آذربایجان دیلی او تایلی، بو تایلی آذربایجان‌لیلارین آنا دیلی حساب ائدیلیر. بو دیل‌دن آذربایجان، ایران، عراق، گورجوستان، روسییا، تورکییه، اوکراینا، سورییا اراضی‌سین‌ده ایستیفاده اولونور.

اؤلکه‌میزده بو دیلین جزعی فرقلنن ۴ دیالکتی واردیر:

شرق دیالکتی — قوبا، شاماخی، باکی، موغان و لنکران دیالکتلری

غرب دیالئکتی — قازاخ، قاراباغ، گنجه دیالکتلری

شیمال دیالکتی — شکی و زاقاتالا-قاخ دیالکتلری

جنوب دیالئکتی — ناخچیوان، اوردوباد، ایروان دیالئکتلری

جنوب دیالئکت قروپونا تبریز دیالکتینی ده داخیل ائده بیلریک. تبریزلیلرین دانیشیق و عادت عنعنه‌لری بیزیم ناخچیوان ایله اکثرا اوست-اوسته دوشور. دیلیمیز گنولوژی بؤلگویه اساساً تورک دیللرینه منسوبدور.

عینی زامان‌دا یازی دیلی ده اولان آذربایجان دیلی یازی دیلی عنعنه‌سینه صاحب اولما باخیمین‌دان تورک دیلی ایله پارالئلدیر. تورکمن دیلی و قاقاوز دیلینین نیسبتا داها گئج یازی دیلی کیمی فورمالاشماسینا باخمایاراق آذربایجان دیلی کؤکلو بیر یازی دیلی عنعنه‌سینه مالیکدیر. اونو دا قید ائدک کی، آذربایجان دیلینین و خالقینین تشکولو ۳–۷-جی عصرلرده باش وئریب، ۷-۸-جی عصرلرده باشا چاتیب. آذربایجان تاریخینین شانلی صحیفه‌لریندن حساب اولونان صفویلر دؤورونده آذربایجان تورکجه‌سی سارایدا و اوردودا حاکم دیل اولماقلا ایمپرییانین ایلک رسمی دؤولت دیلی ایدی.

اؤلکه‌میزین عصرلر بویو ایشغاللار آلتیندا اولماسی دیلیمیزین موختلیف شکیلده آدلانماسی ایله نتیجه لنیب. آذربایجان دیلی اوزون مدت «تورکی»، «تورک دیلی»، «آذربایجان تورکجه‌سی»، بعضا ایسه «تاتار دیلی»، «قافقاز تاتارلارینین دیلی» (خصوصاً روس دیلینده یازیلمیش اثرلرده) آدلاندیریلیب.

دؤوروموزده آذربایجان دیلی یازیدا موختلیف الیفبالارلا ایستیفاده اولونور: عرب، لاتین و کیریل.

جنوبی آذربایجاندا ایشله‌نه‌ن عرب آلیفباسی فارس دیلیندن و عثمانلی تورکجه‌سیندن تاثیرلنیب. بو الیفبا عرب دیلینه اویغون اولسا دا، تورک دیل عائله‌سینه منسوب اولان آذربایجان دیلینه سسلرین چوخلوغونا گؤره اساس فورمادا الوئریشلی دئییل. ایراندا آذربایجان تورکجه‌سینده کیتاب و قزئتلر یالنیز عرب الیفباسی ایله ایشیق اوزو گؤرور.