اورتا شرق آراشدیرمالار مرکزینین رهبری، سیاسی شرحچی صدرالدین سلطانین ایران‌دا اقتصادی وضعیت، تومنین دیر ایتیرمه‌سی و بونا سبب اولان عامللر باره‌ده Axar.az-ا مصاحیبه‌سی:

- بو گون ایران اقتصادیاتی تنزلون کناریندا گؤرونور. اؤلکه اقتصادیاتینین بئله سرعتلی چؤکوشونه تأثیر ائد‌ن عامللردن دانیشاردینیز.

- ایرانین اقتصادیاتینین اساسینی نفت و گازدان گلن گلیرلر تشکیل ائدیر. سون ایللر، خصوصاً ۲۰۱۰-جو ایلده‌ن سونرا ایرانین نفت-گاز سکتورونا تطبیق اولونان سانکسییالار اؤلکه اقتصادیاتینی چوخ آجیناجاقلی دوروما سالیب. اؤزللیکله اونو قید ائتمک لازیمدیر کی، ایرانین نفت-گاز سکتورونا سرمایه قویولمور. بیر نئچه ایل اؤنجه ایرانین اقتصادی ساحه ایله باغلی مسئول شخصلری بیان ائتدیلر کی، همین او دؤور، او ایل اوچون نفت-گاز سکتورونا ۱۰ میلیارد دلاردان چوخ سرمایه قویولوشونا احتیاج وار.

سون دؤورده کورونوویروسلا باغلی کارانتینلر ایران اقتصادیاتینی برباد ائدیب. خصوصاً قونشو اؤلکه‌لرله اقتصادی علاقه‌لرین ضعیفله‌مه‌سی، آذربایجان، تورکییه، افغانیستان و پاکیستانلا تیجارتین سوییه‌سینین آشاغی دوشمه‌سی، نفت-گاز محصوللارینین ساتیشین‌دا یارانمیش تنزل وضعیتی داها آجیناجاقلی حالا سالیب.

بو عامللره خصوصیله نفت-گاز سکتورونا تطبیق اولونان سانکسییالارلا یاناشی حاکمیت‌ده کوروپسییا، مختلیف لاییحه‌لرین قبول اولونماسی اوچون دولت مأمورلاری طرفین‌دن آلینان روشوتلر، معلوم اولان و اولمایان سببلردن اؤلکه اقتصادیاتی و بودجه‌سیندن یوخا چیخان پوللار و س. عایید ائتمک اولار. احمدینژادین حاکمیتی دؤورونده دولت بودجه‌سیندن اوغورلانمیش پولو هله ده تاپا بیلمیرلر. اؤلکه‌ده تکنولوژی تنزل، ایستحصالین آزالماسی دا بونا سبب اولان عامللردندیر. مثلاً، ۱۹۶۹-جو ایللرده ایران‌دا تکستیل، توخوجولوق صنایع‌سی بؤلگه‌ده بیرینجی یئرده دایانیردی، ایندی ایسه ایران چین‌دن گلن تکنولوژی توخوجولوق محصوللارینین حسابینا بو احتیاجینی اؤدییر.

اؤلکه‌ده‌کی جیهازلارین، فابریکلرده ایستیفاده اولونان آوادانلیقلارین فیزیکی و معنوی جهتدن، یعنی آشینماسی، بوگونکو طلباتا جواب وئرمه‌مه‌سی، اؤلکه‌ده بیین آخینینین سرعتله‌نمه‌سی… ایران‌دا بیر چوخ دوشونن و متخصص اینسانلار حاکمیتین تطبیق ائتدیی محدودیتلر اوجباتین‌دان اؤلکه‌نی ترک ائتمک مجبوریتین‌ده قالیرلار. بونلار هامی‌سی اؤلکه ایقتصادییتینا تأثیر ائدیر.

- نئجه اولدو کی، ایران ایستحصال‌چی اؤلکه‌دن ایستهلاکچی اؤلکه‌یه چئوریلدی؟

- اوللر اؤلکه‌ده ایش آداملارینا دولت کردیت آییریردی. بونون حسابینا ایستحصالین اینکیشافی نظرده توتولوردو. آنجاق سونرا ایش آداملاری ایستحصال ائتدیکلری محصولون مایا دیرینین باها اولماسینا گؤره چین‌دن حاضر مالی آلیب ایران بازارینا چیخارتماغا اوستونلوک وئردیلر. سون ۱۵ ایل عرضین‌ده چین محصوللاری ایران بازارینی داها چوخ احاطه ائدیب. بونونلا دا یئرلی بازارین طلباتی داخیلی ایستحصال اولونموش محصوللار دئییل، چین‌دن، تورکییه‌دن و باشقا اؤلکه‌دن گتیریله‌ن محصوللار حسابینا اؤدنیلیر. بو گون رسمی تهران نفت-گاز ساتیب اوزینده دونیادان اؤلکه‌نین طلباتینی اؤد‌یه‌ن محصوللار آلیر.

- ایران تومه‌نی دئمک اولار کی، اوجوزلاشماقداکی رکوردونو هر گون یئنی‌لییر. رژیم تومنین دیر ایتیرمه‌سینی آکسییالار، خارجی قوه‌لرله علاقه‌لندیرسه ده، پروسسین آکسییالاردان اؤنجه باشلادیغی معلومدور…

- ایران پولونون دیردن دوشمه‌سی، اساساً، اؤلکه‌نین یوروتدویو خاریجی سیاستله باغلیدیر. بو، یئنی باشلایان بیر مسئله دئییل. بو نوع گیدیش سون ۲۰ ایلده داها سرعتله باش وئریر. تومنین اوجوزلاشماسینین اساس سببی یئنه ده نفت و گاز ساتیشی ایله باغلیدیر. ایران خاریجه نفت و گاز ساتا بیلمیر. همچینین، اؤلکه اقتصادیاتینا سرمایه قویولوشونون آزالماسی تومنین دیرینین آزالماسینا گتیریب چیخاریر. بونون اعتراضلارلا هئچ بیر علاقه‌سی یوخ‌دور. دوزدور، بو آکسییالار ایران اقتصادیاتینین ریسکلی اولدوغونو، ایرانا سرمایه قویماغین تهلوکه‌لی اولدوغونو سرمایه‌چیلره گؤستریر. بو، ایرانین یاخین گلجیی و ایران حاکمیتینین پرسپکتیوینین اعتبارسیز و شوبهه‌لی اولدوغو آنلامینا گلیر. سرمایه قویولوشونون آزالماسی ایسه اؤلکه اقتصادیاتین‌دا تنزل یارادیر.

وئرگیلرین آرتماسی، اؤزللشمه پروسسین‌ده اصلاحاتین آپاریلماماسی، ایش آداملارینا برابر امکانلارین یارادیلماماسی… مثلاً، گونئی آذربایجان ایالتلرینده‌کی ایش آداملارینا مناسیبتله اصفهان، شیراز، تهران کیمی بؤلگه‌لرده‌کی مناسیبتلر فرق‌لیدیر. گونئی آذربایجان‌داکی ایش آداملارینا کردیتلر داها یوکسک فایزله وئریلیر، گذشت آز اولور. آنجاق سادالادیغیمیز فارس بؤلگه‌لرینده ایش آداملارینا گذشتلی کرئدیتلر وئریلیر و فایز آز اولور. همچینین، ایران‌دا اصفهان لوببی‌سی وار. بو دا ایران اقتصادیاتینا تأثیر گؤستریر.

- سیزجه، تومنین دیر ایتیرمه‌سی، نفت ایستحصالی و ساتیشین‌دا باش وئره‌ن تنزل، نفت صنایع‌سی ایشچیلرینین تعطیل آکسییالاری – بیر سؤزله سون حادثه‌لر نه ایله نتیجه‌لنه بیلر؟

- ایران نفت-گاز اؤلکه‌سی‌دیر. هئچ شوبهه‌سیز اؤلکه‌ده باش وئره‌ن حادثه‌لر، حاکمیتین یوروتدویو سیاست اؤلکه اقتصادیاتینین حساس ساحه‌لرینه، او جمله‌دن مالییه، کرئدیت و بانک سیستمینه تاثیرسیز اؤتوشمور. سون زامانلار ایران‌دا حاکمیته اعتراض اولاراق وطنداشلار پوللارینی بانکلاردان چیخاریرلار. بیر مدت اؤنجه ایران پارلامنتینین عضولریندن بیری مجبوری حجاب قایدالارینا رعایت ائتمه‌یه‌ن قادینلارا بانک خیدمتی گؤستریلمه‌مه‌سینی تکلیف ائتدی. مسئله بوراسین‌دادیر کی، قادینلار و عمومیتله جمعیت ایرانین بانک-مالییه سیستمینی باویکوت ائتمک اوچون پوللارینی اؤلکه بانکلاریندان چیخاراراق یا خاریجه آپاردی، یا دا باشقا فورمادا ساخلاماغا اوستونلوک وئردی. چونکی ایران مالییه-بانک سیستمینه اعتبار یوخدور. ائله ملی والیوتانین دیردن دوشمه‌سینه تأثیر ائد‌ن عامللردن بیری ده بو اعتبارسیزلیقدیر.