کولت. آذ حمید هریسچینین «شش پر بابا» حکایهسینی تقدیم ائدیر.
اؤلکهمیزده نیروخیرورقییا علمینین تمل داشینی قویموش پروفسور پسیخیاتر سورخای آخوندووون، یادیمدادی، چوخ سینانیلمیش بیر زارافاتی واردی. تزه تانیشلارینا، خستهلرینه همیشه عینی جور مراجعت ائدردی او:
- گئدک، بلکه ده......
سون کلمهنین ایلک هجاسینی، یاخشی یادیمدادی، بو تجروبهلی پسیخولوق، سونسوزلوغا قدر اوزادار، بیتیرمهیه هئچ واخت تلسمزدی. تزه تانیشلار، آغیر خستهلر بونون قارشیلیغیندا لاپ چاشباش قالاردیلار، عادتا. هیجان ایچینده گؤزلیردیلر کی، باخ ایندیجه بو مسکوا تحصیللی حکیم عالیم جملهسینی نئجه بیتیرهجک؟ «دلیخانا»یامی دعوت ائدجک اؤز یئنی خستهسینی؟ یوخسامی «دنیز» کنارینا؟
آغ سیفتی قوجالیقدان خاللانمیش، بوغازینین اتی-دریسی تؤکولموش سورخای قیداروویچ، اؤز خستهلرینی اولجه باخ بو جور بیرجه آن هاوادان آسیلی وضعیتده ساخلار، یازیقلاری بیر مدت یئره قایتارماغا تلسمزدی. گؤزلرینین ببکلرینه زیللنیب، دیاقنوزونو دقیقلشدیرردی بو واخت اؤز خستهلرینین. بعضیلرینی «دلیخانا»یا دعوت ائدردی، بعضیلرینی - منیم کیمی، «دنیز» کنارینا.
سورخای قیداروویچ اؤزگهسی-زاد دئییلدی بیزه. آنامین دوغماجا عمیسیدی. بیزیم کیمی، حاکم سووئت ائلیتاسی عضوویدو. آبشرونون صفالی شیمال ساحللرینده یئرلشن پارتییا ساناتورییالاریندا کئچیرردی، بیزیم کیمی، اؤز یای تعطیللرینی. ائله اوردا دا، یادیمدادی، روسدیللی سورخای قیداروویچ منی اؤز مشهور «ده» پسیخولوژی تستیندن کئچیردی. دقتله صبریمی، اوز ایفادهلریمی اؤیرندی... گؤزومون آلت قاپاقلارینی آشاغی دارتدی. اینادکارلیغیمی، ترسلیگیمی نماییش ائتدیرمک قرارینا گلدیم بو واخت. طلبلره ضد اولاراق، اوزون دیلیمی قوجامان پروفسورا گؤسترمدیم. غریبهدیر... ترسلییم، قوجامان پسیخیاترین لاپ اوریینجه اولدو:
- گئدک دهنیز کنارینا. سنه نرد اویناماغی اؤیرهدهجهیم.
***
گؤزومو، آلنیمی تئز-تئز اؤرتهن ساچ تئلیمله موباریزه آپارا-آپارا سورخای داییدان اؤز ایلک نرد درسلریمی آلدیم. فندلره سرعتله ییلنمییم، سورخای داییمی خئیلی تججوبلندیردی. سمت کولیینین ایستیقامتینه گؤره، ماسا آرخاسیندا یئریمی راهاتلادیم. ساچلاریمی آلنیمدان تئز-تئز کنارا چکمک عذابیمی آتدیم «دهههنیز»دن اسن همین بو سمت کولیینین بوینونا. وار گوجومله گیریشدیم نرد دونیاسینین سیرلرینه.
سورخای قئیداروویچ، یادیمدادی، ماسا اوزرینده هر ایکی اووجونو، لیلی و مجنون کیمی، بیر-بیرینه قوووشدوروب سئویشدیردی. سونرا ال آتدی جیققیلی ضرلره:
- شئش-بئش!
اؤلومجول خستهنی ساغالتماق ایستییرسنسه، تلسمه، اولجه بیر اویون اؤیرت بو زاواللییا. یازیق، مجبور قالاجاق هم اویناماغا، هم ده یاشاماغا.
منده بئله اولدو. خستیکن، نرد اویونونا ییلنمییم، شفا گتیردی تئزلیکله منه. حکیملر بونو پارتییا ساناتورییاسی، خزرین شفاسییلا ایضاح ائتدیکلری واخت من، گؤزوجو سورخای قئیداروویچه طرف بویلاندیم. پروفسورون گؤزلرینده «سوس!» امرینی اوخوماغیم بسسدی کی، امره تابع اولوم. سیرریمی آچماییم یاد بیر کیمسهیه.
او واخت باکیدا، بوتون اس اس ار ای-ده اولدوغو کیمی، داهی فرانسا ایمپئراتورو ناپلیون بناپارتین اؤلمز روحویلا، شیپشیرین «ناپولیون» تورتو واسیتسیله گؤروشمک تهلوکسی واردی هامی اوچون. اما، شوکور، من بو بایاغی، شیت تانیشلیقدان سورخای قئیداروویچ واسیطه سیله اؤز خسته جانیمی قورتاردیم. هامی کیمی تورت واسیطه سیله دئییل، کیتاب یولویلا ناپولیونون اؤلمز روحویلا گؤروشدوم.
سویوق قیش گونلرینین بیرینده آنام، سورخای داییگیلدن قاییدارکن:
- آل. اوخو. سورخای عمی گؤندریب. – سؤزلرینین شایعتی ایله، آکادئمیک تارلنین قالین «ناپولیون» کیتابینی، قوناق اوتاغیمیزداکی دییرمی ماسا اوزرینه آتدی.
کیتاب ۱۹۴۱-جی ایلده، هیتلرین موسکوایا لاپ یاخینلاشدیغی واخت نشر ائدیلمیشدی. جانیندا او دؤورون حرارتی، نبضی، گرگینلیگی، محاربه نفهسی دویولماقدایدی. سورخای بو کیتابی گؤرونور ائله او واختلار، ۱۹۴۱-جی ایلین سویوق، تهلوکهلی اوکتیابر آیلاریندا مسکوا کتاب دوکانلارین بیریندن ساتین آلمیشدی. محاربه دؤورونون قارا چؤرک قیرینتیلاری واردی، یادیمدادی، بو کیتابین سار-ساری صحیفهلری آراسیندا. سورخایا او گرگین، عصبی گونلری تابلاماق گؤرونور محض بو کیتاب واسیطه سیله موثر اولموشدو. آناما «ناپولیون» تورتونو هدییه ائتمیشدی او، منه آکادمیک تارنین عینی ادلی کیتابینی.
سورخایی، ناپولئونا جالایان باشقا بیر جهتسه هر ایکیسینین بستبوی اولمالاری ایدی.
- لیودوویک خانهدانینین ایری «بوربون بورنو»، قادینلارین دئدیینه گؤره، منه یامانجا یاراشیر. – سورخای، اؤزونه باخماق اوچون یاخیندا بیر گوزگو آختاردی. تاپماییب، آزجا هئیفسیلهندی:
- تالئ، فرانسانین دیگر بیر باریز نیشانینی دا، سیفتیمدن اسیرگهمهییب.
بؤیرک خستهلیگیمی، شاهمات خستهلیگی ایله اوزلمیش روسدیللی سورخای قئیداروویچین حیات خاطرهلری ده ماراقلییدی منیمچون. آغزیمی آرالاییب ۱۹۱۸-جی ایل بارهدهکی خاطرهلرینه قولاق آسارکهن، یادیمدادی، ائله بیل زاماندا سیاهته چیخاردیم. تامام اونوداردیم اؤز بئزدیریجی، داریخدیریجی زمانهمی.
***
۱۹۱۸-جی ایلین نووروز بایرامی، ایندیکی کیمی، دوشموشدو زردوشت تقویمینه گؤره ۳۲ ایلدهن بیر تکرارلانان «سیمورق ایلی»نه.
بایرام شیرنیلرینی دادماق خوشبختلیگی او واخت چوخلارینا نسیب اولمور. نووروز شنلیکلری دوشور قانلی «مارت قیرغینی»نا. کوچهلرده مئییتلر اوست-اوسته قالانیر.
آرامسیز آتیشمالار بیرجه آن بئله سنگیمیر. گولله یاراسی آلانلار، اوردا-بوردا واختاشیری شاراپپیلتیینان یئره سریلیر.
بو واخت، کئچمیش زئوین کوچهسی طرفدهکی دبدبهلی ائوین ائیوانا چیخان پئنجرهسی آستاجا، یاواشجا، آراملا آرالانیر. قورخاق بیر ال، ایچریدن باییرا اوزانیر احتیاطلا. ساغیندا، سولوندا نسه آختاریر. آخیردا ایستدیینی - نووروز شیرنیلرینی، پاخلا-شکربورالارینی تاپیب، یئریندهجه دونور. اؤلور ائله بیل...
قفیل، جلد جانا گلهرک شیرنیلری قامارلاییر. سرعتله، آنیندا گئری قاییدیر.
- هه... من بئلیدیم. – سورخای، اؤز «فیل»اینی شاهمات تاختاسی اوزرینده حرکته کئچیردی. - نووروز شیرنیلرینی دادماق نامینه باخ بو شیرین جانیمدان دا کئچردیم.
- «ایسمایلییه» بیناسی اؤنونده قتله یئتیریلمیشلرین قانی آخیب گئتمیشدی اوزو آشاغی. ایندی ناتوانین هیکلی اوجالان نقطهده گؤللنمیشدی... شکربورانی کیسهدن چیخاراندا بو منزره گؤزلریمه بیردفهلیک سانجیلدی.
- قورخموردونمو بس؟ - سادلؤوه سوالیم سورخایدان یان اؤتوب، کار-کور دیوارلارا دییب عکس-سدا وئردی.
- زیرزهمیده گیزلنمیشدیک. بیر قادین واردی آرامیزدا. قونداقداکی کؤرپهسینی ائله هئی سینهسینه برک-برک سیخاردی. قفیل، ترسلییه بیر باخ، کؤرپه باشلادی آغلاییب زیریلداماغا. دئدیک قانیمیز گئتدی... ایندیجه ائرمهنیلر گیزلندییمیز یئری آشکارلایاجاقلار. سیرالاریمیزدا بیر ایرانلی فهله ده واردی. جیبیندکینی... بیلمیرم نشیدی بو، یاخود تیریک... اووجوندا یومورلاییب اوشاغین آغزینا باسدی. اوشاق رام اولدو، دای جینقیرینی چیخارمادی. بیر-ایکی گون سونرا باریشیق اعلان ائدیلهنده بئله، بو تیفیل کؤرپه هله ده شیرین رؤیا آلمیندیدی.
خاطرهلرینین بو جور آجی نقطهلرینده سورخایین سسی عادتهن قفیل اؤز عادی آهنگینی دییشردی:
- توپوندان موغایات اول. اونو «ظابط»ایمله ووراجاغام هااا ایندی...
شاهمات تاختامیزی، ۱۹۱۸-جی ایلین دؤیوش مئیدانچالارییلا سهو سالاردیم بو زامان.
- اینگیلیسلر بس نه واخت گلدی باکییا؟ – تهلوکهدن یایینینجا، کئچمیشه سیاهتیمیز، یئنی ووسعت آلاردی عادتهن.
سورخای، بو زامان همیشه آت فیقورونا ال آتاردی:
- اینگیلیسلر آتلارینی «وطن» کینوتئاتری طرفلردهکی تؤولهلرده ساخلاردیلار. هر گون سحر، اؤزوم گؤرموشهم، آتلارینین دیشلرینی یویاردیلار. بونونچون، خصوصی دیش فیرچالاری واردی ایختیارلاریندا. – سورخای، دریندن بیر «آه!» دئییب، اؤز داخیلینه چکیلردی بو واخت.
آتییلا ایرلی جوموب، توپومو اووجونون ایچینه آلاردی:
- بیزلر، دیشلریمیزی هئچ یوموردوق او زامانلار. اینگیلیسلر ایسه آتلارینین دا دیشلرینی یویوب آغارداردیلار...
***
سورخای قئیداروویچین ائویندهکی صنعت نومونهلری کوللئکسییاسی، دئیردیم موستافایئو آدینا اینجسنت موزئییمیزدهکیلردن دفعهلرله هم زنگیندی، هم ده ماراقلی. سورخای، ماشاللاه، یورولماز سییاهدی... سووئت توریستی کیمی بوتون دونیانی یاخشیجا گزمیشدی. پولونو-قازانجینی آفریکا تانریلارینین چئشیدلی بوتلرینه، چین، یاپون ساخسی صنعتی نومونهلرینه... داها نلره، نلره خرجلمیشدی. یاشاییش یوواسی، زیارت ائتدییم ایلک موزئیدی سانکی منیمچون.
سورخای، آدیزبر باکی اوغرولاریندان برک قورخاردی. باکیدا ایلک دمیر سئیف قاپینی دا من ایلک دفعه سورخای داییگیلده گؤروب تججوبلندیم. قاپینین چوخ سایلی قیفیللاری سیراسیندا بیری - آدینا «اینگیلیس قیفیلی» دئییلهنی، منی خئیلی ماراقلاندیردی.
- اینگیلیسلر، مدنیدیرلر. - سورخای، سئودیی فرانسایا دؤنوک چیخاراق، بیرجه آنلیغا اؤزونو اینگیلیسلره اوخشاتدی. دیک دوروب، چنهسینی یوخاری قالدیردی. - گئدرکهن سس-سمیرسیز ائدرلر بونو. خوداهافیزلشمهدن. قاپینی باخ بئلهجه، یاواشجا، سسسیز آرخالارینجا اؤرترلر. چوخ سونرالار دویارسان چیخیب گئتدیکلرینی. باخ بو قیفیل دا او جوردو. قاپینی یاواشجا چیرپ، اؤز-اؤزونه باغلاناجاق. قیفیلین دیلی گیرهجک دلییه. قاپینی آچارلا باغلاماغا احتیاج قالمایاجاق.
سورخای دئدیکلرینی آخیردا بیرجه جوملیله بیتیردی:
- او جور قیفیلا «اینگیلیس کیلیدی» دئیرلر، یاددا ساخلا.
- ۱۹۱۸-ده باکیدان دا او جور، سسسیز-سمیرسیز آیریلدی اینگیلیسلر، ائلمی سورخای دایدای؟ – سورخایین حضوروندا دیلیم دینج دورمازدی عادتهن. سوال سوالی اوزلیردی.
- ائلدیر. بلی. گؤزوموزو آچیب گؤردوک هه... لله کؤچوب، یوردو قالیب. گؤزلچهلر بولواردا دایانیب اینگیلیس گمیلری آردییجان یام-یاش جیب یایلیقلارینی یئللییرلر.
***
آتامین اینگیلیسلره باخیشی ایسه سورخایینکیندان تام فرقلیدی.
رهمتلییه دئیهنده کی، اینگیلیسلر آتلارینین دیشلرینی یویاندا، بیز، هئچ اؤز دیشلریمیزی یوموردوق، آتامین قفیل سیفتی آغاردی.
- اینگیلیسلرین آت سئوداسینی بیر باشقا جور گؤردوم من، اوغول.
- نئجه؟ – قورخودان دیلیمه جمعی بیرجه سؤز گلدی.
- یاخشی، سئچکین جینس آتلاری ییغارلار هر یئردن... ایراندا بئلیدی...
آتام عالیم سیفتینی ایتیرهرک عادی، سیراوی، قریب ایران سیاسی موهاجیری گؤرکهمینی آلدی بو آن. سونرا سسی تیترهدی:
- ائششکلرله جوتلرلر عادتهن او بدبخت گؤزل آتلاری... قاتیر یئتیشدیررلر نسیللریندن... هیندیستانلیلارا یوکلرینی داشیدارلار...
اینگیلیسلره اولان بو ایکی فرقلی باخیش سونرالار بوتون اؤمروم بویو منی ایزلهییب ساکیت بوراخمادی. گئجیکهن یوخودا او دئدییم اینگیلیس قیفیلینی گؤردوم، سونرا دیشلری یویولان آتلاری... آتامی بیر باشقا شرایطده گؤردوم، سورخایی بیر باشقا وضعیتده.
او گون ده، یاخشی یادیمدادیر، سورخایی ایلک دفعه نردده اوددوم. رهمتلیک، خئیلی باخدی نرد تاختاسینداکی چیخیلماز وضعیتینه. آخیردا، مئهریبان الیله ایپک ساچلاریمی تومارلادی.
***
قیساسی، وفاسیز چیخدیم اؤز نرد اوستادیما. اویوندا باختیم گتیرهن کیمی، اونوتدوم سورخای دایینی بیر آرا. اوزون زامان هئچ یادیما دوشمهدی بو رهمتلیک عالیم-شاهماتچی.
اما چوخ سونرالار، ائله باخ بو گونلرین بیرینده تانیش موسکوا عالیملرینین دیلیندن:
- سورخای آخوندووومو دئییرسیز؟ آنانیزین امیسیدی؟ چوخ گؤزل... بیلیرسیز ده او، اوزون مدت سسری-ده هاننیبالیزم اوزره نادیر متخصصلردن بیری ساییلیب؟ آراشدیرمالاری تام مخفی قریفی آلتیندا کئچیریلیب. ایندی-ایندی سورخای آخوندووون اصل پئشهسی اوزه چیخیر.
موسکوا عالیملریندن قوملو نارداران ساحللرینده ائشیتدییم بو شاشیردیجی خبر باشیما ایکیللی قاپاز کیمی دیدی. ایستیدی یامان. دوکانلارین نهنگ سویودوجولاری دایانمادان «دیرهادیر» ایشلییردی. آرخامیزدا گؤرونهن افسانوی نارداران قایالیقلاری دا ائله بیلهسهن صحبتیمیزین ایشتیراکچیسییدیلار. گون باتدیقجا سارپ قایالارین رنگی توندلشیر، واهیمهسی آرتیردی. بو منزرهنین لال هیهجانی تئزلیکله صحبتیمیزه ده تأثیر ائتدی.
یاخینداکی دوکاندان علینده «باداملی» شوشسیله قاییدان موسکوالی قوناغیم، یاریمچیق صحبتیمیزی یاخشی کی، داوام ائتدی:
- لئنینقراد بلوکاداسی واختی خئیلی اینسان هاننیبالیزمه، آدام اتی یئمهیه قورشانیب قودوزلاشمیشدی. سورخای قئیداروویچ، آنانیزین عمیسی، - موسکویچ بیرجه اودوما «باداملی»نی یاری ائتدی. – بو وهشتلری، وحشیلری قئیده آلیر، بارهلرینده سون هؤکمو اعلان ائدیردی. سسری زامانی هاردا هاننیبالیزم فاکتی باش وئرسیدی، باش ائکسپئرت کیمی اورا موطلق پروفئسسور سورخای آخوندوو دعوت ائدیلردی.
- منه نرد اویونونو اؤیرتدی بو رهمتلیک... – مجهول نقطهیه پیچیلدادیغیمی، دئیهسهن اؤزومدههن باشقا کیمسه ائشیتمهدی.
اول زارافات بیلدیم ائشیتدیکلریمی. قوناقلاریمی نارداران ساحللرینده اونودوب، لپدؤیهنه آدلادیم. آیاق پنجهلریمی، خزر لپهلری یالاییر، بئیین-قافامی شک-شوبههلر دیدیشدیریردی. هاندان-هانا اؤزومه گلنده گونش آرتیق خزرده باتمیشدی.
- بو کور تصادف دئییلسه... دئمک...
شوبههلریم اؤزومو ده دیکسیندیردی. داخیلیمدن یئنی گوج-قوه احتیاطی آختاریب تاپماغیم، خئیلی واخت طلب ائتدی مندن.
آخیردا دوداقلاریم تیترهدی:
- بو کور تصادف دئییلسه... دئمک، حیاتیمدا بونون بیر باشقا نومونهسی، اوخشاری، تکراری دا اولمالیدیر موطلق...
یادداشیم باشلادی ساعت کیمی تاققیلداماغا. خاطره دفترچهم گؤزوم اؤنونده اؤز-اؤزونه آچیلدی.
***
تک-توک زووارین اوز توتدوغو بو خلوت اونوانی من، ایسماییللی مئشهلرینده، اوز-گؤزدن اوزاق بیر یئرده آشکارلادیم. بو درگاها یاخینلاشدیقجا هامی سسینی آلچالدیردی. خیدمتچیلر، قریبهدیر، زووارلاری آنجاق آلتی نفرلیک دستهلره بؤلدوکدن سونرا ایچری بوراخیردیلار. آلتی ادد کونفئت وئریردیلر هر زووارا. مزار باشینا، آلتی دفعه هرلدیردیلر بو آلتی نفرلیک لال دستهلری. قوربانلیق قویونلاری آلتی پارچایا بؤلوردولر...
- بورانین صاحبی شئشپر بابا آلتی بارماقلی اولوب، بؤیوک کشفو-کرامتلر ساهیبیمیش. - مزار باشیندا ائشیتدییم بو اجایب اعتراف، ایندی ده هیهجانسیز خاتیرلایا بیلمیرم.
شئشپر بابا زیارتگاهینین آلتی قاپیسی نظارتسیز دئییلدی. هرهسی آلتی قودوز، آج کؤپک طرفیندن دایم قورونوردو... کؤپکلرین قارشیسینا واختاشیری قوربانلیق اتلردن پای آتیلدیغی واخت زینگیلتی، وورنوخما، دیدیشمه سسلریندن آدامین توکلری بیز-بیز دوروردو، واللاه...
همین آلتی کؤپیین سیماسیندا مهشرین، آپوکالیپسیسین آلتی وحشی آتلیسینی، دئییرم گؤروردوم بلکه...
زیارتگاهدا اطرافیما بیر داها دقتله گؤز گزدیریب ائله بیلدیم کی، بوردا هاننیبالیزم آیینلری ایجرا ائدیلیب نه واختسا.
آلتی بارماقلی بیزیم شئشپر بابانین بیر باشقا اوخشاری، همکاری، اوزاق قوهومو ایسه ایندی هوللیووددا یاشاییر. بیزیم هاننیبالیست شئشپر بابانین کیم اولدوغونو بیلمک نامینه، بیز گرک حؤکمهن اونون اوزاق آمئریکاداکی قوهومویلا دا تانیش اولاق.
***
مشهور «قوزولارین سوکوتو» کینوتریللئرینده همین کس ایلک باخیشدا خئیلی جازیبدار گؤرونسه ده، اصلینده هاننیبالیستدیر. اؤز قوربانلارینین اتیله قیدالانیر. اوستا آکتیور ائنتونی هوپکینسین ایفاسیندا میلیونلارلا تاماشاچینین یوخولارینا حرام قاتمیش هاننیبال لئکتئر آدلی بو مانیاک خصوصی ایستعدادلارا مالیکدیر. یعنی بیزیم شئشپر بابا کیمی کشفو-کرامت صاحبیدیر. آلتیبارماقلیدیر.
ان دویونلو، ایضاحسیز قتللر قارشیسیندا بیچاره قالارکهن پولیسلر عادتهن باخ بو آلتی بارماقلی شئشپر بابایا مراجعت ائدرلر. شئشپر بابا ان دوزگون جاوابلارین صاحبی، ییهسیدیر. قوربانلارینی دا عادتهن ان منفی، اصلاحسیز جانیلر آراسیندان سئچر. گوناهسیزلاردان یان اؤتر عادتهن.
بو ایکی اوخشار شئشپر بابا بارهدهکی سون رییمی هازیرلایارکهن، اؤز داخیلی درینلییمده هیسس ائتدیم - سورخای آخوندوو منی تکجه نرد دونیاسینین سیرلرینه آگاه ائتمهییب.
بیر باشقا صنعتین ده سیرلرینی، اؤزوم ده بیلمهدن، سیزدیریب منه.
ایندی، شئشپر بابا زیارتگاهی اؤنونده تک قالارکهن، کینو ائکرانلاریندا هاننیبال لئکتئری ایزلرکهن اؤز-اؤزومه عادتهن پیچیلداییرام:
- بو مؤوزونون ایندی بیرجه سورخای قئیداروویچی اسکیکدی... گرک اونو ایندی اؤزوم اوزلهیهم.
***
سورخای قئیداروویچ ده، یاخشی یادیمدادیر، شئشپر بابا، هاننیبال لئکتور کیمی آلتیبارماقلییدی آخی...
بئلهلرینی ایسه معاصر علم، یاددا ساخلایین، یادپلانئتلیلرین جانلی واریسلری ساییر...
نرد اویونونون آلتیخانالی اولماغی دا گؤرونور هئچ ده تصادفو دئییل. همین بو اویون دا، گؤرونور، ائله یادپلانئتلیلرین، آلتیبارماقلیلارین اویونویموش واختیله.
سورخای عمی، الله سنه رهمت ائتسین. آلتیبارماقلیلارین، یادپلانئتلیلرین بو قلیز اویونونو، هابئله دیگر سیرلرینی لاپ واختیندا اؤیرتدین منه.
نرد اوینارکهن، بیر آن، آلتیبارماقلی اولوروق آخی هر بیریمیز.
یادپلانئتلی اولوروق.
سورخای قئیداروویچ کیمی.