خیله-بوتا خالچالاری آبشرون خالچاچی‌لیق مکتبینین باکی قروپونا داخیل اولان خوولو خالچالاردیر.

کولت. آذ خبر وئریر کی، بئله ناخیش‌لی خالچالار باکی قروپونون بوتون خالچاچی‌لیق منطقه‌لرین‌ده ایستحصال اولونوردو. خاریجی منبع‌لر بو خالچانی سهوه‌ن "شیروان خالچالاری" و یا "داغیستان خالچالاری" آدی آلتیندا گؤستریرلر. توخوجو اوستالار ایسه اونو "قیزقاریدان خالچالاری" آدلاندیریبلار. بونا سبب خالچانین حاضرلانما پروسسینین مرکب‌لیگی و اوزون مدت واخت آپارماسی ایله باغلی‌دیر.

اصلین‌ده ایسه آبشرون خالچاچیلیق مکتبینین باکی قروپونا داخیل اولان "خیله-بوتا خالچالاری"نین آدی باکی شهرینین ۱۵ کم مسافه‌سین‌ده یئرلشن خیله (امیرجانین کئچمیش آدی) کندینین آدیندان آدلاندیریلیب. عادتا بو خالچالارین اورتا ساحه‌سی بوتالارلا بزدیلیر. "خیله-بوتا خالچالاری"نی اوچ قروپا بؤلمک اولار: ساده قورولوشلو خالچالار، کونجلو خالچالار، مرکب قورولوش‌لو خالچالار.

ساده قورولوشلو خالچالار

اورتا ساحه‌ده سیرایا دوزولموش و ائنلی اوفیقی زولاقلار عمله گتیرن بوتالاردان توخونموش ساده قورولوشلو "خیله-بوتا خالچالار"اینین اورتا ساحه‌سینین بزیین‌ده کی، زولاقلارین فرقی اوراداکی بوتالارین موختلیف طرفلره دؤنمه‌سین‌دن عبارت‌دیر. زولاقلارین نظامی آددیمی آردیجیل صورت‌ده دییشه‌رک ناخیشین مونوتونلوغونو آرادان قالدیریر. بعضی "خیله-بوتا" خالچالارینین کومپوزیسییاسی شاقولی ایستیقامت‌ده بیر-بیرینین اوستونده یئرلشمیش بوتالاردان عبارت اولور.

کونج‌لو خالچالار

اورتا ساحه‌سینین دؤرد کونجون‌ده (بعضا ایکی کونجونده) دوزبوجاقلیلار، خالچانین مرکزین‌ده ایسه گول خونچا یئرلشمه‌سی کونجلو "خیله-بوتا خالچالاری"نین ساده قورولوشلو "خیله-بوتا خالچالاری"ندان فرقینی قاباریق شکیل‌ده گؤستریر. بو دوزبوجاق‌لیلارین چوخو فورما اعتباریله دیشلی و یا زولاق‌لی اولور. کونجلرین‌ده دوزبوجاق‌لیلار اولان، لاکین آرا ساحه‌سین‌ده خونچاسی اولمایان کومپوزیسییایا نادیر حاللاردا راست گلمک اولار. گؤللرین و دوزبوجاقلیلارین سطحی دولدوروجو المنتلرله بزنیر. کیچیک و اورتا اؤلچولو بو المنتلر "خیله-سوراخانی" خالچاسی اوچون خاراکتریکدیر.

مرکب قورولوش

مرکب قورولوش‌لو "خیله بوتا خالچالاری"ن قورولوشو اوولکی ایکی تیپله مقاییسه‌ده چوخ مرکب‌دیر. مرکب‌لیک اوندان عبارت‌دیر کی، بیر نئچه بوتا مئدالیونون داخیلین‌ده اولور.

ساده قورولوشلو "خیله بوتا خالچالاری"نین عمومی کؤبه حاشییه‌سی اونلارین اؤلچولریندن آسیلی اولمایاراق اوچ زولاق‌دان (آرا حاشییه و ایکی زنجیره، یاخود ایکی کیچیک حاشییه)، بعضا ایسه دؤرد زولاقدان عبارت‌دیر. مرکب قورولوشلو خالچالارین عمومی کؤبه حاشییه‌سین‌ده‌کی زولاقلارین سایی خالچانین اؤلچوسوندن آسیلی اولاراق آرتیر.

"خیله-بوتا" خالچالارین‌دا موختلیف آرا حاشییه‌لردن ایستیفاده اولونور، لاکین آرا حاشییه‌نین یالنیز بو خالچالارا خاص اولان موستقیل کومپوزیسییاسی وار - "کاشی"، "شارلاما" و "قدیم هیکل". "خیله-بوتا" اوچون خاراکتریک اولان زولاقلاری هم ده قوبا، تبریز و شیروان قروپوندان اولان خالچالاردا گؤرمک اولار.

مرکب قورولوش‌لو "خیله-بوتا" خالچالارین‌دا گتبه فورمالی آرا حاشییه‌لره ده راست گلمک اولور.