی‌سی بیر واهید جان‌لی‌دیر و هامی‌سی نه ایسه سیرلی، درکولونماز یاد بیر شئی حاق‌دا دوشونور. اونلار قاران‌لیق‌دا پوسقودا دورموش قیرخایاق کیمی، نهنگ بیر آغاجین قازیلمیش کؤکلری کیمی ایدیلر. ائله بیل، ایندیجه تورپاغین اوست قاتی قالدیریلمیش و تورپاغین آلتین‌دا ایشیق‌دان، حیاتدان گیزلنمیش ایری، اوفونت‌لی بیر یوماق اوزه چیخمیش‌دی.
– نیه سوسورسوز؟ – اوچ سبت دیللهندی. – سیز یاخشی بیلیرسیز کی، بیز نه اوچون گلمیشیک. آختاردیغیمیز آدام قاچیب‌دیر.
او بیری هین‌دو:
– اونلار نه باره‌ده‌سه دوشونورلر، – دئدی. – گئدک بوردان.
– اونلار نیی‌سه بیلیرلر.
– سنجه اونو گیزلدیرلر؟
– یوخ. او قاچیب. او، هله دونه‌ن آخشام قاچیب. ایندیکی باشچینین باباسی اؤل‌ن‌ده ده بئله ایدی. بیز اوچ گون اونو توتا بیلمدیک. دوز اوچ گون دووم قبره گئده بیلمیردی، دئییردی: «من آتی‌می گؤروره‌م. من ایتی‌می گؤروره‌م. اما نؤکری‌می گؤرموره‌م. سیز اونو نئیله‌می‌سیز؟ نیه منی قبیرده دینجلمه‌یه قویمورسوز؟»
– اونلار اؤلمک ایستهمیرلر.
– ائل‌دیر. ناموس‌سوز و شرف‌سیز آداملاردیر. حیاتدان زلی کیمی یاپیشیبلار.
– بورا منیم خوشوما گلمیر.
– منیم ده خوشوما گلمیر. آنجاق نه ائتمک اولار. اونلار وهشیدیرلر، گؤزله‌مه کی، قانونا حؤرمت ائد‌جکلر. ائله اونا گؤره دئییرم، ایندی هئچ نه دوزگون دئییل.
– ائل‌دیر. اونلار حیاتدان برک-برک یاپیشیبلار. گونون آلتین‌دا ترلمیی باش‌چی ایله یاناشی باسدیریلماق‌دان اوستون توتورلار. لاکین آختاردیغیمیز آدام بوردا یوخ‌دور.
زنجیلر دینمیردیلر، سوسوردولار. قاران‌لیق‌دا یالنیز گؤزلری ایشاریردی، بیر ده دالغا-دالغا قاتی و کسکین ای گلیردی.
– ائل‌دیر. اونلار قورخورلار. – او بیری هین‌دو دئدی. – ایندی نه ائتملیگیک؟
– گئدک باش‌چی ایله دانیشاق.
– موکئتوببئ بیزی ائشیدرمی؟
– بس نئجه ؟ بو، اونون خوشون گلمه‌یه‌جک. آنجاق ایندی او، باش‌چی‌دیر.
– ائل‌دیر. ایندی او، باش‌چی‌دیر. ایندی کؤن‌لو ایسته‌یه‌ن قدر قیرمیزی دابان‌لی آیاققابیلاری گئیه بیلر.
هین‌دولار دؤنوب قاپی‌دان چیخ‌دیلار. اصلین‌ده قاپی یئری ایدی، قاپینین اؤزو یوخ ایدی. داخمالارین هئچ بیرین‌ده قاپی یوخ ایدی.
– او، اوللر ده گئییردی.
– ایسسئتیببئخادان گیزلین گئییردی. اما ایندی آیاققابیلار اونون‌دور، چونکی او، باش‌چی‌دیر.
– ائل‌دیر. بو، ایسسئتیببئخانین خوشونا گلمیردی. من بیلیرم. بیر دفعه موکئتوببئیه دئدیی سؤزلری اؤز قولاغیملا ائشیتدیم: «سن باش‌چی اولان‌دا آیاققابیلار سنین اولاجاق. هله‌لیک‌سه بو آیاققابیلار منیم‌دیر». ایندی موکئتوببئ باش‌چی‌دیر و اونلاری گئیه بیلر.
– ائل‌دیر، – دئیه او بیری جاواب وئردی. – ایندی او، باش‌چی‌دیر. اوللر او، آیاققابیلاری ایسسئتیببئخادان خلوت گئییردی و هئچ کس بیلمیردی کی، ایسسئتیببئخانین بون‌دان خبری وار، یا یوخ. آنجاق ایندی ایسسئتیببئخا قوجا اولماسا دا، اؤلوب‌دور و آیاققابیلار موکئتوببئیه چاتیب، چونکی موکئتوببئ آرتیق باش‌چی‌دیر. سن بو باره‌ده نه دوشونورسه‌ن؟
– من بو باره‌ده دوشونموره‌ن. – اوچ سبت دئدی. – بس سن؟
– من ده دوشونموره‌م.
– سن چوخ عقل‌لی ایش گؤرورسه‌ن کی، دوشونمورسه‌ن…
– …
۲-جی
ائو دیک‌دیرده، پالید آغاجلارینین آراسیندای‌دی. اؤن طرف‌دن بیرمرتبه‌لی ایدی – اصلین‌ده بو، بیر واختلار ساحلین یاخینلیغین‌دا قوما اوتورموش گمینین گؤیرته‌سی ایدی. ایسسئتیببئخانین آتاسی دووم گمینی بوشالدیب سرو آغاجین‌دان یونولموش وردنه‌لرین اوستو ایله ائوینه سوروموش‌دو – ساحل‌دن ائو‌جه‌ن اون ایکی میل یولو دوز بئش آیا گئتمیش‌دیلر. او واختلار دوومون ائوینین کرپیجدن بیرجه دیواری واردی. گمینین گؤیرته‌سینی ائنلی طرف‌دن دیوارا سؤیکه‌دیلر، ایندی ژالوزلری سالینمیش کایوتلارین قاپی‌سی اوستون‌ده روکوکو اوسلوبون‌دا دوزلدیلمیش و بعضی یئرلری قوپوب تؤکول‌سه ده، دبدبه‌لی گؤزللیینی ایتیرممیش پروازلار اؤز قیزی‌لی رنگیله گؤز اوخشاییردی، کایوتلارین قاپیلاری اوستون‌ده‌کی قیزی‌لی یازیلار دا اولدوغو کیمی قالمیشدی.
دووم باش‌چیلار نسلین‌دن ایدی، آنجاق آتا طرف‌دن یوخ، – آنا قوهوملارین‌دان بیری ایروکئز قبیله‌سین‌دن (رئد. شیمالی آمئریکادا ان قودرت‌لی هین‌دو طایفهلارین‌دان بیری) ایدی. جاوانلیغین‌دا او، یئنی اورلئاناجان گئدیب چیخمیش‌دی. بو اهوالات چوخ‌دان اولموش‌دو، او واختلار یئنی اورلئان آوروپا شهری کیمی بیر شئی ایدی. دووم قاییقلا میسسیسیپی چایی ایله یئنی اورلئانا ائنمیش و اورادا کاوالئر سیؤ بلوند دئ ویتری ایله دوستلاشمیش، اؤز معلمینین رهبرلیگی آلتین‌دا یئنی اورلئان لیمانینین قوماربازلاری و باشکه‌سه‌نلری آراسین‌دا یاخشی بیر حیات مکتبی کئچمیش‌دی. اورادا او اؤزونو ایری تورپاق ساحه‌لری اولان باش‌چی قله‌مینه وئریردی. هین‌دو دیلین‌ده باش‌چی هم ده «اینسان» معناسین‌دا ایشلندیی اوچون کاوالئر دئ ویتری اونو «دی هوممئ» چاغیریردی. دووم آدی دا ائله اوردان گلیردی.
اونلار – کور-کوبود سیفت‌لی، قارتال باخیش‌لی، یاستییاپالاق هین‌دو و دئیی‌لنه گؤره بیر واختلار کاروندئ‌لی (رئد. لویزیانانین ایسپان قوبئرناتورو) و گئنئرال اویلگینسله (رئد. ۱۸۰۵-جی ایلده‌ن لویزیانانین آمئریکا قوبئرناتورو، هین‌دولارا قارشی خصوصی قددارلیغی ایله آد چیخاریب) یاخین‌لیق ائتمیش و ایندی وطنین‌دن دیدرگین دوشموش پاریس‌لی هر یئره جوت گئدیردیلر. گونلرین بیرین‌ده اونلار قفیل‌دن یوخا چیخ‌دیلار – واختلارینی کئچیردیکلری قومارخانا و تیریکخانالاری ترک ائتسه‌لر ده، اؤزلرین‌دن سونرا چوخ‌لو روایت و دئدی-قودو قویوب گئت‌دیلر، شهرده دوومون قوماردا اوددوغو کول‌لی میقداردا پول‌دان، اونون وارلی-کارلی وئست-هیند عائله‌سین‌دن اولان بیر قیزلا علاقه‌سین‌دن شاییه‌لر گزیردی. دووم یوخا چیخدیق‌دان سونرا قیزین قارداشی علین‌ده تاپانچا هله اوزون مدت قومارخانالاری گزیب دوومو آختاریردی.
یاریم ایلده‌ن سونرا قیز دا یوخا چیخدی. او، سئنت-لوی‌سه یول‌لانان گمییه مین‌دی و گئجه‌لرین بیرین‌ده گمی میسسیسیپینین یوخاری آخارین‌دا ساحله یان آلدی. قیز قاراواشین و زنجی قیزین موشاییتی ایله ساحله ائندی. اورادا اونو آتلی-آرابالی دؤرد نفر هین‌دو قارشیلادی. اوچ گون-اوچ گئجه یول گئت‌دیلر. دسته چوخ لنگ ایرلیلییردی، چونکی گنج قادین آرتیق بوی‌لو ایدی و تئزلیکله دوغمالی ایدی. پلانتاسییایا گلیب چاتان‌دا معلوم اولدو کی، دووم آرتیق باش‌چی‌دیر. بونو نئجه ائتدیینی دووم آچیب-آغارتمادی، بیرجه اونو دئدی کی، عمی‌سی و قارداشی – هر ایکی‌سی بیر گون‌ده قفیل‌دن وفات ائدیبلر. او واختلار ائو قوللارین هؤردویو بیرجه اری-اویرو دیواردان عبارت ایدی، دیوار بویو اوتاقلارا بؤلونموش اوستو کولشله دؤشه‌نه‌ن سارای اوزانیردی، بوتون بونلار داها چوخ پارکا اوخشایان ماراللارین ائو حیوانی کیمی اوتلادیغی اون مین آکرلیق مئشه‌ده یئرلشیردی. دووم و اونون گنج آروادی ایسسئتیببئخانین دونیایا گلیشین‌دن آز اول ائوله‌ن‌دیلر. اونلارین کبینینی اساس پئشه‌سین‌دن علاوه، هم ده قول آلوئری ایله مشغول اولان بیر کئشیش کسدی. آوروپالیلار کیمی دووم دا قول آلماغا و ساحه‌سینین بیر حیسه‌سینی اکیب-بئجرمه‌یه باشلادی. آنجاق قوللار حددن چوخ اولدوغونا گؤره اونلار اوچون ایش چاتیشمیردی. زنجیلرین اکثریتی بوش-بئکار قالدیغین‌دان آفریکا جنگل‌لیکلرین‌ده وردیش ائتدیکلری کیمی حیات سوروردولر. یالنیز هردن دووم ایتلری اونلارین اوستونه قیسقیردیب قوناقلارینی ایله‌ن‌دیریردی.
دووم اؤل‌ن‌ده اوغلو، اون دوققوز یاش‌لی ایسسئتیببئخا بوتون تورپاق ساحه‌لرینین و بیر بؤلوک قولون صاحبی اولدو – بو واخت عرضین‌ده اونلارین سایی بئش دفعه آرتمیش‌دی – بو قدر قول ایسه اونا گرک دئییل‌دی. او، یالنیز باش‌چی آدینی داشیییردی، طایفهنی ایسه عمی‌سی و عمی‌سی اوغلانلاری ایداره ائدیردیلر. آخیردا هین‌دولار زنجی مسئله‌سینه گؤره مشورته ییغیش‌دیلار. کایوتلارین قیزی‌لی یازیلاری آلتین‌دا چؤملیب مودریک بیر گؤرکه‌مله بو پروبلئ‌می هر طرف‌دن موذاکیره ائتمه‌یه باشلادیلار.
بیری دئدی:
– بیز اونلاری یئیه بیلمریک.
– نه اوچون؟ – دئیه او بیری ماراقلان‌دی.
– اونلار چوخ‌دورلار.
– دوزدور، – اوچونجوسو صحبته قوشول‌دو. – اگر اونلاری یئمه‌یه باشلاساق، گرک هامی‌سینی یئیک. بو قدر ات یئمک‌سه زیان‌دیر.
– بلکه اونلارین اتی مارال اتی کیمی‌دیر. اوندا زیان ائلمز.
– اوندا آرتیق اولانلاری یئمیک، قیراق، – دئیه ایسسئتیببئخا صحبته قاریش‌دی.
دوز بیر دقیقه هامی اونا باخ‌دی.
– نه اوچون؟ – دئیه نهایت کیم‌سه یئرین‌دن دیللهندی.
– یوخ، بئله یاراماز، – او بیری دئدی. – بئله ائتمک اولماز. اونلار بیزه چوخ باها باشا گلیبلر. یادینیزا سالین، اونلار اوچون نه قدر اذیت چکمیشیک، ایش آختارمیشیق. آغلار کیمی ائتمک لازیم‌دیر.
– اونلار نه ائدیرلر؟ – ایسسئتیببئخا سوروش‌دو.
– آغلار زنجیلری بسلییرلر. اونلاری یئدیزدیرمک اوچون بول‌لوجا تورپاق شوملاییر و قارغی‌دالی اکیرلر. اونلار چوخالان کیمی ساتیرلار. بیز ده یئر شوملایاریق، قارغی‌دالی اکریک و باشلایاریق زنجیلری بسله‌ییب آرتیرماغا. سونرا ایسه آغلارا پوللا ساتاریق.
– بس بیز بو پولو نئیلیجییک؟ – دئیه اوچونجوسو ماراقلان‌دی.
بیر مدت جهدله دوشون‌دولر.
– باخاریق دا، – بیرینجی‌سی دئدی. اونلار چؤملیب اوتورموش‌دولار و سیله دوشونمه‌یه جهد ائدیردیلر.
– دئمه‌لی، یئنه ده ایشله‌مک لازیم گله‌جک، – اوچونجوسو دئدی.
– قوی بونو زنجیلرین اؤزلری ائل‌سینلر، – دئیه بیرینجی هین‌دو اعتراض ائتدی.
– ائل‌دیر، قوی اؤزلری. بیزه ایسه ترله‌مک زیان‌دیر. ایشله‌یه‌ن‌ده بده‌ن نم چکیر. بوتون دلمه-دئشیکلر آچیلیر.
– سونرا سویوق هاوا اوردان ایچری کئچیر.
– ائل‌دیر. قوی زنجیلر ایشله‌سینلر. اونلار ترلمیی سئویرلر.
بئله‌لیکله، طایفه زنجیلرین کمکیله داها چوخ ساحه‌نی اکیب-بئجرمه‌یه باشلادی. اوللر قوللار چارداق‌لی ائوده‌ن چوخ دونوز پیه‌سینه اوخشایان بیر عقل‌دا یاشاییردیلار. اینده‌ن بئله، هین‌دولار اوچون آیریجا کومالار تیکیب زنجیلرین جاوان اوغلان و قیزلارینی اوردا ساخلاییردیلار کی، تؤره‌ییب آرت‌سینلار. بئش ایلده‌ن سونرا ایسسئتیببئخا قیرخ باش قولو مئمفیس‌لی قول آلوئرچی‌سینه ساتیب، آنا طرف‌دن قوهومو اولان یئرلی اورلئان‌لی دایی‌سینین رهبرلیگی ایله آوروپایا سیاهت ائتدی. کاوالئر سیؤ بلوند دئ ویتری او واختلار آرتیق پاری‌سه قاییتمیش‌دی، قوجالیب الده‌ن دوشموش، بوتون دیشلری تؤکولموش‌دو. پاریک و کورسئت گزدیریردی، قورویوب قاخاجا دؤنموش انلیک-کیرشان‌لی سیفتین‌ده ایسه ایستئهزا قاریشیق فاجیوی بیر ایفاده هوپوب قالمیشدی. او، ایسسئتیببئخادان اوچ یوز دوللار بورج آلاراق بونون اوزینه اونو بعضی کوبار دایره‌لرله تانیش ائتدی، بیر ایلده‌ن سونرا ایسسئتیببئخا ائوه قایی‌دان‌دا اؤزو ایله قیزیل سویونا چکیلمیش چارپایی و دئیی‌لنه گؤره، بیر واختلار ایشیغین‌دا مادام پامپادورون ساچینی دوزلتدیی و لودوویکین اونون پودرالانمیش چینی اوست‌دن بوی‌لاناراق گوزگوده اؤز عکسینه گولومسدیی بیر جوت شام‌دان گتیردی. آنجاق هدییه‌لردن ان چوخ خوشونا گلن قیرمیزی دابان‌لی آیاققابیلار ایدی. لاکین توف‌لی آیاغینا اولموردو، بو دا تعجب‌لو دئییل‌دی، چونکی بو واختاجان ایسسئتیببئخا اؤمرون‌ده آیاققابی گئیممیش‌دی.
او گتیردیی توف‌لیلری توتون کاغیذینا بوکه‌رک آغزیناجان کوکنار قوزلاری ایله دولدورولموش آشیرما هئیبه‌نین جیبین‌ده ساخلاییر و هردن چیخاریب اوغلو موکئتوببئیه اویناتماغا وئریردی. هله اوچ یاشین‌دا ایک‌ن موکئتوببئنین ائنلی، یاستی، مونقول سیفتی ائله ایفاده‌سیز و دونوق ایدی کی، سانکی او، درین بیر یوخویا گئتمیش‌دی و اویاناجاغینا دا گومان یوخ ایدی. یالنیز قیرمیزی دابان‌لی توف‌لیلری گؤره‌ن‌ده سیفتین‌ده حیات نیشانه‌لری گؤرونمه‌یه باشلاییردی.
موکئتوببئنین آناسی گؤزل بیر قیز ایدی. ایسسئتیببئخا اونو بوستان‌دا ایشله‌یه‌ن‌ده گؤردو. دایانیب بیر مدت قیزا، اونون اتلی یانچاقلارینا، مؤهکه‌م کوریینه، ساکیت سیفتینه تاماشا ائل‌دی. ایسسئتیببئخا چایا بالیق توتماغا گئدیردی، آنجاق همین گون گئدیب چایا چاتا بیلمه‌دی. هئچ آیاقلاری آرتیق توف‌لییه گیرمیردی. ساکیت، بورکولو آخشاملاردا ایسسئتیببئخا اوغلونون کوپپوش، ائنلی پنجه‌لرینی نئجه بیر اینادلا آیاققابینین ایچینه سوخماغا چالیشدیغینا باخیر و سس‌سیز-سس‌سیز گولوردو. او، هله بیر نئچه ایل ده بئله‌جه سس‌سیزجه گول‌دو، چونکی موکئتوببئ اون آلتی یاشیناجان توف‌لیلری آیاغینا کئچیره بیلجیی اومیدینی ایتیرمیر، بؤیودوکجه بیر او قدر اینادلا آیاغینی توف‌لییه سوخماغا جان آتیردی. لاکین سونرالار اؤز اینادین‌دان ال چکدی. آنجاق ایسسئتیببئخایا ائله گلیردی کی، ال چکیب. اصلین‌ده ایسه او، ایسسئتیببئخانین یانین‌دا اؤزونو ائله گؤستریر، آیاققابیلارا یاخین دورموردو. گونلرین بیرین‌ده سای‌سیز-حساب‌سیز آروادلارینین سونونجوسو ایسسئتیببئخایا خبر وئردی کی، بس موکئتوببئ توف‌لیلری اوغورلاییب گیزلدیب. بو یئرده ایسسئتیببئخا گولمیینی کسیب آروادینا بویوردو کی، چیخیب گئت‌سین. تک قالان‌دان سونرا – «هه-ا، – دئدی، – منیم اؤزوم ده یاشاماغی خوشلاییرام». سونرا آدام گؤندریب موکئتوببئنی یانینا چاغیرت‌دی. – بو توف‌لیلری سنه هدییه وئریرم، – دئدی.
او واختلار موکئتوببئنین ایگیرمی بئش یاشی واردی. هله ده ائولنممیش‌دی. ایسسئتیببئخانین اؤزو چوخ دا هون‌دور دئییل‌دی. بونونلا بئله، بویو اوغلون‌دان آلتی دویم هون‌دور، چکی‌سی ایسه یوز فونت آز ایدی. موکئتوببئنین او واختلار ائنلی، سولغون، یوخولو سیفتی، سانکی خسته‌لیک‌دن شیشمیش اللری و آیاقلاری واردی.
ایسسئتیببئخا دقتله اوغلونا باخیب:
– توف‌لیلر ایندی سنین‌دیر، – دئدی.
موکئتوببئ یالنیز بیرجه دفعه – ایچری گیره‌ن‌ده گؤزلرینی زیلله‌ییب آتاسینین اوزونه باخ‌دی. لاکین بو ایتی، احتیاط‌لی و اوغرون باخیش‌دان ایسسئتیببئخا هئچ نه اوخویا بیلمه‌دی.
موکئتوببئ:
– چوخ ساغ اول، – دئدی.
ایسسئتیببئخا هله ده اونا باخیردی، آنجاق هئچ نه کس‌دیره بیلمیردی. او، هئچ واخت موکئتوببئنین نه گؤردویونو، نیه باخدیغینی آنلایا بیلمیردی.
– بو آیاققابیلار اونسوز دا سنین اولاجاق، اونو سنه باغیشلاماقلا مگر بیر شئی دییشیرمی؟
موکئتوببئ یئنه ده:
– چوخ ساغ اول، – دئدی.
ایسسئتیببئخا بیر چیمدیک بورونوتونو داماغینین آلتینا قویوب کیتره آغاجینین بوداغی ایله دیشلرینه سورته-سورته:
– نه ائتمک اولار، – دئدی. – اینسان اب‌دی یاشایا بیلمز. – او، یئنه اوغلونا باخ‌دی، سونرا اونون گؤزلری سانکی بوشالدی. بوتون بده‌نی سوستل‌دی و او، درین خیالا قرق اولدو. نه باره‌ده دوشوندویو معلوم دئییل‌دی، اما بیر مدت‌دن سونرا سانکی اؤز-اؤزونه دانیشیرمیش کیمی:
– هه، آنجاق آتام دوومون، عمی‌سینین قیرمیزی دابان‌لی آیاققابیلاری یوخ ایدی، – دئدی. او، یئنه ده قارشی‌سین‌دا دایانیب گؤزلرینی آشاغی دیکمیش شیشمان و یوخولو اوغلونا باخ‌دی: – هه، بو جور سیر-سیفتی اولان آدام نه دئسه‌ن ائل‌یه بیلر، هئچ خبر ده توتمازسان. توتان‌دا دا آرتیق گئج اولار. – او، اوتوراجاغی مارال دری‌سین‌دن هؤرولموش کرئسلودا اوتورموش‌دو. – او، آیاققابیلاری هئچ گئیه ده بیلمیر. بو آیاققابیلار حتی اونون آیاغینا دا اولمور، مگر بو، منیم گوناهیم‌دیر؟
او داها بئش ایل یاشادی، سونرا اؤلدو. گونلرین بیرین‌ده آخشاموستو قفیل‌دن هئیسیزلش‌دی و سکونس دری‌سین‌دن آرخالیق گئیمیش شامان بوتون گئجه‌نی اونون باشی اوستون‌ده اووسون‌لو چوبوقلاری یان‌دیرسا دا، سوبهه یاخین کئچین‌دی.
بو حادثه دونه‌ن باش وئرمیش‌دی. قبیر آرتیق قازیلمیش‌دی و بوتون گون آداملار فورقون و آرابالاردا، آتلی و پیادا قیزاردیلمیش ایت اتی، سئککوتاژ و کؤزده بیشیریلمیش ات یئمک و دفن مراسیمین‌ده ایشتیراک ائتمک اوچون آخیشیب بورا گلیردیلر.
۳-جو
اؤز یولداشی ایله باشچینین ائوینه قاییتمیش اوچ سبت:
– بو، اوچ گون چ‌جک، – دئدی.- ان آزی اوچ گون. هئچ ارزاق دا چاتمایاجاق. بیر دفعه گؤرموشه‌م، بو نئجه اولور.
او بیری هیندونون آدی قاراگیله لوی ایدی.
– او، بو جور ایستی‌ده ایله‌نه‌جک، – دئدی.
– ائل‌دیر. اونلاردان همیشه زیان چکمیشیک. زیان‌دان ساوایی هئچ نه گؤزله‌مه.
– بلکه هئچ اوچ گون چکمه‌دی.
– یوخ، اونلار چوخ اوزاغا قاچیرلار. بو باش‌چی یئرین ترکینه گئدنه‌جه‌ن بول‌لوجا ای وئره‌جک. اؤزون گؤره‌جک‌سه‌ن کی، من حاق‌لییام.
اونلار ائوه یاخینلاش‌دیلار.
– ایندی او، آیاققابیلاری گئیه بیلر. – قاراگیله دئدی. – هامینین گؤزو قاباغین‌دا گئیه بیلر.
– هله‌لیک یوخ، – دئیه اوچ سبت رازیلاشمادی. قاراگیله تعجبله اونا باخ‌دی. – او، تعقیبه اؤزو باش‌چی‌لیق ائتمه‌لی‌دیر.
– موکئتوببئ؟ – دئیه قاراگیله حیرتله‌ن‌دی. – او کی دانیشماغا بئله ارینیر. سنجه ایندی بونا راضی اولار؟
– بس نئجه؟ آخی تئزلیکله اونون آتاسی ای وئره‌سی‌دیر، منیم یوخ.
– ائل‌دیر. – قاراگیله دئدی. – دئمه‌لی، باش‌چی اولان‌دان سونرا بئله آیاققابیلار اونا هاوایی قیسمت اولماییب. بونون اوچون او، هله خئی‌لی تر تؤکمه‌لی اولاجاق، ائله دئییل؟ سن نه فیکیرده‌سه‌ن؟
– بس سن نه فیکیرده‌سه‌ن؟
– بس سن؟
– من هئچ نه فیکیرلشمیرم. آیاققابیلار ایندی ایسسئتیببئخانین نیینه گرک‌دیر؟ موکئتوببئ اونلاری اؤزونه گؤتوره بیلر. ایسسئتیببئخا اوچون فرقی یوخ‌دور.
– ائل‌دیر. قوی گؤتورسون. او، باش‌چی‌دیر. بونا اونون حاقی وار.
ائوین قاباغین‌دا گمی‌دن ده خئی‌لی هون‌دور، اوستو آغاج قابیغی ایله اؤرتولموش، آلتینا یاغمورلو هاوالاردا باغ‌لانان قاتیر و آتلارین دیرناقلاری ایله ائشیلیب تاپدالانمیش چارداق وار ایدی. گمی گؤیرته‌سینین بورون حیسه‌سین‌ده بیر قوجا و ایکی آرواد اوتورموش‌دو. آروادلاردان بیری تویوق اوتور، او بیری قارغیدالینین قابیقلارینی سویوردو. قوجا ایسه دئیینیردی. او، قالین کتان‌دان اوزون پئن‌جک و قالین شلیاپا گئیینمیش‌دی. اما آیاقلاری یالین ایدی.
– هر شئی محو اولور، – دئیه قوجا میزیل‌دانیردی. – بو گلمه‌لر آخیریمیزا چیخاجاقلار. نه قدر کی اونلار زنجیلری بوینوموزا میندیرممیش‌دیلر، هر شئی یاخشی ایدی. اورییمیز ایسته‌یه‌ن کیمی یاشاییردیق. قاباقلار قوجالار کؤلگه‌ده اوتوروب مارال اتی و قارغی‌دالی یئییر، تنبکی چکیر و ناموس‌دان، قئیرت‌دن، موهوم ایشلردن دانیشیردیلار. ایندی ایسه؟ حتی قوجالار بئله ترلمیی سئوه‌ن بو آخماقلارین قایغی‌سینی چکمک‌دن اوسانیب الده‌ن دوشورلر. – اوچ سبت و قاراگیله گؤیرته‌یه قالخان‌دا قوجا سوسوب گؤزلرینی اونلارا زیلله‌دی. گؤزلری سؤنوک و کدرلی ایدی، سیفتی نارین قیریشلارین ایچین‌ده ایتیب-باتمیش‌دی. – دئمه‌لی، بو دا قاچ‌دی.
– ائل‌دیر، – دئیه قاراگیله جاواب وئردی. – قاچ‌دی.
– من بیلیردیم کی، آخیری بئله اولاجاق. دووم اؤل‌ن‌ده اولدوغو کیمی ایندی ده اوچ هفته اونون دالینجا دوشجییک. گؤررسینیز.
– اوچ هفته یوخ، اوچ گون، – دئیه قاراگیله اعتراض ائتدی.
– بیه‌م سن اوردا ایدین؟
– یوخ. لاکین من باشقالارین‌دان ائشیتمیشه‌م.
– من‌سه اوردایدیم، – قوجا دئدی، – دوز اوچ هفته باتاقلیغین، تیکان‌لی کوللارین ایچیله اووو قووالادیق. – قوجا هله ده دانیشیردی. لاکین اوچ سبت و قاراگیله آرتیق اونو ائشیتمیردیلر. ایچری کئچمیش‌دیلر.
بیر واختلار گمینین سالونو اولان اوتاق‌دان ایندی تدریجه‌ن سؤکولوب-داغیلان چوروک بیر قوتو قالمیشدی. سالونون قیرمیزی آغاج‌دان اولان اؤرتویو کیف آتمیش‌دی، شوشه‌لری سینمیش پنجره‌لر ایچی اویولموش گؤز یوواسی کیمی قارالیردی. اوتاق‌دا بیر نئچه توخوم کیسه‌سی و لاندونون (رئد. دؤردنفرلیک آچیق کارئتا) دیشله‌سی، تکرلری و قاباق چارخی واردی. سؤیود چوبوقلارین‌دان هؤرولموش قفس‌ده بیر تولکو بالاسی آرام‌سیز اولاراق او باش-بو باشا قاچیردی. اوچ آریق دؤیوش خوروزو توز-تورپاغین ایچین‌ده ائش‌له‌نیردی. دؤشه‌مه اونلارین قورو نجی‌سی ایله اؤرتولموش‌دو.
هین‌دولار کرپیج دیوارداکی دئشیک‌دن کئچیب چاتلاق شالبانلاردان تیکیلمیش بؤیوک بیر اوتاغا دوش‌دولر. بوردا لاندونون آرخا حیسه‌سی و لایلاری کونجه آتیلمیش‌دی. پنجره‌یه سؤیود چوبوقلارین‌دان هؤرولموش چرچیوه سالینمیش‌دی. چرچیوه‌نین دئشیکلرین‌دن باشلارینی باییرا چیخارمیش دؤیوش خوروزلارینین مونجوق کیمی یوپیومرو هیرس‌لی گؤزلری و دیدیلمیش پیپیکلری واردی. بیر کونج‌ده قدیم خیش و بیر جوت الدقاییرما آوار دیوارا سؤیکدیلمیش‌دی، ایسسئتیببئخانین پاریس‌دن گتیردیی قیزی‌لی چارپایی دؤرد قاییشلا تاوان‌دان آسیلمیش‌دی. چارپایینین آرتیق نه دؤشیی، نه یایلاری واردی. بوش چرچیوه سلیقه ایله دری قاییشلارلا هؤرولموش‌دو.
ایسسئتیببئخا هر آخشام گنج آروادینی بو چارپایی‌دا یاتماغا مجبور ائدیردی. او، اؤزو تنگنفس اولدوغون‌دان اوزانمیر، گئجه‌لری یاریوتورموش وضعیت‌ده کرئسلودا کئچیریردی. آخشاملار آروادینین چارپایی‌دا اوزاندیغینا امین اولدوق‌دان سونرا او، اوزون-اوزادی قاران‌لیق‌دا اوتوروب اؤزونو یوخولوغا ووروردو – او، گون عرضین‌ده جمعی اوچ-دؤرد ساعت یاتیردی. گئجه‌نین بیر عالمین‌ده آروادینین نئجه اوغرون-اوغرون دؤشک‌سیز قاییشلاردان یورغانین اوستون‌ده اوزانماغینا لذتله تاماشا ائلییردی – باخیر و سس‌سیزجه گولوردو. سحره یاخین آروادی یئنه اوغرون-اوغرون یئرین‌دن قالخیب، قورخا-قورخا بوی‌لانیر و تزه‌دن چارپایییا اوزاناراق اؤزونو یوخولوغا ووروردو، هئچ آغلینا دا گلمیردی کی، ایکی آددیم‌لیق‌دا اری ایسسئتیببئخا اوتوروب اونون هر بیر حرکتینه گؤز قویاراق سس‌سیزجه گولور.
اوتاغین کونجون‌ده یئره سانجیلمیش چوبوقلارا ایسسئتیببئخانین پاریس‌دن گتیردیی شام‌دانلار برکیدیلمیش‌دی، ائله همین کونجه اون قاللونلوق ویسکی چللیی قویولموش‌دو. اوتاق‌دا بیر ده گیل‌دن اوجاق یئری واردی، اوجاغین قنشرینه آچیلیب-ییغیلان کرئسلو قویولموش‌دو، کرئسلودا موکئتوببئ ایلشمیش‌دی. قارا ماهود پئن‌جک گئیمیش‌دی، آنجاق کؤینیی یوخ ایدی و آلت تومانینین کمری اوستون‌دن تونج کوره‌یه اوخشایان یومرو و هامار قارنی چیخمیش‌دی، آیاغین‌دا قیرمیزی دابان‌لی توف‌لیلر واردی. کرئسلونون آرخاسین‌دا یئنی‌یئتمه اوغلان دایانمیش‌دی، مخمر یئلپیکله اونو یئللییردی. موکئتوببئ یئرین‌ده قورجانمادان اوتورموش‌دو، گؤزلرینی یومموش و سویتینین اوزگجینه اوخشایان کوپپوش اللرینی دیزلری اوستونه قویموش‌دو. اونون یاستیبورون‌لو، ساری، ائنلی سیفتی – سئهیرلی، فاجیوی لاقئید بیر ماسکا کیمی‌دی. قاراگیله و اوچ سبت ایچری گیره‌ن‌ده ده موکئتوببئ گؤزلرینی آچمادی.
– او، آیاققابیلاری سوبه تئزدن گئییب؟ – دئیه اوچ سبت اوغلان‌دان خبر آلدی.
– سحرین گؤزو آچیلمامیش، – اوغلان جسواب وئردی. یئلپیین حرکتی بیر آنلیق دا کسیلمیردی. – اؤزونوز گؤرورسوز.
– ائل‌دیر. – اوچ سبت دئدی. – گؤروروک.
موکئتوببئ ترپه‌نمه‌دی. پئن‌جک و داربالاق‌دا، سینه‌سی آچیق، آیاغین‌دا قیرمیزی دابان‌لی بایاکی توف‌لیلر، آسییا بوتو کیمی دینمزجه ایلشمیش‌دی.
– سیزین یئرینیزده اولسایدیم، – اوغلان دئدی، – اونا توخونمازدیم.
– سن بلکه ده توخونمازدین. – اوچ سبت دئدی. قاراگیله ایله چؤملیب اوتوردولار، اوغلان یئلپیینی یئللمییندی‌دی. – قولاق آس، ائی
باش‌چی، – دئیه اوچ سبت سؤزه باشلادی. آنجاق موکئتوببئ ترپه‌نمه‌دی. – او قاچ‌دی.
موکئتوببئنین اوزینه یئنه اوغلان دیللهندی.
– من سیزه دئمیشدیم. بیلیردیم کی، او قاچاجاق. سیزه دئمیشدیم.
– ائل‌دیر. سنین کیمی سونرادان باشبیله‌ن‌لیک ائل‌یه‌نلر چوخ‌دور. بس سیز عقل‌لیلار دونه‌ن اونا مانع اولماق اوچون نیه هئچ نه ائلمدینیز؟
– او، اؤلمک ایستمیر، – قاراگیله دئدی.
– آخی نیه ایسته‌مه‌سین؟
– نیه ده ایسته‌سین؟ – دئیه اوغلان صحبته قاریش‌دی. – نه واخت‌سا اؤلجیی احتیمالی هله ائله بیر دلیل دئییل. بو هئچ منی ده ایناندیرمازدی.
– آغزینی یوم. – قاراگیله دئدی.
– دوز ایگیرمی ایل، – دئیه اوچ سبت سؤزه باشلادی. – اونون طایفهسی گونون آلتین‌دا تر تؤکدویو حال‌دا او، کؤلگه‌لیک‌ده باش‌چییا قوللوق ائدیردی. اگر او، اوللر ترله‌مک ایسته‌میردی‌سه، نه اوچون ایندی اؤلومو ایسته‌مه‌سین؟
– اؤزو ده بو جور آسان اؤلومو، – دئیه قاراگیله اونون سؤزونه قوت وئردی، – بیر گؤز قیرپیمین‌دا اذیت‌سیز اؤلمیی نیه ایسته‌مه‌سین
– اونو توتان‌دا بونو اؤزونه دئیرسینیز، – اوغلان دئدی.
– ساکیت، – دئیه قاراگیله قفیل‌دن اونون سؤزونو کسدی. هر ایکی هین‌دو چؤملیب دقتله باشچینین اوزونه باخماغا باشلادیلار. اما موکئتوببئ ترپه‌نمیردی، ائله بیل، اؤزو ده اؤلموش‌دو. سانکی نفه‌سی بو قالین پی قاتینین ائله درین‌لیکلرین‌ده گئدیب-گلیردی کی، ظاهره‌ن اونو هئچ هیسس ائل‌مک ده مومکون دئییل‌دی.
– دینله بیزی، ائی رهبر، – دئیه اوچ سبت یئنه سؤزه باشلادی، – ایسسئتیببئخا اؤلوب. او گؤزلییر. اونون آتی و کؤپیی بیزیم الیمیزده‌دیر، آنجاق نؤکری قاچیب‌دیر. ایسسئتیببئخا گؤزلییر.
– ائل‌دیر، – قاراگیله دئدی.
– بو آرتیق بیرینجی دفعه دئییل. سنین بابانین دؤورون‌ده ده بئله اولموش‌دو. دووم اوزانمیش‌دی، گؤزلییردی کی، نه واخت اونو آپاریب باس‌دیراجاقلار. دوز اوچ گون-اوچ گئجه بئله‌جه گؤزله‌دی. دئییردی: «هانی منیم زنجیم، هانی منیم نؤکریم؟» او واخت آتان ایسسئتیببئخا اونا بئله جاواب وئرمیش‌دی: «من اونو تاپاجاغام، ناراحات اولما: من اونو سنین یانینا گتیره‌جه‌یه‌م کی، سفره راحت چیخا بیله‌سه‌ن».
موکئتوببئ ترپه‌نمه‌دی، گؤزلرینی آچمادی.
– اوچ گون-اوچ گئجه ایسسئتیببئخا آران‌دا یول یوردو، قولو قوودو. زنجینی توتوب گتیره‌نه‌جه‌ن نه گؤزونه یوخو گئتدی، نه دیلینه چؤرک دی‌دی. زنجینی گتیریب آتاسی دووما دئدی: «بو سنین آتین، بو سنین کؤپیین، بو دا سنین زنجین. ساکیت اول». دونه‌ن اؤلموش ایسسئتیببئخا بئله دئدی، ایندی ایسه ایسسئتیببئخانین اؤز نؤکری قاچیب، اونون آتی و ایتی یئرین‌ده‌دیر. نؤکری ایسه یوخ‌دور – نؤکری قاچیب‌دیر.
– ائل‌دیر. – قاراگیله دئدی.
موکئتوببئ ترپه‌نمه‌دی. گؤزلری یومولو ایدی، کرئسلویا یاییلمیش شیشمان بده‌نین‌ده سانکی بیر یوک کیمی سوستلوک آسیلیب اونو حیاتا قاییتماغا قویموردو. او، ائله درین ترپنمزلییه قرق اولموش‌دو کی، هئچ بیر سس-سدا اونون قالین قاتینی دئشیب کئچه بیلمیردی. چؤملیب اوتورموش هین‌دولار دقتله اونون سیفتینین ایفاده‌سینی ایزلییردیلر.
– او حادثه سنین آتان تزه باشچیلیغا کئچه‌ن‌ده اولموش‌دو، – اوچ سبت دئدی. – باشقاسی یوخ، محض ایسسئتیببئخا زنجینی توتوب دوومون یانینا گتیرمیش‌دی.
موکئتوببئنین سیفتی حرکت‌سیز، گؤزلری قاپالی ایدی. اوچ سبت بیر آز دا گؤزله‌ییب:
– آیاققابیلارینی چیخارین، – دئدی.
اوغلان دارتیب توف‌لیلری موکئتوببئنین آیاغین‌دان چیخاردی. موکئتوببئ قفیل‌دن، کسیک-کسیک، هؤولناک نفس آلماغا باشلادی: اونون چیلپاق سینه‌سی قالخیب-دوشور، سانکی دنیزین دیبیندیمیش کیمی گؤزلری هله ده یومولوی‌دو.
– او، تعقیبه باش‌چی‌لیق ائد‌جک، – قاراگیله دئدی.
– ائل‌دیر، – اوچ سبت دئدی. – ایندی او، باش‌چی‌دیر. تعقیبه او اؤزو باش‌چی‌لیق ائد‌جک.
۴-جو
باش‌چییا نؤکرچی‌لیک ائتمیش، او خستلندیک‌ده ایسه قاچیب گیزلنمیش زنجی همین گونو سامان‌لیق‌دا اوزاناراق اوردان ایسسئتیببئخانین نئجه جان وئردیینه تاماشا ائلییردی. زنجینین قیرخ یاشی اولاردی: یاستی بورنو، قیسا، قیوریم ساچ‌لی بالاجا باشی، قاباغا چیخمیش گؤیومسوو – چهرایی رنگه چالان داماقلاری، ایری و ائنلی دیشلری واردی. قول آلوئرچیلرین‌دن بیری اونو کامئرون‌دان گتیره‌ن‌ده جمعی اون دؤرد یاشیندای‌دی، اونا گؤره دیشلری میشارلانمامیش قالمیشدی. ائله او واخت‌دان – دوز ایگیرمی اوچ ایل ایدی کی، ایسسئتیببئخایا نؤکرچی‌لیک ائدیردی. ایسسئتیببئخانین خستلندیی گونون ارفه‌سین‌ده آخشاموستو زنجی قصبه‌یه -ائوینه یوللان‌دی.
قاران‌لیق تزه‌جه دوشموش‌دو. گونون بو دورغون چاغین‌دا بوتون کومالاردا اوجاقلار توستولنیر و عینی بیر قوخو – بوتون اوجاقلاردا عینی خؤرک بیشیریلیردی – قاپیلاردان چیخیب دالغا-دالغا کوچه‌یه یاییلیردی. آروادلار اوجاق باشین‌دا اللشیردیلر؛ کیشیلر کوچه‌نین یوخاری باشینا توپلاشیب زنجینین آلاتورانلیغین آلدادیجی ایشیغین‌دا یالین آیاقلارینی احتیاطلا یئره باسا-باسا اوزواشاغی، قصبه‌یه طرف دوشمیینه تاماشا ائلییردیلر. کیشیلرین دوردوغو یئردن باخان‌دا آداما ائله گلیردی کی، زنجینین گؤزلری آزاجیق ایشیلداییر.
– ایسسئتیببئخا هله اؤلمه‌ییب، – قولباشی دئدی.
– اؤلمه‌ییب، – دئیه زنجی اونا عکس-سدا وئردی. – کیم اؤلمه‌ییب؟
آلا-توران‌لیق‌دا هامینین هامینین سیفتی نؤکرین سیفتی کیمی ایدی؛ یاش آراسین‌داکی فرق ایتمیش‌دی. اؤلو مئیمون ماسکاسینا بنزه‌یه‌ن بو سیفتلرده عینی بیر ایفاده دونوب قالمیشدی. توستونون و بیش-دوشون کسکین ایگی خفیف بیر آخینلا قارالماق‌دا اولان هاوایا یاییلیردی. آداما ائله گلیردی کی، بو ای کوچه‌نین و توز-تورپاغین ایچین‌ده ائش‌لنه‌ن چیلپاق اوشاقلارین باشلارینین اوستو ایله سوزوله‌رک اوزاق‌دان، سانکی باشقا بیر دونیادان اوچوب گلیر.
– اگر او، قاش قارالاناجان اؤلمه‌سه، دئمه‌لی، سحره‌جه‌ن یاشایاجاق، – زنجیلردن بیری دیللهندی.
– کیم دئدی؟
– دئییرلر.
– دئییرلر. چوخ شئی دئییرلر. لاکین بیز بیرجه شئیی بیلیریک. – اونلار قارشیلارین‌دا دورموش نؤکره باخیردیلار. او، کسیک-کسیک، آغیر-آغیر نفس آلیر، گؤزلری سؤنوک-سؤنوک ایشاریردی. سینه‌سی چیلپاق ایدی؛ سینه‌سینین اوستون‌ده تر دامجیلاری پوچورلانیردی. – او، بیلیر. او، اؤزو بیلیر.
– قوی، تبیللر دئسینلر.
ائل‌دیر قوی تبیللر دئسینلر.
تبیللر آخشام دوشه‌ن‌ده سسله‌ن‌دی. باتاق‌لیق سروینین ایچی اویولموش کؤکلرین‌دن دوزلدیلمیش تبیللری زنجیلر برک-برک گیزلدیردیلر – نیه گیزلتدیکلرینی ایسه هئچ کس بیلمیردی. تبیللر باتاقلیغین قیراغن‌دا، لیله باسدیریلمیش‌دی؛ اون دؤرد یاش‌لی بیر اوغلان اونلارین کئشیینی چکیردی. او، بویجا گؤدک و آنادانگلمه لال-کار ایدی. بوتون گونو چؤملمیش وضعیت‌ده، آغجاقانادلاردان جانینی قورتارماق اوچون بده‌نینه یاخدیغی قالین پالچیق قاتینی نظره آلماساق لوم-لوت اوتوروب تبیللرین کئشیینی چکیردی؛ بوینون‌دان اوت تورباسی آسیلمیش‌دی، توربادا اوستون‌ده آزجا اتی اولان دونوز قابیرغاسی و سیمه کئچیریلمیش ایکی پارچا آغاج قابیغی واردی. او، بوتون گونو دیزلرینی قوجاقلایاراق اوتورور و آغزینین سویونو آخی‌دا-آخی‌دا نه ایسه میزیل‌دانیردی. بزه‌ن آرخادان، کوللارین آراسین‌دان هین‌دولار سس‌سیزجه چیخیر، بیر دقیقه دایانیب اونا تاماشا ائدیر و ائل‌جه سس‌سیزجه چیخیب گئدیردیلر، او ایسه هئچ نه گؤرمور، هئچ نه ائشیتمیردی.
زنجینین بوتون گونو و بوتون گئجه‌نی قالدیغی تؤوله‌نین اوستون‌ده‌کی سامان‌لیق‌دا تبیللرین سسی آیدینجا ائشیدیلیردی. چایا اوچ میل اولاردی. آنجاق او، تبیللرین سسینی ائله آیدینجا ائشیدیردی کی، سانکی تبیللری اونون باشی اوستون‌ده – تؤوله‌ده چالیردیلار. اونا ائله گلیردی کی، تونقالین و تبیللرین اوزرین‌ده رقص ائد‌ن اللری – آلووون ایشیغین‌دا تونج رنگه چالان قارا اللری ده لاپ آیدینجا گؤرور. آنجاق اورادا آلوو یوخ ایدی، اوردا ایشیق بورداکین‌دان – اونون اوزاندیغی توزلو، قاران‌لیق سامانلیقداکین‌دان چوخ دئییل‌دی. اورادا آغجاقانادلاری قووماق اوچون چاتیلمیش، گوجله توستولنه‌ن تونقال‌دان ساوایی ایشیق یوخ ایدی، تونقالین اطرافین‌دا الیوشاق‌لی قادینلار اوتوروب هامار، سودله دولو دؤشلرینی کؤرپه‌لرینین آغزینا سالمیش‌دیلار، امیزدیریردیلر – اؤزلری ده ادرین خیال ایچین‌ده اوتورموش‌دولار، تبیللرین سسینی بئله ائشیتمیردیلر… اورادا اود یوخ ایدی، چونکی اود حیات دئمک‌دیر. بوردا ایسه یالنیز گؤیرتینین بؤیرون‌ده‌کی اوتاق‌دا کیچیک بیر تونقال یانیردی. اورادا ایسسئتیببئخا چوبوقلارا تاخیلمیش شام‌دانلارین و قامیشلا تاوان‌دان آسیلمیش قیزی‌لی چارپایینین آلتین‌دا، آروادلارینین احاطه‌سین‌ده اوزانیب جان وئرمک‌ده ایدی. تونقال یانیر، توستولنیر و زنجی بو تونقالین توستوسونو چوخ آیدین گؤروردو. سحره یاخین او، سکونس دری‌سین‌دن آرخالیق گئیمیش شامانین گمینین بورنونا قالخاراق ایکی گیل چوبوغو یاندیردیغینی گؤردو. «دئمه‌لی او هله اؤلمه‌ییب» – بونو زنجی سامانلیغین خیشیل‌دایان قاران‌لیغینا اوز توتوب سانکی اؤزو-اؤزونه جاواب اولاراق دئدی: او ایکی سسین بیر-بیری ایله صحبت ائتدیینی ائشیدیردی. هر ایکی سس اونون ایدی.
– کیم اؤلدو؟
– سن اؤلدون.
– ائل‌دیر، من اؤلدوم، – دئیه او، یاواشجادان اؤزونه جاواب وئردی. قفیل‌دن کؤنلون‌دن اورادا، تبیللرین دؤیولدویو یئرده اولماق ایستیی کئچ‌دی – کوللارین ایچین‌دن چیخیب آریق، یاغلانمیش و گؤزگؤرونمز آیاقلاری ایله، ایری سیچراییشلارلا تبیللرین آراسین‌دا لوملوت قاچدیغینی تسووورونه گتیردی. لاکین او، بونو ائده بیلمزدی، چونکی بو جور سیچراییش اینسانی حیاتدان اؤلومون مسکه‌ن سالدیغی یئره آپاریر. او، اؤزو اؤلومون قاباغینا آتیلیب، ائله اونا گؤره ده اؤله بیلمیر. چونکی اؤلوم اینسانی یالنیش او واخت آپارا بیلر کی، اونو سرحدین بو تایین‌دا – لاپ سون قورتاراجاغین‌دا یاخالایا بیل‌سین. اؤلومه اونو آرخادان او هله یاشاماق‌دا ایک‌ن حاقلاماق واجیب‌دیر. بالتالارلا یونولموش قدیم چاتیلارین اوستویله قاچیشان سیچوووللارین خفیف خیشیلتی‌سی کولیی تدریجه‌ن ساکیتلشه‌ن اوغولتوسو کیمی چاتیلارین قورتاراجاغین‌دا ائشیدیلمز اولوردو. بیر دفعه او، سیچووول یئمیش‌دی. او واختلار اوشاق ایدی، آمئریکایا تزه‌جه گتیریلمیش‌دی. اونلار دوز اوچ آی گمینین آنبارین‌دا اوتوروب بوتون گونو اینگیلتره‌لی کئف‌لی ایشکیپئرین آوازلا کیتاب اوخوماسینی دینلییردیلر؛ یالنیز اون ایلده‌ن سونرا او، باشا دوش‌دو کی، بو تؤورات ایمیش. او، بیر کونجه قیسیلاراق ایللرله سیویلیزاسییا شرایطین‌ده، اینسانلارلا قونشولوق‌دا یاشادیقلارین‌دان ساییق‌لیق و چئویکلیینی ایتیرمیش سیچوووللارا تاماشا ائلییردی. او، چوخ آسانجا علینین بیرجه حرکتی ایله سیچووولو توتوب تلسمه‌دن فیکیرلی-فیکیرلی یئمه‌یه باشلادی. سیچووولو یئیه-یئیه بو جور آسان اله کئچه‌ن جانلینین هله ده یئر اوزون‌ده حیات سوردویونه مؤهکه‌مجه تعجبله‌نیردی. او واختلار او، اساس پئشه‌سین‌دن علاوه هم ده قول آلوئری ایله مشغول اولان اونیتار کیل‌سه‌نین کئشیشینین وئردیی اوزون، آغ کؤینک گئییر و یالنیز اؤز دوغما لهجه‌سین‌ده دانیشا بیلیردی.
ایندی ایسه هین‌دولارین آغلارین ساتین آلدیغی ماهود شالواری و قاییشلا بئلینه آسدیغی تیل‌سی‌می نظره آلماساق، او، تامام چیلپاق ایدی. تیلسیم ایسئتیببئخانین پاریس‌دن گتیردیی سدف لورنئتین یاری تایین‌دان و موکاس‌سین ایلانین کلله سومویون‌دن عبارت ایدی. او، سامان‌لیق‌دا اوزانمیش‌دی، ائوه، گمییه باخیر، تبیل سسینی دینلییر و اؤزونو تبیللرین آراسین‌دا آتیلیب-دوشه‌ن تسووور ائلییردی.
او، بئله‌جه بوتون گئجه‌نی سامان‌لیق‌دا قال‌دی. سحری شامانین گمی‌دن چیخیب، اؤز قاتارینا مینه‌رک باشچینین ائوینی ترک ائتدیینی گؤردو. بوتون بده‌نی گریل‌دی، قاتارین قالدیردیغی توز یاتاناجان گؤزلرینی یول‌دان چکمه‌دی، یالنیز بون‌دان سونرا هله ده نفس آلدیغینی سئزدی و تعجبله‌ن‌دی کی، نفه‌سی لله ده گئدیب-گلیر و اونا هله ده هاوا لازیم‌دیر. او، یئنه ده اوزانمیش‌دی، سس‌سیزجه باخیردی، چیخیب گئتمه‌یه فورصت کسیردی؛ گؤزلری سؤنوک-سؤنوک ایشیلداییردی، نفه‌سی ده ساکیت و روان ایدی. تئزلیکله او، قاراگیله‌نین کایوت‌دان چیخیب گؤیه باخدیغینی گؤردو. هاوا آرتیق ایشیقلاشمیش‌دی و گؤیرته‌ده بئش هین‌دو بایرام گئییمین‌ده چؤملیب اوتورموش‌دو؛ گونورتایا یاخین اورادا آرتیق ایگیرمی بئش هین‌دو اوتورموش‌دو. گونش قربه دؤنه‌ن‌ده اونلار چالا قازماغا باشلادیلار، بو چالادا اونلار ات قیزارداجاق‌دیلار. یامس مئیوه‌لرینی کؤزده بیشیره‌جک‌دیلر؛ آرتیق یوز نفره‌جه‌ن قوناق ییغیشمیش‌دی – هامی‌سی دا اؤزونو تمکین‌لی، آبیرلی آپارماغا چالیشیر. آوروپا گئییمینین ناراحات‌چی‌لیغینا صبیرله دؤزوردولر؛ زنجی قاراگیله‌نین ایسسئتیببئخانین مادیانینی تؤوله‌دن چیخاریب آغاجا باغلادیغینی گؤردو. آز کئچمیش قاراگیله عادته‌ن ایسسئتیببئخانین کرئسلوسو یانین‌دا اوزانیب مورگو ووران قوجا کؤپیی ائوده‌ن چیخاریب خالتاسین‌دان دارتا-دارتا گتیردی، اونو دا آغاجا باغلادی؛ اؤزوده چؤملیب اوتوردو و ووقارلا قوناقلاری سوزمه‌یه باشلادی. قفیل‌دن کؤپک اولاماغا باشلادی. گون قوروبا چکیله‌ن‌ده او، هله ده اولاماقدای‌دی. اطرافا قاران‌لیق چؤکه‌ن‌دن سونرا او، سارایین آرخا دیوارین‌دان آشدی، بولاغا گئدن دره‌یه ائنمه‌یه باشلادی. اورادا آرتیق گئجه ایدی. دره‌یه دوشر-دوشمز زنجی قاچماغا اوز قویدو. آرخادان کؤپیین اولارتی‌سی گلیردی. بولاغین یانین‌دا او، هله قاچماق‌دا ایک‌ن باشقا بیر زنجی ایله اوز-اوزه گل‌دی و اونلار بیری دایانمیش، او بیری قاچیش وضعیتین‌ده بیر آنلیق بیر آنلیق بیر-بیرلرینی سوزدولر: سانکی ایکی دونیانی بیر-بیرین‌دن آییران بارینین اوستون‌دن باخیشیردیلار. تئزلیکله هاوا تامام قارال‌دی، او ایسه هله ده قاچیردی، دیشلرینی قیجیییب، یومروقلارینی دویوب. ائنلی بورون پره‌لرینی شیشیرده-شیشیرده قاران‌لیق‌دا قاچیردی.
او، بو یئرلره یاخشی بلد ایدی، چونکی بورادا دفعه‌لرله ایسسئتیببئخا ایله اووا چیخمیش، قاتیرینی باشچینین مادیانی ایله یاناشی سوره‌رک توک‌لو و یا وحشی چؤل پیشیینین ایزیله گئتمیش‌دی. او، بو یئرلره اونو تعقیب ائد‌جک آداملار قدر یاخشی قالمیش اولدوغونو گؤردو. بو واختاجان او، چایین آخاری بویو باشی یوخاری اوتوز میل مسافه‌نی قت ائتمیش، گئری دؤنوب تزه‌دن آشاغی دوشموش و اتیرلی-قوخولو اوتلارین ایچین‌ده گیزلنیب اونو تعقیب ائد‌نلری گؤزلمیش‌دی. اونلار ایکی نفر ایدی، هر ایکی‌سی کتان کؤینک گئیمیش، هسیر شلیاپا قویموش‌دو، سلیقه ایله بوکدوکلری شالوارینی قولتوقلارینا وورموش‌دولار: اما سلاحلاری یوخ ایدی. هر ایکی‌سی یاش‌لی، یئکقارینیی‌دی، اونا گؤره یئیین گئده بیلمیردیلر؛ قوودوقلاری آدامین ایزیله گئدیب یالنیز سحره یاخین زنجینین ایندی گیزلندیی یئره قایی‌دا بیله‌جک‌دیلر. «دئمه‌لی، گئجه یاریسینادک دینجه‌له بیلره‌م،» – دئیه زنجی دوشون‌دو. پلانتاسییا او قدر یاخیندای‌دی کی، توستونون، قیزاردیلمیش اتین ایگینین لاپ آیدینجا دویور، فیکیرلشیردی کی، بیر شئی تاپیب یئسه پیس اولماز، اصلین‌ده او، آجمامیش‌دی، لاکین ایندی اؤزو حاق‌دا تامام کنار بیر شخص کیمی دوشونوردو؛ دوشونوردو کی، یقین او، آجیب، آخی، بوتون گونو دیلینه هئچ نه دیممیش‌دی. لاکین آز کئچمیش فیکرینی دییش‌دی: «یوخ، دینجلمک داها واجیب‌دیر»، – دوشون‌دو. او، اوتلارین ایچین‌ده اوزانمیش‌دی، اؤز-اؤزونه تکرار-تکرار دئییردی: «دینجلمک لازیم‌دی، دینجلمک…» او، دینجلمه‌یه تلسدیکجه، بونو باجاردیقجا تئز، تئز ائتمک لازیم گلدیینی دوشوندوکجه اوریی بیر او قدر شدتله دؤیونوردو. سانکی او، آداملارین نئجه دینجلدیلدیینی تامام اونوتموش‌دو و بونو یادا سالماق اوچون ایختیارین‌دا اولان آلتی ساعتین کیفایت ائتمیجیین‌دن قورخوردو.
هاوا قارالان کیمی، او، تزه‌دن آیاغا قالخ‌دی. فیکیرلش‌دی کی، بوتون گئجه‌نی ساکیتجه، تلسمه‌دن یول گئده‌جک، اونسوز دا گئتمه‌یه یئری یوخ‌دو؛ لاکین ائله ایلک آددیم‌دان دؤزمه‌ییب قاچماغا اوز قویدو؛ آغیر-آغیر، بورون پره‌لرینی شیشیرده-شیریرده تنگنفس قاچیردی. او، بیر ساعت بئله‌جه قاچ‌دی، هئچ اؤزوده بیلمیردی هارا قاچیر، سونرا سمتی تامام ایتیریب قفیل‌دن دایان‌دی. قولاق آسماغا باشلادی و آز کئچمیش اوریینین دؤیونتوسو تبیللرین سسین‌دن آیریل‌دی، سینه‌سینه قاییت‌دی و اورادا آراملا چیرپینماغا باشلادی. تبیللر هارداسا یاخین‌دا، بلکه ده جمعی ایکی میل آرالی‌دا ایدی. او، سسی توتوب گئتدی، بیر مدت قاران‌لیق‌دا دولاش‌دی، نهایت، توستو تونقالینین کسکین ایگینی دوی‌دو. او، گؤروندوک‌ده تبیللر سوسمادی، یالنیز قولباشی قاباغا یئری‌دی، زنجی توستو دومانین ایچین‌ده دورموش‌دو، تیت‌رک بورون پره‌لرینی شیشیرده‌رک آغیر-آغیر نفس آلیردی، پاریلتی گاه زیفلییر، گاه گوجله‌نیردی، سانکی اونلارین ایشیغی جیرلرینین دولوب-بوشالماسین‌دان آسی‌لی ایدی.
– بیز سنی گؤزلییریک، – قولباشی دئدی. – ایندی ایسه چیخ گئت.
– گئدیم؟..
– یئ و چیخ گئت. اؤلو دیریلرین آراسین‌دا قالا بیلمز. سن اؤزون‌ده بونو بیلیرسن.
– ائل‌دیر. بیلیرم. – اونلار بیر-بیرلرینه باخمادان دانیشیردیلار. تبیللر سسله‌نیردی.
– یئمک ایستییرسن؟ – دئیه قولباشی خبر آلدی.
– من آج دئییله‌م. بو گون دووشان توتوب یئمیشه‌م.
– اوندا اؤزونله قیزاردیلمیش ات گؤتور.
او، یارپاقلارا بوکولموش اتی گؤتوردو و تزه‌دن چایین یاتاغینا دوشوب یولا دوزل‌دی، بیر آزدان تبیللر سوس‌دو. او، سحر آچی‌لاناجان دایانمادان یول گئتدی. منیم هله بیر گونوم‌ده وار، – دئییردی. – بلکه ده چوخ، اونلار ایزه گئجه دوشموش‌دولر. گئجه ایزی گؤرمک چتین‌دیر. – او، چؤملیب اوتوردو، تلسمه‌دن اتی یئدی، اللرینی یانچاقلارینا سیل‌دی. سونرا قالخ‌دی، شالوارینی اینین‌دن چیخاردی، باتاقلیغین یانین‌دا تزه‌دن چؤمل‌دی، پالچیق گؤتوروب اللرینه، آیاقلارینا، بوتون بده‌نینه یاخ‌دی، سونرا اللری ایله آیاقلارینی قوجاقلادی، باشینی اللری اوستونه قویدو. هاوا ایشیقلاشان‌دا قالخیب باتاقلیغین ایچریلرینه یؤنلدی، اورادان تزه‌دن چؤمل‌دی و بئله‌جه یوخویا گئتدی. یوخودا هئچ نه گؤرمه‌دی. اما یاخشی کی، باتاقلیغین ایچریلرینه گئتمیش‌دی، چونکی اویانان‌دا قفیل‌دن قارشی‌سین‌دا همین ایکی هیندونو گؤردو، اونون گیزلندیی یئرین قنشرین‌ده دورموش‌دولار، – هر ایکی‌سی کؤک، یومرو، لیرت، یئکقارین؛ شالوارینی بوکوب قولتوقلارینا وورموش‌دولار، هسیر شلیاپا و اتکلری یئل‌لنه‌ن کؤینک‌ده چوخ گولمه‌لی گؤرونوردولر.
هیندولاردان بیری:
– یوروجو ایشدیر، – دئدی.
– هه. ائوده کؤلگه‌ده اوتورسایدیق، بون‌دان یاخشی ایدی، – دئیه او بیری جاواب وئردی. – اما اوردا باش‌چی اؤز نؤکرینی گؤزلییر. تلسمک لازیم‌دیر.
– ائل‌دیر.
اونلار ساکیتجه اطرافا بویلانیردیلار. بیری اییلیب کؤینیینین اتیین‌دن تیکانلاری تمیزله‌مه‌یه باشلادی.
– گؤروم بو زنجینی…
– ائل‌دی. ناراحات‌چی‌لیق و اذیت‌دن ساوایی اونلاردان نه واخت خئییر گؤرموشوک.
تئزلیکله، گونورتادان سونرا آغاجین تپه‌سینه دیرماشان زنجی پلانتاسییایا نظر سال‌دی. باخیب گؤردو کی، ایسسئتیبئخانین جسه‌دی اؤز اول کؤپیینین و آتینین باغلاندیغی آغاجلارین آراسین‌دا آسیلمیش تور یئلله‌نجه‌یه سارینیب، گمینین قاباغین‌داکی مئیدانچا ایسه فورقونلار، آرابا، قاتیر، قوشقولو و یهرلی آتلارلا دولودور؛ ات بیشیریلنچالا بویو الیوشاق‌لی آروادلار و قوجالار اوتورموش‌دولار. کیشیلر و یئنی‌یئتمه‌لر ایسه سلیقه ایله بوکولموش بایرام گئییملرینی آغاجلارین هاچاسینا کئچیریب چایین یوخاری آخاری بویو اونون ایزیله گئدیردیلر. زنجی اونلارا گؤز قویماغا باشلادی و بیر آزدان اونلارین مارال دری‌سین‌دن دوزلدیلمیش خرک‌ده موکئتوببئنی باییرا چیخاردیقلارینی گؤردو. زنجی یارپاقلارین آراسین‌دا گیزلنه‌رک هون‌دور بیر یئردن آشاغییا، اونون محوی اوچون نئجه تداروک گؤرولدویونه تاماشا ائدیردی و اونون سیفتی موکئتوببئنین اوزو کیمی دونوق و ایفاده‌سیز ایدی. «بئله، – دئیه زنجی آستادان دیللهندی. – دئمه‌لی، او دا گئده‌جک. اون بئش ایلدی کی، بده‌نی اؤلموش بو آدام دا گئده‌جک».
آخشاما یاخین او، هیندولاردان بیریله اوز-اوزه گل‌دی. اونلار چایین اوزرین‌ده سالینمیش دیریین اوستون‌ده قارشیلاش‌دیلار: هون‌دور، آریق، بالدیرقاییش، یورولماز، چیلغین زنجی و کؤک، لیرت، سوست و هر بیر اوشه نیفرت بسله‌یه‌ن یورغون هین‌دو ایله ائنسیز بیر جیغیردا اوز-اوزه گل‌دیلر. هین‌دو قیمیل‌دانمادی، سسینی چیخارمادی؛ دیریین اوستون‌ده دایانیب کیریمیشجه باخیردی. زنجی ایسه سویا آتیل‌دی، اوز-اوزه ساحله چاتیب مئشه‌ده گؤزدن ایتدی.
آخشامین دوشمیینه آز قالمیش او، ییخیلمیش آغاجین دالین‌دا گیزلنیب اوزانمیش‌دی، آؤاجین گؤوده‌سی بویو لنگ بیر آخینلا قاریشقا دوزومو سورونوردو. او، قاریشقالاری بیرجه-بیرجه توتوب آغزینا آتیر و تنبل-تنبل، فیکیرلی-فیکیرلی یئییردی. سانکی قوناق‌لیق‌دا اوتورموش‌دو، یئمکلر دییشدیریلرکه‌ن یارانمیش فاصیله‌ده بئکار قالماماق اوچون قارشی‌سین‌داکی قاب‌دان دوزلانمیش فیندیقلاری گؤتوروب آغزینا آتیردی. قاریشقالار دا شور دادیردی. زنجی تنبل-تنبل اونلاری یئییر و اونلارین آرام‌سیز آخینلا آغاجین گؤوده‌سی ایله سورونه‌رک دهشت‌لی بیر اینادلا اؤز محولرینه دوغرو جان آتمالارینا حیرتله تاماشا ائدیردی. او، بوتون گونو هئچنه یئممیش‌دی؛ برکیمیش پالچیق ماسکاسینین آلتین‌دا سیفتی گؤرونمز اولموش‌دو، یالنیز گؤزلری ناراحات-ناراحات ایشاریردی. گونون قوروب چاغین‌دا او، سورونه‌رک، سویون قیراغین‌دا اوتورموش قورباغانی توتماق ایسته‌یه‌ن‌ده اونو قفیل‌دن موکاس‌سین ایلانی چال‌دی؛ زهرلی دیشلرینی کئت و گوج‌لو زربیله قولونا باتیراراق دری‌ده بیر جوت اوزون، سانکی اولگوجله کسیلمیش یارا قویدو. ایلان اونون اوستونه آتیل‌دی، چال‌دی، چالان کیمی ده سانکی اؤز چئویک‌لیگی و هیددتین‌دن بوسبوتون بوشالاراق هئی‌سیزجه یئره دوش‌دو، بیر آنلیق اونون قارشی‌سین‌دا تامام کؤمک‌سیز وضعیت‌ده قال‌دی. زنجی – « سلام، ننه»، – دئدی. ایلانین باشینا توخون‌دو و اونون چیرپیناراق دیشلرینی تزه‌دن اونون علینه باتیردیغینا لاقئید-لاقئید تاماشا ائل‌دی، ایلان اونو یؤن‌ده‌م‌سیز، کوت زربه‌لرله دالبادال اوچ دفعه چال‌دی.
– بوتون بونلار اونا گؤره‌دیر کی، من اؤلمک ایستهمیرم، – زنجی بونو آستادان، گئتدیکجه آرتان ساکیت بیر حیرتله دئدی. سانکی او، بونو ایندیجه باشا دوشموش‌دو، سانکی نه قدر کی، بو سؤزلر قئیری-ایختیاری اولاراق اونون دوداقلارین‌دان قوپمامیش‌دی، او، اؤزون‌ده بو قدر گوج‌لو، ائهتیراس‌لی یاشاماق ایستیینین اولدوغونو آغلینا بئله گتیرمیردی.
۵-جی
موکئتوببئ توف‌لیلری اؤزو ایله گؤتورموش‌دو. او، یئرییه‌ن‌ده، حتی خرک‌ده ییرغالانان‌دا بئله اوزون مدت توف‌لیلری آیاغین‌دا گزدیره بیلمیردی، اونا گؤره آیاققابیلاری دیزلری اوست‌ده، بالا مارالین دری‌سین‌دن تیکیلمیش فرش‌ده توتموش‌دو، کؤهنه، اؤز ایلکین قلیبینی ایتیرمیش، باغ‌سیز، قرمزه دابان‌لی توف‌لیلری اونون هئی‌سیزجه آرخاسی اوست‌ده دوشوب قالمیش شیشمان ب‌دنینین اوست‌ده ایدی. همین گون هین‌دولار بیر-بیرینی اوز ائده-ائده ییرغالانان خرک‌ده جینایتی و جینایتین اساس سببکارینی باتاقلیغین و تیکان‌لی کول-کوسون ایچیله آپاریردیلار، – چونکی، قاتیل قتله یئته‌نین قارشی‌سین‌دا هله اؤز بورجونو وئرملی‌دی. موکئتوببئ اوچون بو، ساغ ایک‌ن اونا اؤلوم آرزولامیش، اؤل‌ن‌دن سونرا ایسه اب‌دی عذابلارینین تصادفی شاهیدلری اولموش محکوم روحلارین اونو دیری-دیری جهنمین ایچیله سورویوب آپارماسی کیمی بیر شئی ایدی.
دینجه‌له‌ن‌ده هامی دؤوره ووروب اوتورور، خریی ایسه اورتایا قویوردولار. خرک‌ده موکئتوببئ گؤزلری یومولو اوزانمیش‌دی، سیفتی هم دینج‌لیک‌دن دوغان بیر هزز، هم ده گله‌جک عذابلارین خوفون‌دان گلن بیر اومیدسیزلیک ایفاده ائدیردی؛ بئله واختلاردا توف‌لیلری چتین‌لیکله ده اولسا، تزه‌دن اونون آیاغینا کئچیریردیلر. بو زامان موکئتوببئنین اوزون‌ده مده آغری‌سین‌دان اذیت چکه‌ن آداملارین سیفتین‌ده‌کی کیمی هوزن‌لو و قایغی‌لی بیر ایفاده پئی‌دا اولوردو. سونرا دسته تزه‌دن یولا دوزلیردی. موکئتوببئنین ترپه‌نمیردی: او، خرک‌ده ییرغالانیر، تزه‌دن یولا دوزلیردی. موکئتوببئ ترپه‌نمیردی: او، خرک‌ده ییرغالانیر، اؤز سون‌سوز تنبللیین‌دن‌می، یا کیشی‌لیک و روح یوکسک‌لیگی کیمی آلی کئیفیتلردن‌می دؤزوم آلاراق سوسور، دیلله‌نمیردی. بیر مدت‌دن سونرا خریی یئره قویوب و اونون ساپساری، تر دامجیلاری پوچورلانان، بوت کیمی دونوق اوزونه باخیردیلار و کیم‌سه – اوچ سبت‌می، یا قاراگیله‌می دئییردی: «آیاققابیلاری چیخارین. ائهتیرام گؤستریل‌دی». توف‌لیلری چیخاردیلار. موکئتوببئنین سیفتینین ایفاده‌سی دییشمیردی، یالنیز نفه‌سی داها آیدین دویولماغا باشلاییر، دوداقلارینین آراسین‌دان هیچقیریغا اوخشایان بیر سسله چیخیردی، قالانلاری چؤملیب کشفیات‌دان گلنلر و چاپارلارلا صحبت ائدیردیلر.
– او هله گؤرونمور؟
– یوخ، او، مشقه گئدیر. آخشام تیپاخ چایینین منسبینه چاتاجاق. سونرا گئری دؤنه‌جک. بیز اونو صاباح یاخالایاجاغیق.
– یاخشی اولاردی. یوخ‌سا گؤر نه قدر واخت کئچیب.
– ائل‌دیر. آرتیق دؤردونجو گون‌دور.
– دووم اؤل‌ن‌ده مثلاًی اوچجه گونه چوروتدوک.
– آخی، او، قوجا ایدی. بو ایسه جاوان‌دیر.
– ائل‌دیر. او، مارال کیمی قاچیر. اگر اونو صاباح یاخالاسالار، من مرجه آت اوداجاغام.
– ائل‌دیر. صاباح توت‌سالار یاخشی اولار.
همین گون پلانتاسییادا ارزاق قیت‌لیغی باشلان‌دی. قوناقلار ائولرینه داغیلیش‌دیلار، ائرته‌سی گون بیر هفته‌لیک ارزاقلا قاییدیب گل‌دیلر. ائله همین گون ایسسئتیببئخانین جسه‌دی ایله‌نمه‌یه باشلادی و گونورتایا یاخین هاوا بیر آز دا ایستیلش‌دی، کولک اوفونت ایگینی اوزاقلارا، چایین یوخاری و آشاغی آخاری بویو قووماغا باشلادی. آلتینجی گونو، آخشام اوستو کشفیات‌چیلار گلیب خبر وئردیلر کی، زنجینین قانینین ایزی تاپیلیب. او، اؤزونو یارالاییب.
– اومیدوارام کی، یونگول یارادیر. – اوچ سبت دئدی. – بیز ایسسئتیببئخا ایله او دونیایا یارارسیز نؤکر گؤندره بیلمریک.
– بیز بیلمیریک – کشفیات‌چی دئدی. – او، گیزلنیب. باتاقلیغین ایچریلرینه چکیلیب. بیز اورا گؤزت‌چی قویدوق.
ایندی خریی قاچا-قاچا آپاریردیلار، زنجینین گیزلندیی باتاقلیغاجان آزی بیر ساعت‌لیق یول واردی. تلسدیکلرین‌دن و هیه‌جان‌دان موکئتوببئنین آیاققابیلارینی چیخارماغی اونوتموش‌دولار. باتاقلیغا چاتان‌دا گؤردولر کی، موکئتوببئ باییلیب. آیاققابیلاری دارتیب آیاغین‌دان چیخاردیلار، اونو هوشا گتیردیلر.
هاوا قارالان‌دا بوتون باتاق‌لیق آرتیق محاصره ائدیلمیش‌دی. هین‌دولار چؤملیب اوتورموش‌دولار، باشلاری اوستونو ایسه بولود توپاسی کیمی آغجاقاناد و میغمیغالار آلمیش‌دی. قرب‌ده، سمانین لاپ قورتاراجاغین‌دا قوتب اولدوزو سؤنوک-سؤنوک ایشاریردی.
– اونا واخت وئرک، – هین‌دولار دئدیلر. – صاباح ائله بو گون‌دور. صاباح بو گونون یالنیز باشقا آدی‌دیر.
– ائل‌دیر. صاباح دا ائله بو گون‌دور. اونو تلسدیرمیک. – اونلار سوس‌دولار و قفیل‌دن شرتلنمیش کیمی هامینین باخیشی زولمته – باتاقلیغا زیلله‌ن‌دی. آز کئچمیش باتاق‌لیق‌دان گلن سس-کوی یات‌دی و تئزلیکله قاتی زولمته کشفیات‌چیلاردان بیری گؤرون‌دو.
– او، محاصره‌نی یاریب قاچماق ایستییردی.
– سیز اونو گئرییه قوودوزمو؟
– بلی. او گئرییه دؤن‌دو. اوچوموز ده آز قالا قورخاجاقدیق. بیز اونون قوخوسونو دویوردوق و داها نیی‌سه دویوردوق، اما نیی دویدوغوموزو آنلایا بیلمیردیک. اونا گؤره ده قورخوردوق، اما سونرا او، بیزی باشا سال‌دی. بیزدن خاهیش ائل‌دی کی، اونو ائله ایندی اؤلدورک، چونکی باتاق‌لیق قاران‌لیق‌دی و او، یاخینلاشان آدامین اوزونو گؤرمه‌یه‌جک. اما بیزیم دویدوغوموز بو دا دئییل‌دی. او، بیزی باشا سال‌دی. اونو ایلان چالمیش‌دی. ایکی گون اول. یاراسی شیشمیش‌دی، ای وئردی. آنجاق بیزیم دویدوغوموز بو دا دئییل‌دی، چونکی شیش چکیلمیش‌دی و قولو بالاجالاشیب اوشاق علی بوی‌دا اولموش‌دو. او، بیزه گؤستردی. اوچوموز ده اونون قولونو اللشدیردیک – اوشاق قولون‌دان بؤیوک دئییل‌دی. او بیزدن بالتا ایسته‌دی کی، قولونو کسیب آتسین. دئدیک، صاباحی گؤزله. صاباح دا ائله بو گون‌دور.
– ائل‌دیر. – صاباح بو گون‌دور.
– آز قالا قورخاجاق‌دیر. سونرا او، تزه‌دن باتاقلیغا قاییت‌دی.
– بو یاخشی‌دیر.
– ائل‌دیر. بیز آز قالا قورخاجاقدیق. باش‌چییا دئیک؟
اوچ سبت:
– من فیکیرلشره‌م، – دئدی و هاراسا چیخیب گئتدی. چاپار شؤملیب تزه‌دن زنجی باره‌ده دانیشماغا باشلادی. اوچ سبت قاییت‌دی: – باش‌چی دئییر کی، بو یاخشی‌دیر، قاییت یئرینه.
چاپار قاران‌لیق‌دا گؤزدن ایتدی. هین‌دولار خریین اطرافین‌دا چؤملیب اوتورموش‌دولار، سونرا بئله‌جه یوخویا گئت‌دیلر. گئجه‌نین بیر عالمین‌ده قفیل‌دن اونلاری زنجینین سسی یوخودان اویات‌دی. او باغیریر، اؤز-اؤزونه دانیشیردی؛ زیل سسی قاتی زولمتی آسان‌لیقلا یاریردی. سونرا او سوس‌دو. هاوا آرتیق ایشیقلاشمیش‌دی: آغ بیر لئیلک قانادلارینی چیرپا-چیرپا ساپساری سمادا اوچوردو. اوچ سبت آرتیق اویانمیش‌دی.
– گئتمک واختی‌دیر، – دئدی. – آرتیق بو گون‌دور.
ایکی هین‌دو باتاقلیغا گیریب سس سالا-سالا ایر‌لیله‌دیلر. آنجاق زنجییه چاتماغا آز قالمیش دایان‌دیلار، چونکی زنجی قفیل‌دن اوخوماغا باشلادی – لوملوت، باش‌دان-آیاغا پالچیق ایچین‌ده کؤتویون اوستون‌ده اوتوروب اوخویوردو. بیر آز آرالی‌دا هین‌دولار چؤملیب اوتورموش‌دولار و اونون نه واخت سسینی کسجیینی صبیرله گؤزلییردیلر. او ایسه اوزونو دوغماق‌دا اولان گونشه توتوب دوپ‌دورو و گوج‌لو بیر سسله اؤز آنا دیلین‌ده نه ایسه اوخویوردو و بو نغمه چوخ چیلغین و کدرلی سسله‌نیردی. هین‌دولار – اونو تلسدیرمیک، -دئدیلر. اونلار چؤملیب صبیرله گؤزلییردیلر. نهایت، او سوس‌دو. هین‌دولار یاخینا گل‌دیلر. زنجی چئوریلیب آشاغی‌دان-یوخاری اونلارا باخ‌دی. گؤزلری قانلا دولموش‌دو، دوداقلارینین آراسین‌دان میشارلانمامیش دیشلری گؤرونوردو. قورولموش پالچیق ماسکاسی اونون سیفتی اوچون چوخ ایری‌دی. سانکی بو ماسکا اوزونه تاخان‌دان سونرا خئی‌لی آریقلامیش‌دی. سول علینی سینه‌سینه سیخمیش‌دی، قولو دا دیرسک‌دن آشاغی قالین پالچیق قاتی ایله اؤرتولموش‌دو؛ هین‌دولار اوندان گلن کسکین ایگی آیدینجا دویوردولار او، هله ده سس‌سیزجه، ترپه‌نمه‌دن اونلارا باخیردی. نهایت، هیندولاردان بیری اونون قولونا توخون‌دو:
– گئدک، – دئدی. – سن مارال کیمی قاچیردین. ناهاق اوتانیرسان.
۶-جی
اونلار بو آیدین، لاکین اجلاف‌لیقلا لکلنمیش سوبه چاغی پلانتاسییایا چاتان‌دا زنجینین گؤزلری آت گؤزو کیمی آزاجیق چاش باخماغا باشلامیش‌دی. هین‌دولارین ات قیزارتدیقلاری تالادان توستو قالخیردی، توستو تورپاغین اوستو ایله سوزوله‌رک، الوان، نیمداش و ناراحات آوروپا لیباسلارین‌دا بارداش قوروب هئیأت‌ده، گمینین گؤیرته‌سین‌ده اوتورموش قوناقلاری دومانا بورویوب‌دو. اووچولار چاپارلاری چای بویو گؤندرمیش‌دیلر، بیرینی ایسه قاباغا، پلانتاسییایا یوللامیش‌دیلار. ایسسئتیببئخانین جسه‌دی ایسه آرتیق قبرین یانینا کؤچورولموش‌دو. اوردا اونو آتی و کؤپیی گؤزلییردی. لاکین اوفونت ایگی هله ده ائوده‌ن چکیلیب گئتممیش‌دی و ایسسئتیببئخا اؤلموش اولسا دا ساغلیغین‌دا یاشادیغی ائوین هندورین‌ده دولاشماقدای‌دی. قوناقلار یاواش-یاواش، دسته-دسته دفن یئرینه گئدیردیلر. نهایت، خریین اوستون‌ده موکئتوببئ گؤرون‌دو. اونو بیر دسته هین‌دو موشاییت ائدیردی. اونلار تپه‌یه قالخماغا باشلادیلار.
اونلارین آراسین‌دا ان هون‌دورو زنجی ایدی؛ اونون بالاجا، یومرو، پالچیق‌دان قرتمک باغلامیش باشی هامی‌دان یوخاری‌دا ییرغالانیردی. او، چتین‌لیکله نفس آلیردی. ائله بیل کی، بو عذاب دولو سون آتلی گونون بوتون گرگینلیینی یالنیز ایندیجه دویماغا باشلامیش‌دی؛ هین‌دولارین آراملا، یاواش-یاواش یئریمه‌سینه باخمایاراق، بده‌نینه سیخیلمیش سول قولو آلتین‌داکی سینه‌سی آغیر-آغیر قالخیب دوشور، گؤزلری آرام‌سیز اورا-بورا قاچیر، هئچ یئرده قرار توتا بیلمیردی، ائله بیل هئچ نه گؤرمور و یا باخدیغینی گؤرمه‌یه ماجال تاپمیردی؛ بالیق کیمی آغزینی آچیب-یومور، سانکی هاواسی چاتیشمیردی، قفیل‌دن او، مراسی‌می گؤروب دایان‌دیلار، بعضیلری اللرین‌ده ات تیکه‌سی توتموش‌دولار. اونلار دایانیب گؤزلییردیلر، زنجینین گؤزلری – وحشی، گرگین باخیشلاری آرام‌سیز اونلارین سیفتین‌ده گزیر، بیر یئرده قرار توتا بیلمیردی.
– بلکه سن اولجه یئمک ایستییرسن؟ – دئیه اوچ سبت خبر آلدی.
او، بونو ایکی دفعه تکرار ائتمه‌لی اولدو.
– هه، – نهایت، زنجی دیللهندی. – هه، هه من یئمک ایستییرم.
اونلار گمییه یاخینلاش‌دیلار. اوچ سبت: اوتور، -دئدی. زنجی گؤیرته‌نین قیراغین‌دا اوتوردو. او، هله ده بوغولوردو. سینه‌سی آغیر-آغیر دوشوب-قالخیر، آغی پاریل‌دایان گؤزلری آرام‌سیز اورا-بورا قاچیردی. اونا یئمک گتیردیلر و هامی کیریمیشجه اوتوروب اونون نئجه یئدیینه تاماشا ائلییردیلر. او، تیکه‌نی آغزینا قویوب چئینه‌مه‌یه باشلادی، آنجاق یاری چئیننمیش ات دوداقلارینین قیراغین‌دان پیرتلاییب تزه‌دن بسییرا چیخیردی، چنه‌سی ایسه سوروشوب سینه‌سینه دوشوردو. آز کئچمیش او، دایان‌دی: بئله‌جه آغزین‌دا بیر لومبا ات، لوم-لوت، باش‌دان-آیاغا پالچیق ایچین‌ده، دیزلری اوست‌ده سینیب اوتورموش‌دو: چئیننممیش یئمکله دولو آغزینی آزجا آییریب بره‌له گؤزلرینی اطرافا گزدیره‌رک کسیک-کسیک نفس آلیردی. هین‌دولار اونا باخیر و آمان‌سیز بیر تمکین و صبیرله اونون نه واخت یئییب قورتاراجاغینی گؤزلییردیلر.
– گئدک، -دئیه، نهایت، اوچ سبت دیللهندی.
– من سو ایچمک ایستییرم، – زنجی دئدی. سو، هه، هه. من سو ایستییرم.
قویو تپه‌نین یاماجین‌دا، قوللارین قصبه‌سینه گئدن یولون قیراغین‌دا ایدی. بوتون یاماج بویو لکه کیمی قیسا کؤلگه‌لر اوزانیردی – آرتیق گونورتا ایدی. بیر واختلار بئله ساعتلارلا ایسسئتیببئخا کرئسلودا مورگوله‌یه‌رک ناهاری گؤزلییر و ناهاردان سونرا تزه‌دن کرئسلودا اوزانیب اوزون-اوزادی یوخو بیشیریر، نؤکری ایسه بئله واختلاردا تام سربست اولوردو. او، متبخین آستاناسین‌دا اوتوروب خؤرک بیشیره‌ن قادینلارلا میرت وورور، آرابیر آشاغییا زنجی قصبه‌سینه بویلانیردی، اورادا ساکیت‌لیک، امین-آمان‌لیق ایدی، آروادلار شیرین-شیرین صحبت ائدیردیلر، قاپیلاردان توستو چیخیردی، توز-تورپاغین ایچین‌ده قارا آغاج‌دان دوزلدیلمیش اویون‌جاقلارا اوخشایان اوشاقلار ائش‌له‌نیردیلر.
– گئدک، – اوچ سبت دئدی.
دسته‌نین اورتاسین‌دا هامی‌دان بیرباش هون‌دور اولان زنجی گئدیردی. قوناقلار تلسمه‌دن اورا – ایسسئتیببئخانین کؤپیی و مادیانی گؤزلدیی یئره گئدیردیلر. زنجی گئدیردی و هامینین باشی اوستون‌ده اونون آرام‌سیز بیر یئرده قرار توتا بیلمه‌یه‌ن گؤزلری ایشاریردی.
اوچ سبت: – بو دا سو. ایچ، – دئدی.
– سن سو ایستییردین. ایچ.
– ائل‌دیر، زنجی دئدی. – ائل‌دیر. – او چئوریلیب ائوه، سونرا قصبه‌یه طرف باخ‌دی. بو گون قصبه‌ده اوجاقلار یانمیردی، توستو چیخمیردی، قاپیلاردان آروادلار بویلانمیردی، توز-تورپاغین ایچین‌ده اوشاقلار ائش‌له‌نمیردی. زنجی آغیر-آغیر نفس آلیردی.
– او منی باخ بورام‌دان چال‌دی،- دئدی، – دیشلرینین دوز علیمه باتیردی: اوچ دفعه چال‌دی، بیر ایکی، اوچ. دئدیم: «ننه، سلام».
– بو دا سو، ایچ – اوچ سبت دئدی. زنجی هله ده یئرین‌دن ترپه‌نمه‌دن آددیملاییردی. باشینی دالا آتیب دیزلرینی یوخاری قال‌دیراراق آددیملاییردی، اما بیرجه قاریش دا قاباغا گئتمیردی، ائله یئرین‌ده‌جه ساییردی، ائله بیل پالچیق آیاقلاییردی. گؤزلری ده وحشی آت گؤزو کیمی پار-پار یانیردی.
اوچ سبت:
– سن سو ایستییردین، – دئدی، – بو دا سو. ایچ.
قویونون یانین‌دا زنجیردن ایچی اویولموش کودو آسیلمیش‌دی. اونو آغزینا قدر سو ایله دولدوروب زنجییه اوزات‌دیلار. هامی دایانیب دورموش‌دو، اونون سویو نئجه ایچمه‌یه چالیشدیغینا تاماشا ائلییردی. او، قابی آغزینا آپاردی و یاواش-یاواش ایمه‌یه باشلادی. قابین کنارلاری اوستون‌دن گؤزلری قاچیشیر، بیر آن بئله دایانمیردی، هولقومو آرام‌سیز باتیب-قالخیر، اویوم-اویوم اویناییر و گونون شفقلرین‌ده پاریل‌دایان سو دامجیلاری کودونون کنارلاری ایله سوزوله‌رک اونون چنه‌سینه، اوردان دا سینه‌سینه آخیردی. سونرا سو قورتاردی.
– هه، – اوچ سبت دئدی.
– دایانین، – زنجی دئدی. او، یئنه قابی سو ایله دول‌دوردو، دوداقلارینا آپاردی و اونو یاواش-یاواش ایمه‌یه باشلادی و کودونون کنارلارین‌دان اونون آرام‌سیز قاچیشان گؤزلری گؤرونوردو. یئنه ده هامی کیریمیشجه دوروب اونون زورلا اودقوناراق سویو نئجه اودماغا چالیشدیغینا و اودولمایان سویون مینلرله پاریلداشان زرره‌لره پارچالاناراق زنجینین چنه‌سینه، اوردان ایسه سینه‌سینه آخاراق قوروموش پالچیقلا ناخیشلار آچماسینا تاماشا ائدیردی. اونلار گؤزلییردیلر.
سونرا سو قورتاردی، آنجاق زنجی هله ده اودقونور، اودماق ایستییر، آنجاق اودا بیلمیردی، چونکی اودماغا هئچ نه یوخ ایدی. سو قورتارمیش‌دی. سویون یومشالتدیغی بیر پارچا پالچیق سینه‌سین‌دن قوپ‌دو و آیاقلاری آلتینا دوشوب پارچالان‌دی و هامی زنجینین بوش کودونون ایچین‌دن گلن کسیک-کسیک نفه‌سینی ائشیت‌دی: هاخ، هاخ، هاخ، هاخ.
– هه، دی ترپه‌ن، – اوچ سبت – دئدی. و کودونو زنجینین علین‌دن آلیب قویونون کنارین‌دان آسدی.
