آنا صحیفه کولت |
حیاتی حاقیندا یئترلی بیلگی یوخدور. قایناقلاردا اونا بزهن همهدانی، بزهن ده لوری نیسبهسی وئریلمهسی اونون همهدانلا لوریستان آراسیندا بیر یئرده دوغولموش اولا بیلجیی احتیمالینی خاطره گتیرمکدهدیر. بو ایکی یئر آراسینداکی خوررماباددا اونون آدینی داشییان بیر محله واردیر. بابا تاهیرین مومما ژانریندا یازدیغی بیر قیتهسیندن فایدالانیلاراق ۹۳۸-جی ایلده دوولغدوغو ایرلی سورولمکدهدیر.
بو تاریخ، رزاقولو خان هیدایتین اونون اؤلوم تاریخی اولاراق وئردیی ۱۰۱۰-جو ایل تاریخی ایله باغداشا بیلمکدهدیر راوندینین "راحتوś-śاودور" آدلی اثریندهکی بیر قئیده گؤره ایسه سلجوقلو سلطانی توغرول بی ۱۰۵۵-جی ایلده دوغرو همهدانا گلدیینده، او سیرادا بورادا شؤهرت تاپمیش اوچ شئیخدن بیری اولان بابا تاهیر اوریانی زیارت ائتمیشدی. بو دورومدا اونون ۱۰۵۵-جی ایلده و یا داها سونرا اؤلموش اولماسی لازیمدیر. دئیلهملیلرین سویداشلاری ساییلان کاکوییلرین (۱۰۰۷-۱۰۵۱) همهدانداکی هاکیمیتلری ۱۰۴۳-جو ایله قدر سوردویونه گؤره بو تاریخ، اونون دئیلهملیلر دؤنهمینده یاشادیغینا دایر وئریلهن بیلگیلره اویغوندور. آیریجا اونون ابن سینانین (اؤ. ۱۰۳۷) چاغداشی اولماسی دا ۱۰۱۰-جو ایلده دئییل، ۱۰۵۵-جی ایلده اؤلموش اولدوغو احتیمالینی قوتلهندیرمکدهدیر. ائینولقوزات ال-همهدانینین اعدامینا (۱۲۷۳) شاهید اولدوغونا دایر روایت ایسه تامامییلا اویدورمادیر. مزاری همهدانین شیمالیندا بون-i بازار محلهسینده کیچیک بیر تپه اوزریندهدیر.
بابا تاهیرین، شئیرلرینده سیخ-سیخ یئرسیز-یوردسوز بیر سرسری حیاتی سوردویوندن، کرپیچی یاستیق ائدیب، اویودوغوندان، سورکلی اولاراق سیخینتی ایچینده اولدوغوندان سؤز ائتمهسی بیر قلندر حیاتی یاشادیغینی گؤسترمکدهدیر. «اوریان» لقبینی دا بو سببله آلمیش اولمالیدیر. او بیر لهجه شاعری اولماقلا بیرلیکده بوگون الیمیزده اولان دوبئیتی آدی وئریلهن قیتهلری ادبی فارسجانین دا اؤزللیکلرینی داشیماقدادیر. بو قیتهلرین باشقالاری طرفیندن سونرادان بو حالا گتیریلمیش اولماسی دا احتیمالدیر. آنجاق بو شئیرلرده راستلانان بعضی اؤزللیکلر، بابا تاهیرین دیلینی دوغرودان دوغرویا بیر لهجهیه باغلاماغی زورلاشدیرماقدادیر. همهدان ایله خوررماباد آراسینداکی بؤلگهده بیر چوخ لهجه وارسا دا، اونون شئیرلریندهکی دیلی بونلاردان هر هانسی بیرینه باغلاماق چتیندیر. بابا تاهیرین دیلی بو لهجهلرین هامیسییلا دا ایلگیلی گؤرولمکده و اونلارین بیر قاریشیمیندان عبارت اولدوغو سانیلماقدادیر.
۱۸-جی و ۱۹-جو عصر تزکیرهلرینده سینیرلی سایدا قیتهلرینه راستلاندیغی اوچون بابا تاهیر معاصر دؤورده او قدر ده تانینمامیشدیر. ۱۸۸۵-جی ایلدهن اعتباراً شرقشوناسلارین آراشدیرمالاری و بو آراشدیرمالاری ایزلهیهن ایرانداکی چالیشمالار سادهجه بو قیتهلری آرتیرماقلا قالمامیش، عینی زاماندا آز دا اولسا، بعضی قزللرینین تاپیلماسینا یاردیمچی اولموشدور. ادبیاتشوناس واهید دستگیردی آراشدیرمالاری ایله او زامانا قدر بیلینهن سکسهن یئددی قیتهنی ۲۹۶-یا، قزل سایینی دا بیردن دؤرده چیخارتمیش و بونلاری "دیوان-ı کامیل-i بابا تاهیر اوریان" آدییلا نشر ائتمیشدیر. آنجاق عمر خییامین روبایلرینده گؤرولدویو کیمی بو قیتهلرین هامیسینین بابا تاهیره عایید اولدوغونو سؤیلهمک چتیندیر. شکلهن روباییه بنزهمکله بیرلیکده وزن باخیمیندان اوندان آیریلان بو قیتهلر اروزون هزج-i موسددس-i مهزوف بهریندهدیر. هالبوکی روبای وزنی هزج-i مکفوف-i مکسوردور. بو سببله بو قیتهلره روبای دئییل، دوبئیتی دئییلمیشدیر. بابا تاهیر قزللرینده ده قیتهلریندهکی وزنی ایشلتمیشدیر. بابا تاهیرین شئیرلرینده دونیوی عشقله ایلاهی عشقی بیر-بیریندن آییرد ائتمک چتیندیر. قیتهلرینین همهن بؤیوک چوخلوغو دونیوی عشقله ایلگیلیدیر. شئیرلریندهکی ان بؤیوک اؤزللیک، تسوووفی تحصیل گؤرمدیی اوچون دویغو و خیاللارینی هر هانسی بیر شیشیرتمهیه گرک دویمادان وئرمیش اولماسیدیر. عمر خییامین یاشاما زؤوقونو اؤن پلانا آلماسینا قارشی بابا تاهیر حیاتین چتینلیک-چیلهسینی مؤوضو ائدیر و بدبین بیر شاعر اولاراق گؤرونور.
بابا تاهیر ایران خالقی آراسیندا شاعردن چوخ بیر صوفی اولاراق تانینیر. "ال-کلیماتول-ķıśآر" آدلی ایگیرمی اوچ بابا آیریلمیش اولان اثرینده علم، مریفت، ایلهام کیمی تسوووفی مؤوضولارلا ایلگیلی ۲۶۸ وجیزهسی واردیر. بو اثر صوفیلر آراسیندا چوخ یایغین اولوب حاقیندا بیر چوخ شرح یازیلمیشدیر.
تاریخ
2020.07.07 / 20:25
|
مولف
Axar.az
|