آنکارادا یاییم‌لانان «مادونیت» ژورنالینین یازی ایشلری مودیری، سوسیولوق اورال هاته‌می دئییر کی، «بوگون ایران‌دا تورکجه فیلملره بو قدر رغبت گؤستریلمه‌سینین بیر تاریخی وار. بو ایش بیر گئجه‌ده و یا بیر-ایکی ایلده اولمادی. بو، ایللر اؤنجه‌دن باشلان‌دی و گلیب بو گونکو اوغورا یئتیش‌دی.»

آخار. آذ خبر وئریر کی، اورال حاتمی اؤز مصاحیبه‌ده سون واختلار ایران آذربایجانین‌دا چکیله‌ن تورکجه فیلملره آرتان رغبتی دیرلندیریب. او همچینین کئچه‌ن گونلرده تورکجه-فارسجا «آتابای» فیلمینین مطبوعات کنفرانسین‌دا یاشانانلار ایله باغلی دوشونجه‌لرینی آچیقلاییب.

حاتمی مرحوم رژیسور یدوللاه صمدینین ۱۹۹۰-جی ایللرده تورک دیلین‌ده چکدیی «دلی دومرول» و «سارای» فیلملری ایله برابر یئنی بیر دؤنه‌مین باشلادیغینی وورغولاییر.

۱۹۹۷ ایلین‌ده یدوللاه صمدینین سارای فیلمینین تبریزده و دیگر تورک شهرلرین‌ده کینو زاللارینی دولدورماسیندان باشلایان بیر پروسئس‌دیر بو. صمدینین بو فیلملری ایله تورک فیلملرینین ایستحصالین‌دا بیر دؤنم باشلادی.

«۱۹۹۷ ایلین‌ده یدوللاه صمدینین سارای فیلمینین تبریزده و دیگر تورک شهرلرین‌ده کینو زاللارینی دولدورماسین‌دان باشلایان بیر پروسئس‌دیر بو. صمدینین بو فیلملری ایله تورک فیلملرینین ایستحصالین‌دا بیر دؤنه‌م باشلادی،» یازار سؤیلییر.

او بو گون ایران آذربایجانین‌دا بیر چوخ اوغورا ایمضا آتان گنج کینو یارادیجیلارینین چتین پروسئسلردن کئچدیینی ایفاده ائدیر:

«بونلار بو پروسئسلرده آغیر بیر ایش یوکو ایله چالیش‌دیلار. چوخ چتین‌لیک چک‌دیلر. سئنزورایا معروض قال‌دیلار، لیسئنزییا آلا بیلمه‌دیلر، باشلارینا بیر سورو اویون گل‌دی و بوگونکو دوروما گلدیک. سونون‌دا بیز بو گون بو گنجلرین چکدیی فیلملرین بو شکیل‌ده کینو زاللارینی دول‌دورماسینی گؤروروک و بونو ایران‌دا یئنی بیر تورک سینه‌ماسی دالغاسی اولاراق آدلان‌دیریریق.»

فئورالین ۷-ده ایرانین فجر کینو فئستیوالین‌دا نوماییش ائتدیریله‌ن تورکجه-فارسجا «آتابای» فیلمینین مطبوعات کونفران‌سین‌دا قیزغین بیر موباهی‌سه یاشان‌دی. سسئناریست هادی هیجازیفر فیلمین تورک دیلین‌ده چکیلمه‌سینه اعتراض ائد‌ن ژورنالیستین سؤزلرینی «فاشیست دوشونجه‌لر» اولاراق دیرلندیردی.

اونلار ایستهمیرلر کی، سینه‌ما موحیطین‌ده تورکلره یول وئرسینلر. ایستهمیرلر تورکلرین اویانیشی و شعورلانماسی اورادا دا یاشان‌سین.

اورال هاته‌می دئییر: «او ژورنالیستین اعتراضی اصلین‌ده ایرانین میللیت‌چی و شووینیست کینوچولاری و کینو یازارلارینین ییغیلمیش تپکی‌سی‌دیر. اونلار ایستهمیرلر کی، سینه‌ما موحیطین‌ده تورکلره یول وئرسینلر. ایستهمیرلر تورکلرین اویانیشی و شعورلانماسی اورادا دا یاشان‌سین. چونکی سینه‌ما دئدییمیز او موحیط او قدر هسساس بیر موحیط‌دیر کی، اورایا بیر مسئله گیردی ایسه چوخ سرعت‌لی و تأثیرلی بیر شکیل‌ده توپلوما یاییلاجاق. اگر تورکلوک مسئله‌سی و تورک دیلی او هؤوزه‌ده و او موحیط‌ده یاییلماغا باشلاسا، بونلار بیلیر کی، آرتیق اونون قارشی‌سینی آلا بیلمه‌یه‌جکلر.»
بو گون گؤروروک کی، صرف فولکلور، افسانه و میفولوگییادان چیخیب، سوسیولوژی، پسیخولوژی و بزه‌ن فلسفی مزمونو اولان تورکجه فیلملر چکیلیر.

سوسیولوق همچینین سون ایللرده تورک دیلین‌ده چکیلمیش قیسا و اوزونمئتراژلی فیلملر ایله مرهوم صمدینین ۹۰-جی ایللرده چکدیی فیلملری مزمون باخیمین‌دان موقایی‌سه ائدیب.

«یدوللاه صمدی حاقین‌دا اوخودوغوم قدر، او دا گونجل (آکتوال) مؤوضولاری ایشله‌مک ایسته‌یه‌ن بیری ایدی. آنجاق سیستئمین بونا مانع اولماسینی گؤردوک. یعنی دؤولت اونون او هؤوزده‌دن چیخماسینا ایجازه وئرمیر. اونو افسانه‌لر، تاریخ، فولکلور و آذربایجانین او کند مدنیتی ایچری‌سین‌ده سیخیشدیریر و اورادا ساخلاییر. آنجاق بو گون گؤروروک کی، آرتیق اورادان چیخیرلار. صرف فولکلور، افسانه و میفولوگییادان چیخیب، سوسیولوژی، پسیخولوژی و بزه‌ن فلسفی مزمونو اولان تورکجه فیلملرین چکیلدیینی بیز گؤروروک. بیز بو پروسئسلرده بیر جان‌لی وارلیغین دونیایا گلمه‌سی و یاواش یاواش بؤیومه‌سینی گؤرمکدییک،» اورال هاته‌می قئید ائدیر.

تبریزلی قارداشلارین فیل‌می کانن فئستیوالی فوندون‌دان موکافات آلیب
او علاوه ائدیر، «بو آیریسئچکی‌لیک مسئله‌سی، بو تورکلوک مسئله‌سی اؤزونه یئر آختاریر. هارادا کی باجارا بیلیر، اورادا اؤزونو گؤستریر، آچیغا وئریر و اورادا پاتلاق وئریر. سون زامانلاردا بو قدر فیلمین چکیلمه‌سی و خصوصیله آتابای فیل‌می ایله باغلی یاشانانلار بونون بیر گؤستریجی‌سی‌دیر... ۲۰ ایل بون‌دان اؤنجه کیم‌سه دوشونمزدی کی، مثلاً بیر گون تراکتور کیمی بیر کومان‌دا بو شکیل‌ده تورکون مسئله‌سینی دانیشاجاق. و یا بو دوشونولمزدی کی، ۲۰۲۰ ایلین‌ده بیر سینه‌ما موحیطی اولاجاق و بو مسئله‌لر دانیشیلاجاق.»