مینیل‌لیکلر بویو آتلار ان صورت‌لی و ان راحت نقلیات واسطه‌سی اولوب. بو سبب‌دن اینسانلار دایم آتلاری تکمیللشدیریب، یاشادیقلاری موحیطه آلیشدیریب، اونلاری نؤولره بؤلوبلر. گونوموزده ۲۶۰ آت جین‌سی واردیر کی، اونلاردان ایکی‌سی آذربایجانین آدی ایله باغلی‌دیر. بونلار دونیاجا مشهور قاراباغ و قازاخ دیلباز آتلاری‌دیر. دیلباز آتلارینین میدانا گلمه‌سی بیر چوخ منبع‌لرده قازاخین دیلبازیلر نسلینین آدی ایله الاقلندیریلیر. ۳۰۰ ایل عرضین‌ده بو آتلارین سئلئک‌سییا یولو ایله اینکیشافینی محض بو نسیل حیاتا کئچیریب. خالق آراسین‌دا ایسه دیلبازلارین نادیر شاهین هاچادیل آتلارینین نسلین‌دن اولدوغو حاق‌دا روایتلر دولاشیر.

آخار. آز خبر وئریر کی، ۱۸ عصرین ۳۰-جو ایللرین‌ده تیف‌لی‌سی عثمانلیلاردان گئری آلان صفوی سرکرده‌سی نادیرقولو خان (نادیرقولو خان افشار ۱۷۳۶-جی ایلده صفویلر خانه‌دانینی دئویره‌رک اؤزونو شاه اعلان ائدیب و نادیر شاه آدینی گؤتوروب) دوشرگه‌سینی قازاخین خان‌لیقلار کندین‌ده سالیر. بورادا اونون آتلارینا علی آدلی یئرلی شخص قوللوق ائدیر. میللیتجه تورک اولسا دا، اؤزونو ایران دؤولتینین تبهه‌سی سایان نادیرقولو خان گئدرکه‌ن هالال‌لیق آلماق اوچون علی کیشینی یانینا چاغیریر. اونلار آراسین‌دا بئله بیر دیالوق یاشانیر.

نادیر شاه علی کیشی‌دن سوروشور: «من گلدیم تیف‌لی‌سی توتدوم و قاییدیرام. صاباح گلیب تورکلر بورانی آلسا، سن کیمین طرفین‌ده اولاجاق‌سان؟» علی کیشی جاوابین‌دا دئییر: «من تورکه‌م، اگر گلیب بورانی ۱۰ دفعه ده توت‌سان، من یئنه تورکلرین طرفینی ساخلایاجاغام». نادیر شاه دوز دانیشماسی و هازیرجاوابلیغین‌دان خوشو گلن علی کیشییه ایکی آت باغیشلاییر. آجیدیللیینه گؤره ایسه اونو دیلیباز (آجیدیل، سرت دیل) آدلاندیریر. سونرادان بو آتلاردان تؤره‌یه‌ن جین‌سه خالق دیلیباز آدی وئریر.

بو آد زامان کئچدیکجه «دلیبوز»، «دیلیبوز»، «دیلبوز»، «قازاخ» کیمی فورمالاردا ایشلنیب. ۱۹۹۰-جی ایلده نازیرلر سووئتینین قراری ایله جین‌سین آدی اونو یئتیش‌دیره‌ن نسلین آدینا اویغونلاش‌دیریلاراق «دیلباز» اولاراق تسدیقلنیب.

سوواری آتلاری اولان دیلبازلار داوام‌لی گوجو و دؤزوملولویو باخیمین‌دان بیر چوخ آت جین‌سینی گئری‌ده قویور. دیلبازلار بیر گون‌ده بئلین‌ده ۱۱۵-۱۳۰ کق یوکله ۴۵-۵۵ کم، آتلی ایله ایسه ۷۰ کم یول قت ائتمک باجاریغینا مالیک‌دیر. دیلباز آتلارین بورون پرلرینین گئنیش‌لیگی و دیللرین‌ده نادیر شاهین آتلارین‌دان قالما هاچالیق (دیللری باتیق اولور کی، بو دا هاچا گؤرونوشو وئریر) اونلارین هاوانی یارماسینا و نفس آلماسینا چوخ کؤمک ائدیر. بو سبب‌دن اوزونمسافه‌لی سفرلرده چوخ الوئریشلیدیرلر.

دیلباز آتلارین بیر خصوصیتی ده دوغولدوق‌دان سونرا ۴ دفعه رنگینی دییشمه‌سی‌دیر. اول کوره‌ن دوغولان دایچا ۱ ایلده‌ن سونرا گؤیه چالیر، سونرادان ایسه بیر آز آغاریر. ۸-۱۰ یاشین‌دان سونرا ایسه اوندا قیرمیزی خاللار عمله گلیر و اؤمرونون آخیرینا کیمی ائله قالیر. ۱۹-جو عصرین سونلارین‌دا قازاخ قزاسین‌دا دیلبازلارین سایی ۲۵ مینه چات‌سا دا، بیرینجی و ایکینجی دونیا محاربه‌لری زامانی آتلارین جبهه‌یه جلب ائدیلمه‌سی، اونلارین سایینین کسکین آزالماسی ایله نتیجلنیب. اؤت‌ن عصرین سونلارینا ایسه دئمک اولار کی، تمیزقان‌لی دیلباز آتلارین نس‌لی کسیلمک اوزره اولوب.